همشهری آنلاین - علی ابراهیمی: متولیان تنظیم بازار از نیمه دوم سال گذشته و بهار امسال به استقبال تنظیم بازار کالاهای اساسی در شب عید و ماه مبارک رمضان رفتند اما با تشدید تحریم های اقتصادی و تنگناهای تخصیص ارز و در نهایت شیوع ویروس کرونا، واردات و تامین و عرضه کالاها در بازار شب عید را با مشکلاتی مواجه کرد. با بالا گرفتن تب شیوع کرونا در ایران و جهان از اسفند پارسال، تنگناهای تامین و بازار رسانی کالاهای اساسی دوچندان شد زیرا تشدید تقاضای ناشی از احتمال قرنطینه خانگی در ایام نوروز شرایطی را رقم زد که میزان خرید بسیاری از کالاهای مصرفی و کالاهای اساسی در بازار افزایش یافت اما این پایان تشدید مشکلات تنظیم بازار در شرایط تحریم و کرونا نبود، حالا در روزهای آخر فروردین ۹۹ دست اندرکاران تنظیم بازار در حالی به استقبال ماه مبارک رمضان امسال می روند که تنگناهای ناشی از کاهش ظرفیت تولید کارخانه ها و تعطیلی صنوف توزیعی و خدماتی، روند تامین و بازارسانی کالا را با مشکلات مضاعفی مواجه کرده است.
اگرچه از ابتدای امسال مسئولان وزارت صنعت بر تعطیل بردار نبودن تولید و ضرورت فعالیت واحدهای تولیدی تاکید کرده‌اند اما در بخش توزیع و خدمات واحدهای صنفی کم خطر به رعایت پروتکل ها بهداشتی برای آغاز فعالیت خود از ۲۳ تا ۳۰ فروردین ماه در استان ها و تهران ملزم و بازگشایی واحدهای صنفی پر خطر به پایان بحران کرونا موکول شده است. در گفت و گو با محمد رضا کلامی، سخنگوی ستاد تنظیم بازار کشور و مدیر کل دفتر برنامه ریزی تامین و توزیع کالای وزارت صنعت، معدن و تجارت تاثیر تحریم ها و شیوع کرونا بر تنظیم بازار شب عید و تدابیر اندیشیده شده برای تامین نیاز بازار به اقلام کالایی در ماه مبارک رمضان را مطرح کرده‌ایم که می خوانید.
- تحریم ها و شیوع کرونا چه تاثیری بر تنظیم بازار شب عید و ماه مبارک رمضان امسال داشته است؟
نیاز سالانه ایران به ۱۶ قلم کالای اساسی و ضروری با لحاظ ۱۰ میلیون تن ذخایر استراتژیک ۵۵ میلیون تن است. اما پارسال ۲۴ میلیون تن کالا از محل تولید داخل و ۶ میلیون تن از محل طول دوره ذخایر استراتژیک تامین شده که با این روند نیازمند تامین ۲۵ میلیون تن کسری این کالاها از محل واردات با وجود همه مشکلات ارزی و تحریم های گسترده بین المللی بودیم که در نهایت به تامین ۲۳.۲ میلیون تن کالا در پایان سال ۹۸ منجر شد. ۷۰ درصد این میزان واردات و تامین کالا با استفاده از توان فعالان بخش خصوصی و ۳۰ درصد را دولت تامین کرد. عرضه به موقع ذخایر استراتژیک به حفظ آرامش بازار و پر کردن شکاف ۱.۸ میلیون تنی در بازار منجر شد.
- مشکلات تامین و تخصیص ارز واردات کالاهای اساسی چه تاثیری بر تامین ذخایر کالایی داشته و برای رفع آن چه اقدامی انجام شده است؟
مشکلات ناشی از تحریم ها تامین کالاهای اساسی را با چالش مواجه کرده بود اما از بهمن و اسفند ماه سال گذشته به دلیل شیوع بیماری کرونا و مشکلات تامین و تخصیص ارز، شرایط تنظیم بازار سخت تر هم شد. در این چارچوب شیوع بیماری کرونا و تاثیر آن بر کاهش درآمد و قدرت خرید، ضرورت حفظ آرامش در بازار اقلام کالایی را دو چندان می کرد. با این روند افزایش حجم عرضه کالا به کاهش موجودی ذخایر کالایی به کمتر از ۵۰ درصد تکالیف مقرر منجر شد؛ به نحوی که در تکالیف قانونی بر وجود ذخایر ۱۰ میلیون تنی کالا تاکید شده اما موجودی این کالاها در ابتدای سال ۹۸ به ۶.۸ میلیون تن ، در ابتدای سال ۹۹ به ۵ میلیون تن و در دوره زمانی منتهی به ۲۱ فروردین ماه امسال به ۴.۷ میلیون تن رسید. این شرایط موجب شد تا در نهایت هفته گذشته معاون اول رئیس جمهوری در دستور صریحی به بانک مرکزی بر ضرورت پرداخت ارز مورد نیاز واردات کالاهای اساسی و ضروری تاکید کند. علاوه بر آن با وجود محدودیت های ناشی از تداوم تولید با شیوع ویروس کرونا بر ضرورت فعالیت واحدهای تولیدی مرتبط با کالاها و خدمات مورد نیاز مردم به خصوص در بخش های معیشتی و خدمات ضروری تاکید شد.
- مهمترین تاثیر شیوع کرونا بر تنظیم بازار شب عید و ماه مبارک رمضان امسال چه بوده است؟
شاید بتوان مهمترین وجه تمایز این شرایط را استمرار در تامین کالا دانست به نحوی که از سال گذشته تا کنون ۲۳.۲ میلیون تن کالا وارد کشور شده و اکنون حجم ذخایر استراتزیک کالا به ۱۰ میلیون تن رسیده است. از سوی دیگر در حالی که هرسال برای تنظیم بازار ایام پایانی سال حداکثر ۵۰ تا ۶۰ هزار تن کالا توزیع می شد اما امسال به دلیل شرایط خاص ناشی از شیوع کرونا و تحریم ها ۲۰۰ هزار تن کالا با نرخ مصوب دولتی توزیع می شود. علت این رشد ذخیره سازی و عرضه کالا آن است که از نیمه دوم سال ۹۸ تا کنون جلسات مختلف کارشناسی برای تامین گوشت مرغ و خرما، شکر، روغن و سایر اقلام کالایی مورد نیاز مردم در ایام نوروز و ماه مبارک رمضان برگزار شده است. این آرامش بازارهای کالایی در حالی است که با وجود تعطیلی و مشکلات برخی کارخانه ها برای بسته بندی اقلام کالایی در روزهای پایانی سال گذشته، شاهد هجوم مردم برای خرید اقلام کالایی مورد نیاز دوران قرنطینه خانگی بودیم اما با این وجود قفسه فروشگاه ها به دلیل استمرار تامین و توزیع کالایی هیچ وقت خالی نبوده است. از دیگر عواملی که موج کاهش تاثیر شیوع کرونا بر تامین اقلام کالاهای اساسی مورد نیاز بازار شده آن بوده که پروتکل های بهداشتی برای تولید در همه واحدهای تولیدی را، با هماهنگی وزارت بهداشت، نهایی و ابلاغ کرده‌ایم و نگذاشته‌ایم تولید تعطیل شود. همچنین در بخش توزیع شرکت های پخش مویرگی را فعال نگه داشتیم و برای به حداقل رساندن خطرات انتشار این ویروس در زمینه اجرای پروتکل های بهداشتی در مراکز تولید سخت‌گیری می کنیم به نحوی که حتی در ورودی های کارخانه‌ها نیز به هنگام ورود کارگران وضعیت سلامت آنها کنترل می شود.
- اما اکنون با افت تقاضا، قیمت مرغ به شدت کاهش یافته، سهم کاهش تقاضای ناشی از شیوع کرونا در تامین نیاز و ساماندهی بازار کالاها چقدر بوده است؟
درست است که شیوع کرونا موجب شده تا میزان تقاضا در برخی کالاها کمتر و در برخی دیگر افزایش یابد اما علت اصلی آرامش بازار رشد تامین و عرضه کالا بوده است. در یک ماه گذشته به دلیل رشد تولید و افت تقاضا شدید تقاضا در بازار مرغ به شدت درگیر بوده‌ایم به نحوی که ۳ مصوبه برای حمایت از تولید کنندگان مرغ داشته ایم تا با احتمال کاهش جوجه ریزی و تولید ناشی از افت قیمت در ۶ ماه دوم امسال با کاهش تولید و مشکلات تامین مواجه نباشیم. بر این اساس در حالی که سال گذشته برای تولید ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تن مرغ برنامه ریزی شده بود، امسال میزان تولید ۲ میلیون و ۷۵۰ هزار تنی هدف‌گذاری شده است. با این وجود میزان جوجه ریزی از ۱۲۵ میلیون به ۱۱۵ میلیون رسیده است.
- چه اقدامی برای جلوگیری از افت قیمت مرغ و زیان مرغداران صورت گرفته است؟
برای تعادل قیمت ها، میزان خرید مرغ مازاد بر نیاز بازار افزایش یافته، به نحوی که اگرچه قبلا شرکت پشتیبانی امور دام مجوز خرید هزار تن مرغ مازاد بر نیاز بازار را داشته اما این مجوز به ۲ هزار تن افزایش یافته و این شرکت رکورد خرید ۳ هزار تن مرغ مازاد بازار را زده که این روند تا بازگشت نرخ هر کیلوگرم گوشت مرغ به نرخ مصوب ۱۲ هزار و ۹۰۰ تومان ادامه خواهد یافت. همچنین اقداماتی برای جمع آوری و عرضه تخم مرغ نطفه دار مازاد بر نیاز بازار و عرضه آن در بازار داخلی یا صادرات صورت گرفته است. علاوه بر آن ترخیص بیش از ۲ میلیون تن ذرت از بنادر کشور آغاز شده و این گونه اقدامات وضع مرغداران را بهتر کرده است.
- با این شرایط چه تدابیری برای تنظیم بازار ماه مبارک رمضان در نظر گرفته اید؟
تنظیم بازار ماه مبارک رمضان امسال را در محورهای مختلف با همکاری کارگروه های تنظیم بازار استانی دنبال کرده ایم از یک سو با تدوین و ابلاغ دستورالعمل تنظیم بازار ماه مبارک رمضان به استانداران سراسر کشور به عنوان روسای کارگروه تنظیم بازار برای حفظ آرامش بازار در این ایام از طریق فعال سازی کارگروه های استانی و شهرستانی با حضور استانداران و فرمانداران تاکید شده است. از سوی دیگر با تقویت جریان تامین کالا های صادراتی، تولید داخل و واردات با تخصیص و تامین به موقع ارز ترجیحی و نهایی برای کالاهای اساسی و ضروری را در دستور کار قرار داده ایم. تهیه و ابلاغ سهمیه استانی کالاهای مورد نیاز ماه مبارک رمضان را بر اساس مولفه های موثر از جمله ضریب جمعیتی، مقادیر و توزیع سال های گذشته، استفاده از ابزارهای تجاری برای حفظ جریان عادی تامین کالا و اعمال محدودیت و ممنوعیت صادراتی برای برخی کالاها و حفظ سطح مناسب صادرات، رصد و پایش بازار حبوب و برنامه ریزی برای واردات ۱۰ هزار تن عدس، برنامه ریزی برای تثبیت قیمت آرد و نان و افزایش نیافتن محصولات به دست آمده از آرد از جمله ماکارونی تا پایان ماه مبارک رمضان و ارایه بسته حمایتی از صنعت مرغداری در تمام ایام سال به خصوص ماه مبارک رمضان، رصد و پایش مستمر وضعیت بازار خرما و تامین مکفی آن در سفره های افطار ایام ماه مبارک رمضان با پیش بینی قیمت حداکثری هر کیلوگرم ۲۷ هزار تومان، از دیگر محورهای این برنامه ها بوده است.
- به طور مشخص امسال چه میزان کالاهای اساسی برای تنظیم بازار ماه مبارک رمضان عرضه می شود؟
امسال با توجه به شیوع ویروس کرونا، تامین و توزیع کالاهای اساسی و ضروری و پر مصرف ماه مبارک رمضان با قیمت های معمول و مناسب از طریق به کارگیری تمام توان سازمان ها و تشکل های دولتی، کارگروه های تنظیم بازار ستادی، مراکز استان ها، شهرستان ها، شرکت های بازرگانی دولتی و پشتیبانی امور دام و انجمن ها و تشکل های تولیدی و توزیعی برای تامین و بازاررسانی کالاهای مورد نیاز مردم در این ایام مد نظر قرار گرفته است. بر این اساس مقرر شده ۵۰ هزار تن برنح ۱۱۲۱ هندی، ۵۰ هزار تن شکر در بسته بندی یک کیلوگرمی و با برچسب تنظیم بازار، ۵۰ هزار تن روغن نباتی در بسته بندی مختلف برای مصارف خانوار، عرضه ۱۵ هزار تن مرغ منجمد و ۱۰ هزار تن گوشت قرمز منجمد و خرما به میزان نیاز بازار از طریق تشکل های تولیدی و صادراتی برای تنظیم بازار ماه مبارک رمضان توزیع شود.
- برای تامین نیاز بازار ماه مبارک رمضان به اقلام پرمصرف مانند برنح، شکر، گوشت قرمز و روغن چه اقدامی صورت گرفته است؟
با اقدامات انجام شده در سال گذشته یک میلیون و ۵۵۰ هزار تن برنج خارجی وارد کشور شده و حجم ذخایر استراتژیک برنج به ۵۰۰ هزار تن رسیده و ۲۰۰ هزار تن برنج نیز از محل رسوب واردات بخش خصوصی در بنادر وجود دارد که در بازار عرضه خواهد شد. البته میانگین مصرف برنج ۳۰۰ هزار تن است که ۱۶۰ هزار تن از محل تولید داخل و ۱۴۰ هزار تن از طریق واردات تامین می شود. اما در ماه رمضان میانگین مصرف این محصول افزایش می یابد که در این چارچوب ۲۰۰ هزار تن برنج خارجی از محل واردات بخش خصوصی و ۵۰ هزار تن از محل ذخایر استراتژیک در کنار سهم برنج ایرانی از بازار مصرف، عرضه خواهد شد. شکر مورد نیاز ایام ماه مبارک رمضان برای خانوارها ۵۰ هزار تن است که با حواله های صادره شده به استان ها ارسال می شود. همچنین قیمت مصوب هر کیلوگرم شکربسته بندی ۵ هزار و ۷۰۰ و نرخ خرده فروشی شکر فله هزار و ۷۰۰ تومان است. در مورد گوشت قرمز نیز، اکنون این محصول به اندازه کافی در بازار وجود دارد اما ۵ هزار تن گوشت منجمد ذخیره سازی شده برای مصارف ماه رمضان با نرخ عمده فروشی هر کیلوگرم ۳۸ هزار تومان تحویل عوامل فروش می شود تا به قیمت خرده فروشی ۴۲ هزارتومان به مردم عرضه شود. همچنین نیاز بازار به روغن نباتی اشباع شده و هنوز از ۳۰ هزار سهمیه اختصاص یافته نوروز امسال ۱۰ هزار تن جذب بازار نشده است.
- خرما از جمله اقلامی است که پیش از ماه مبارک رمضان با افزایش تقاضا و رشد قیمت مواجه شد، محور تنظیم بازار این محصول چیست؟
میزان صادرات خرما تا ۲۰ فروردین ماه امسال ۳ هزار و ۵۰۰ تن بوده و از آنجا که انجمن تولید کنندگان و تشکل صادرکنندگان خرما در کشور به دولت متعهد شده بودند که اجازه افزایش قیمت این محصول در ماه مبارک رمضان به نرخ های بیشتر از اسفندماه سال گذشته را نمی دهند، برای حمایت از این تشکل ها و مشروط به این که قیمت ها افزایش نیابد، عوارض صادراتی برای خرما وضع نکرده‌ایم. بر این اساس برای تنظیم بازار ماه مبارک رمضان روز شنبه هفته جاری با این تشکل ها هماهنگ شد تا ۱۰۰ هزار تن از خرمای موجود شان شامل۷۰ هزار تن خرمای مضافتی و ۳۰ هزار تن خرمای کبکاب را در اختیار ستاد تنظیم بازار قرار دهند تا برای توزیع از طریق معرفی مباشران استان ها در اختیار آنها قرار گیرد.
نرخ هر کیلوگرم خرمای مضافتی در مبدا سردخانه کرمان ۱۸ هزار تومان و نرخ تحویل در سردخانه هر کیلوگرم خرمای کبکاب ۱۲ هزار تومان است و نرخ فروش این محصولات در بازار خرده فروشی با احتساب هزینه های مرتبط توسط کارگروهای تنظیم بازار استانی تعیین می شود اما قیمت مصرف کننده هر کیلوگرم خرمای مضافتی در اسفند ماه سال گذشته که مد نظر ستاد تنظیم بازار بوده ۲۷ تا ۲۸ هزار تومان است و بر اساس تعهد مذکور باید خرمای مضافتی درجه یک به نرخ کمتر از ۳۰ هزار تومان در بازار مصرف عرضه شود؛ با این تعهد، خرما به نرخ تعیین شده به استان ها ارسال می شود. با این شرایط دولت تدارک لازم را برای تنظیم بازار خرما در ماه مبارک رمضان دیده است. در صورت ایفای تعهد تولید کنندگان و صادرکنندگان مبنی بر تامین نیاز بازار با نرخ های مذکور، هیچ گونه عوارض یا ممنوعیت صادراتی برای خرما در این ایام اعمال نخواهد شد اما در صورتی که به هر دلیلی که قیمت این محصول در بازار مصرف به طور غیر متعارف افزایش یابد، دولت از ابزار خود برای ممنوعیت صادرات خرما استفاده می کند. تولید کنندگان خرما به ستاد تنظیم بازار تعهد داده‌اند که اگر در هر کجای کشور در ماه مبارک رمضان نیازی به خرما وجود داشت تا ۱۰۰ هزار تن خرما را به مباشران معرفی شده با نرخ مصوب تحویل دهند.
- شیوع کرونا موجب اخلال در نظام توزیع کالا شده، چه ضوابطی برای عرضه امن کالا در نظر گرفته شده است؟
در زمینه توزیع و فروش تمرکز بر فروش الکترونیک بوده است در این چارچوب با فراهم کردن امکان ثبت نام غیر حضوری درسامانه تدارکات الکترونیک دولت، تمدید غیر حضوری امضای الکترونیک و برگزاری جشنواره بهاره مجازی از ۲۳ تا ۲۹ اسفند ماه سال گذشته و برگزاری پویش خرید اینترنتی با شعار «از خانه بخریم» در روزهای ۱۶ تا ۳۱ فروردین ماه امسال همچنین آموزش و ترغیب اصناف به فروش کالاهای خود در فضای مجازی و ترغیب مردم به خرید اینترنتی شرایطی فراهم شده تا ضمن کاهش تبعات اقتصادی کرونا، تامین کالاهای مورد نیاز مردم نیز با ضریب سلامتی بالاتر ی صورت گیرد. همچنین به فروشگاه های اینترنتی تسهیلات ویژه ای مانند ثبت نام و مشاوره رایگان، ارایه غرفه اینترنتی رایگان، کاهش کارمزد واحدهای صنفی آفلاین به خصوص واحدهای صنفی بیشتر آسیب دیده مانند کیف و کفش، پوشاک، آجیل و خشکبار، آموزش اصناف سنتی برای تهیه عکس و کاتالوگ کالاهای خود برای درج در فضای اینترنتی ارایه شده است. با این روند اکنون دولت هیچ دخالتی در عملیات خرید و فروش و تحویل اینترنتی کالا نداشته و صرفا به هماهنگی بین واحدهای صنفی آفلاین و فروشگاه های اینترنتی می پردازد. این شرایط موجب افزایش ۲۳۶ درصدی ارزش ریالی فروش اینترنتی در اسفند ماه ۹۸ نسبت به مدت مشابه سال ۹۷ شده با مشارکت بیش از ۳۰۰ فروشگاه اینترنتی در جشنواره فروش بهاره مجازی و افزایش ۱۰۰ تا ۲۰۰ درصدی فروش اغلب فروشگاه های اینترنتی شده است. همچنین با تدوین، تصویب و ابلاغ دستورالعمل بهداشتی برای بسته بندی، حمل و تحویل کالا با همکاری وزارت بهداشت و مذاکره با پست برای ادامه فعالیت واحدهای پستی در ایام تعطیل به ویژه در دوره جشنواره اقدام شده است. همچنین مشارکت و حمایت کسب و کارهای اینترنتی برتر کشور مانند دیجی کالا، زنبیل، شیپور، دیوار، ایسام و کاموا در عرضه کالا جلب شده است. از سوی دیگر با تخصیص سهمیه از محل موجودی کالاهای اساسی و ضروری در هر استان، کاهش حمل و نقل و رعایت فاصله گذاری اجتماعی در دستور کار قرار گرفته و تلاش شده برنامه ریزی مناسبی برای افزایش سطح عرضه کالا متناسب با افزایش سطح تقاضای کالاهای پر مصرف در ایام ماه مبارک رمضان با رعایت پروتکل های بهداشتی برای مقابله با بیماری کرونا متناسب با زیر ساخت ها و توانمندی های استانی انجام شود.
نظر شما