همشهری آنلاین – محمد بلبلی: رباب صدایی محزون دارد و تنها به صورت تکنوازی مورد استفاده قرار می‌گیرد. معمولاً نوازنده رباب، خود نقش خوانندگی را بر عهده دارد. رباب، که کولی‌های عرب‌زبان خوزستان آن را «ربابه» می‌نامند از خانواده سازهای زهی-آرشه‌ای است.
رباب از جمله سازهای رایج در میان عرب‌های خوزستان است و نوعی از آن که کاسه طنینی فلزی دارد، گلن یا گالن نامیده می‌شود.
گر چه این ساز با رباب بلوچستان هم نام است ولی هیچ شباهتی به آن ندارد.
رباب به جز خوزستان، در اکثر کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و شمال آفریقا نیز دیده می‌شود. رباب توسط عرب‌های ایرانی در خوزستان متداول شده‌است.
این ساز در کشورهای دیگری چون مراکش، یوگسلاوی، هندوستان، آمریکا و جنوب، جنوب شرقی و شمال آفریقا نیز با نام‌های دیدگر ساخته و نواخته‌می‌شود.
به طور کلی سازهای زهی یک وتری با کاسه‌های گرد یا چهار گوش از جمله سازهای بدوی مورد استفاده انسان در سراسر جهان هستند و نمی‌توان آنها را متعلق به یک فرهنگ خاص دانست.
در خوزستان دو نوع رباب با کاسه طنینی چوبی و کاسه طنینی فلزی مرسوم است. رباب با کاسه طنینی چوبی، کاسه‌ای چهارگوش دارد که دهانه آن با پوست پوشانده می‌شود. خرک نیز در نقطه معینی روی پوست قرار می‌گیرد. رباب یک وتر مویی(چند رشته از موی دم اسب) دارد و تنها سازی‌ست که وتر آن از مو ساخته می‌شود.
کولی‌های عرب‌زبان خوزستان گاه به جای کاسه چوبی، از گالن یا ظرف‌های مکعب مستطیل فلزی مانند چهار لیتری روغن استفاده می‌کنند. قسمت‌های جانبی گالن را می‌شکافند تا صدای بیشتری توسط ساز تولید شود.
در این نوع رباب، دسته‌ای چوبی از بالا یا میله فلزی را از پایین در گالن یا قوطی فلزی فرو می‌کنند. خرک چوبی نیز در نقطه معینی روی سطح جانبی و بالایی گالن قرار می‌گیرد.
رباب کوک ثابت ندارد و میزان کشش تنها وتر از مو ساخته شده آن ارتباط مستقیمی با وسعت صوتی صدای خواننده دارد. نوازنده با توجه به وسعت صوتی صدای خواننده، میزان کشش تنها وتر ساز را تغییر می‌دهد و آن را با صدای خواننده هماهنگ می‌کند.
رباب تنها ساز زهی بومی است که در خوزستان برای اجرای موسیقی سنتی عربی مورد استفاده قرار می‌گیرد. تمام فرم‌های‌سازی و آوازی با رباب قابل اجرا هستند و مهم‌ترین ساز در همراهی آواز است.
نظر شما