در حالی که گویا از سال گذشته تصمیم متولیان نمایشگاه کتاب بر این شده که مصلی را به‌عنوان محل برگزاری موقت آن برگزینند، اما تشکیل نشدن جلسه‌های هماهنگی در بسیاری از موارد این نگرانی را میان متولیان شهری ایجاد کرده که در زمان محدود باقی‌مانده فرصت کافی برای بررسی تمام جوانب وجود ندارد، به‌ویژه آنکه تجربه سال گذشته برپایی نمایشگاه کتاب در مصلی تهران این احتمال را قوت می‌بخشد که حتی مسائل جزئی مانند باران هم می‌تواند این نمایشگاه را با یک بحران جدی مواجه کند.
گرچه ترافیک سنگین در راه‌های مواصلاتی، مشکل تردد برای بازدیدکنندگان شهرستانی و جابه‌جایی کتاب از یک سو و تجربه باران بهاری و آبگرفتگی نمایشگاه در سال گذشته نشان داد که مصلی تهران مکان چندان مناسبی برای برگزاری نمایشگاه نیست، اما با وجود نزدیک بودن زمان گشایش نمایشگاه (12 اردیبهشت) هنوز جلسات هماهنگی با مسئولان معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران برگزار نشده است. حال آنکه به گفته مسئولان معاونت ترافیک شهرداری تهران، سال گذشته این جلسات از اواخر اسفندماه برگزار شده بود.
البته آقایی، مدیرکل هماهنگی امور مناطق معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران احتمال می‌دهد که نمایشگاه به روال سال گذشته برگزار شود، اما بار دیگر تاکید می‌کند که نگرانی اصلی از برگزاری نمایشگاه کتاب در محل مصلی، همچنان بار ترافیکی منطقه است.
به گفته وی، مصلی از شمال به بزرگراه رسالت منتهی می‌شود که در روزهای عادی در ساعات پیک ترافیک، بسیار شلوغ است:« در ضلع شرق مصلی خیابان آهنچی قرار دارد که آغاز طرح محدوده زوج و فرد است. از سوی دیگر خیابان شهید بهشتی و بزرگراه مدرس هم جزء محورهای سنگین ترافیکی شهر است و نمی‌توان با توجه به بار ترافیکی این منطقه، برای برپایی نمایشگاه کتاب تصمیم گرفت.»
مدیرکل هماهنگی امور مناطق معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران هشدار داد که بهتر است مسئولان نمایشگاه کتاب به تجربه ترافیکی برپایی نمایشگاه کتاب در سال گذشته هم توجه کنند: «کسانی که با اتوبوس به‌صورت گروهی از شهرستان‌ها برای بازدید نمایشگاه کتاب می‌آمدند، مشکلات زیادی داشتند، چون اغلب به‌دلیل طرح و زوج و فرد نمی‌توانستند از پارکینگ‌‌های در نظر گرفته شده استفاده کنند. اغلب این اتوبوس‌‌ها مجبور شدند در کنار بزرگراه رسالت پارک کنند.»
وی افزود:« البته سامانه حمل ونقل عمومی در سال گذشته مناسب عمل کرد، به‌ویژه خطوط مترو سبب شد تا به میزان قابل‌توجهی از ترافیک منطقه کاسته شود. به اعتقاد ما تا زمان انتخاب یک محل دائمی برای برپایی نمایشگاه‌ها باید به تجربه سال‌های گذشته و همراه با رفع نواقص قبلی توجه شود.» آقایی تاکید دارد که در شرایط فعلی، گویا گزینه‌ای به جز برگزاری نمایشگاه در محل مصلی وجود ندارد، اما پرسش اصلی اینجاست که چرا هنوز به تمهیدات ترافیکی توجه نشده است؟
باران دردسرساز
تجربه 20 مرتبه برپایی نمایشگاه کتاب حداقل به مسئولان شهری و فرهنگی اثبات کرده که حتی کوچک‌ترین مشکل در طول برگزاری نمایشگاه هم می‌تواند به یک بحران و گره کور تبدیل شود.
از ترافیک گرفته تا مسائل ایمنی دغدغه‌هایی هستند که نباید از کنار آنها به راحتی گذاشت؛ مشکلاتی که به یقین در حیطه وظایف یک نهاد نبوده، اما نبود «مدیریت واحد شهری» سبب شده تا همین چندگانگی مدیریتی و نبود هماهنگی میان نهادهای متولی، هر سال نمایشگاه کتاب را با دردسر جدید مواجه کند.
به‌عنوان نمونه، در چند سال گذشته همواره شهرداری تهران در زمان برپایی نمایشگاه کتاب اعلام کرده که علاوه بر تمهیدات ترافیکی، باید به موضوع ایمنی مکان برگزاری و مدیریت بحران آن توجه ویژه داشت؛ ضرورتی که توجه نکردن به آن و در نظر نگرفتن هشدارهای ستاد مدیریت بحران تهران در نهایت سبب شد تا یک باران ساده، نمایشگاه را حتی تا مرحله تعطیلی به پیش ببرد.
باران اردیبهشت سال 86 گرچه از نظر مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قابل پیش‌بینی نبود، اما اگر مدیریت واحد شهری وجود داشت یا حداقل در برپایی این مکان به هشدارهایی که ستاد مدیرت بحران داد و مصلی را فضای مناسبی برای برپایی نمایشگاه ندانست، توجه می‌شد، به یقین مسئولان برگزار‌کننده نمایشگاه بیستم می‌توانستند جلوی این اتفاق و خسارت میلیاردی آن را به راحتی بگیرند.
البته همان زمان محسن پرویز، رئیس نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران این اتفاق را غیرقابل پیش‌بینی توصیف کرد و گفت:«با وجود برخی پیش‌بینی‌ها، ازجمله حفر چاه‌هایی برای شرایط اضطراری، به دلیل حجم بالای باران و سیل، آبها از چاه‌ها هم بالا زد و درنهایت به طبقه اول رواق شرقی مصلی وارد شد.» به هر حال با تمهیداتی که به سرعت شهرداری و شورای شهر و ستاد مدیریت بحران تهران اندیشید این بحران به سرعت مهار شد.
اعلام آمادگی ستاد مدیریت بحران
امسال هم از چند روز مانده به برپایی نمایشگاه، ستاد مدیریت بحران ویژه بیست و یکمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با هدف تامین ایمنی هر چه بیشتر این نمایشگاه تشکیل شده است که در طول برپایی نمایشگاه فعال خواهد بود.
اعضای این ستاد شامل نیروی انتظامی تهران بزرگ، سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهر تهران، مرکز اورژانس تهران، ستادهای مدیریت بحران شهرداری‌های مناطق 7، 6 و 3، جمعیت هلال احمر استان تهران و نیز نمایندگان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، شورای اسلامی شهر تهران و ستاد اجرایی نمایشگاه است که تصمیم دارند با تامین ایمنی هر چه بیشتر این نمایشگاه از طریق تحلیل و بررسی مخاطرات موجود و محتمل، پیش‌بینی تمهیدات و اقدامات پیشگیرانه، زمینه کاهش احتمال وقوع حوادث و ایجاد آمادگی و هماهنگی میان سازمان های امدادی و انتظامی را فراهم کنند.
این ستاد اعلام کرده که درصدد هستند مواردی مانند ظرفیت جمعیت استاندارد هر سالن، سهولت تردد خودروهای امدادی، ایمنی پله‌ها و راه‌ها، پیش‌بینی بلندگوی دستی در هر سالن، تثبیت قفسه‌ها، تابلوها و سایر عناصر غیرسازه‌ای در جای خود، پیش‌بینی برق اضطراری برای حداقل روشنایی و ایمنی تاسیسات و ساختمان‌ها را مورد بررسی قرار داده و تمهیدات لازم را فراهم کنند.
کمبود فضا در مصلی
البته سال گذشته هم تغییر مکان نمایشگاه، کشمکش‌هایى میان وزارت ارشاد و ناشران ایجاد کرد؛ چرا که به‌دنبال اصرار دولت به برگزار نشدن نمایشگاه کتاب در محل نمایشگاه‌های دائمی تهران در نهایت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت بازرگانی چاره‌ای ندیدند، جز اینکه مصلی تهران را برای برپایی نمایشگاه بیستم انتخاب کنند. البته این انتخاب، جدا از مسائل ترافیکی، به خاطر فضای محدود سبب شد تا وزارت ارشاد اعلام کند که با توجه به تکمیل ظرفیت و فضای کم مصلی، ادامه ثبت‌نام ناشران همراه با شروطی است.»که با اعتراض ناشران روبه‌رو شد.
ناشران داخلی و حتی خارجی معترض بودند که فضای مصلی تهران برای برپایی نمایشگاه کتاب مناسب نیست به‌عنوان نمونه، همین ماجرای کمبود فضا سبب شد تا مسئولان تصمیم بگیرند که ناشران خارجی در محل سابق نمایشگاه و در نهایت در رواق‌های خارجی مصلی مستقر شوند و در نتیجه این بار نوبت به ناشران خارجی برسد که نسبت به فضایی که قرار است در اختیار آنها قرار گیرد، معترض شوند. گرچه این مشکل هم با استقرار ناشران خارجی در شبستان مصلی مرتفع شد، اما از همان زمان این نگرانی وجود داشت که کمبود فضاها و نامناسب بودن فضای مصلی برای برپایی نمایشگاه کتاب در سال 87 هم ادامه پیدا نکند.
به هر حال امسال هم بار دیگر مسئولان در برابر آزمون دیگری قرار گرفته‌اند که امید می‌رود شیوه آزمون و خطا را برای آن اجرایی نکنند، چرا که اگر سال گذشته باران دردسرساز شد و خسارت مالی وارد کرد، توجه نکردن به ضریب ایمنی محل جدید برپایی نمایشگاه کتاب می‌تواند خسارت‌هایی فراتر از ضررهای مالی به‌دنبال داشته باشد.
