همین امر هم منجر به عدم‌پیشرفت و توسعه شهر شده است. انتخاب مناطق فرسوده شهری برای اسکان مهاجران و قشر کم‌درآمد شهر نشان از افزایش روزافزون مشکلات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دارد که خود تهدیدی بزرگ برای شهرهای مهاجرپذیر است.
مناطق فرسوده که روزگاری بخش مهمی از شهرها را تشکیل می‌دادند و هویت شهرها به حساب می‌آمدند اکنون به مناطق ناامنی تبدیل شده‌اند. در واقع می‌توان گفت که هویت شهرها به نوعی دچار مشکل شده است.
در شهرهایی که در یک فاصله زمانی، پدیده شهرنشینی مقدم بر شهرسازی می‌شود و روند رشد و جذب شتابان جمعیت شهرنشین از کنترل خارج می‌شود، عموما شهرها با مشکلات خاصی روبه‌رو می‌شوند که برطرف کردن این مشکلات، هزینه و زمان زیادی را می‌طلبد.
از مهم‌ترین پیامدهای شهرنشینی در کنار عدم‌ایجاد زیرساخت‌های مناسب شهری برای ساکنین و مهاجرین شهرها، به وجود آمدن بافت‌های نامنظم و فرسوده پیرامون و درون شهر است.
امروزه این مناطق فراموش شده شهری به‌عنوان عاملی برای جلوگیری از تحقق روش‌های مدرن شهرداری در توسعه اقتصادی شهرها به شمار می‌روند. با افزایش شهرنشینی پدیده قطبی شدن نمایان می‌شود.
پدیده قطبی شدن، شهرها را به دو قطب تقسیم می‌کند: قطب اول شامل جمعیت ساکن در بخش‌های شمالی شهر است و ویژگی‌هایی نظیر متراژ بالا و تراکم جمعیتی پایین، وجود مشاغل با درآمد بالا، سرانه بالای خدمات شهری و... هستند و قطب دوم شامل جمعیت ساکن در جنوب شهر با ویژگی‌های بالعکس قطب اول هستند. در این مناطق به‌دلیل توان پایین اقتصادی و عدم‌وابستگی ساکنان امکان حفظ حیات و بازسازی ساختمان‌ها وجود ندارد و میزان مقاومت این بناها به‌دلیل فرسودگی بسیار پایین است و در زمان بروز زلزله عملیات امداد و نجات با وجود تراکم زیاد ساختمانی و معابر تنگ و باریک به سختی صورت می‌گیرد.
بافت‌های مختلف فرسوده دارای معضلات تقریبا یکسان در شهر هستند، اما راهکارهای مقابله با این بافت‌ها بنا به نوع تشکیل‌دهنده، متفاوت است. برای اصلاح بافت‌های فرسوده ضروری است که ابتدا نوع بافت را مشخص کرده سپس راهکار لازم اتخاذ شود.
از جمله مشکلات اقتصادی بافت‌های فرسوده شهری می‌توان به وضعیت نامطلوب اشتغال و درآمد و در نتیجه کم‌بضاعتی مالی و اقتصادی ساکنان، موقعیت و ارزش اقتصادی زمین، تغییر الگوی مصرف، سرمایه‌گذاری نامتعادل در امور عمرانی شهر، مالیات و عوارض شهری و ضعف همکاری نهادها و مؤسسات اقتصادی، فرهنگی در توسعه اقتصادی- اجتماعی بافت قدیم اشاره کرد.
برای جلوگیری از راکد شدن این مناطق باید تدبیر مناسب اندیشید و با تحرک بخشیدن، احیا و بازسازی مناطقی که پویایی خود را از دست داده‌اند حیاتی دوباره بخشید و مانع از غیرفعال بودن و تحمیل هزینه به شهر گشت.
بازسازی بافت‌های فرسوده باید به‌گونه‌ای صورت پذیرد که اصولی از جمله رعایت اصول معماری و شهرسازی، توانمندسازی ساکنان بافت‌های فرسوده جهت مشارکت در بازسازی، جلوگیری از سوداگران زمین و حداکثر بازدهی بازسازی بافت فرسوده، احیا و بازسازی سریع و کامل بافت‌ها، اجرای طرح بازسازی در قالب طرح‌های مشخص اجرایی قابل تفکیک و دارای قابلیت انعطاف‌پذیری نکات مثبت بازسازی بافت فرسوده از منظر اقتصادی شهری، استفاده بهینه از زمین‌های شهری، و کاهش فاصله بین دو قطب موجود در شهر رعایت شود.
* شهردار منطقه ۸ تهران
