آنها دریافتهاند هنگامی که منزلت و جایگاه اجتماعی فرد بالا یا پایین میرود، بخشهای مختلف مغز فعال میشود. جامعهشناسان و روانکاوان طی تحقیقات خود به این نتیجه رسیدهاند که شرایطی که فرد در سلسله مراتب اجتماعی دارد، به شدت بر انگیزهها و همینطور سلامت جسم و فکر او تاثیرگذار است.
پیش از این نیز مطالعات نشان داده بود که مرتبه اجتماعی به شدت با سلامت فرد در ارتباط است؛ برای مثال، حیواناتی که بهطور مزمن تحت فشار روانی بابت مرتبه پایینتر خود در گروه هستند، میزان بالای بروز بیماریهای قلبی- عروقی، افسردگی و اضطراب را نشان میدهند و یا مطالعه دیگری روی پیشخدمتهای انگلیسی نشان داد که شانس بروز بیماریهای قلبی-عروقی و مرگهای زودرس در افرادی که رتبه پایینتری داشتند، بیشتر بود.
رتبههای پایینتر اجتماع، سلامت خود را به سبب محرکهای روانی به خطر میاندازند، همانند محدود کردن نظارت بر زندگی خود و توجه بیشتر به سایر گروهها؛ هرچند در اینگونه ساختارها آنهایی که در مقامهای بالاتر قرار دارند نیز در زمان از دست دادن جایگاه ویژه خود، در معرض خطر بیماریهای مربوط به فشارهای روحی هستند؛ اینکه چگونه مغز انسان این شرایط را به عوامل خطرساز سلامت ترجمه میکند نیاز به تحقیق بیشتردارد.
به‌منظور یافتن این ارتباط، محققانNIMH، یک ساختار اجتماعی مصنوعی را طراحی کردندکه در آن 72داوطلب از طریق بازی رایانهای، به داد وستد و کسب پول پرداختند؛ هر شرکتکننده بهطور مستقل از سایرین و در موقعیتی متناسب با میزان مهارتش، بازی میکرد؛ طرفهای مقابل هر شرکتکننده در این تجارت ساختگی، توسط رایانه شبیهسازی شده بود، درحالیکه افراد تصور میکردند رقیبها حقیقی هستند. هر بازیکن بهطور متناوب، تصویر و امتیاز بازیکنان برتر و همینطور ضعیفتر را که به تصور او در سایر اتاقها همزمان به کسب امتیاز مشغولند میدید و در همان حال، فعالیت مغزش توسط دستگاه MRI پایش میشد.
داوطلبان میدانستند که امتیاز دیگران بر نتیجه و درآمد نهایی آنها تاثیری نداشته و هرکس موقعیت خود را دارد. هرچند به آنها تاکید شده بود که اعتنایی به وضعیت سایر افراد نکنند و فقط به پیشرفت خود بیاندیشند، با این‌وجود فعالیت مغزی و رفتار و خلقوخوی هر بازیکن به شدت تحت‌تأثیر موقعیتش در آن سیستم ساختگی قرار گرفته بود. این تحقیق، نتایج قابل توجه زیادی داشت:
- منطقهای از مغز که اهمیت یک واقعه را علامت میدهد، Vental striatum نامیده شده و در زمانهایی که فرد انتظار پیشرفت سطح اجتماعی را دارد و یا پیشبینی افت طبقه اجتماعی خود را میکند و یا انتظار پاداش مالی را دارد، واکنش نشان میدهد و این یافته، به ارزشی که موقعیت اجتماعی برای افراد دارد، تاکید میکند.
- مشاهده یک فرد موفقتر یا ضعیفتر، منطقهای در نزدیکی قسمت جلوی مغز را فعال میکند که به‌نظر میآید فعالیت این ناحیه باعث داوری درونی افراد و ارزیابی موقعیت اجتماعی خود میشود؛ قسمت میانی جلوی مغز، ناحیه دیگری است که نیت و منظور دیگران را مورد ارزیابی قرار میدهد، این منطقه به همراه بخش مربوط به پردازش احساسات که در عمق مغز است، در زمانی که موقعیت فرد ناپایدار میشود، تحریک شده و باعث میشود که فرد واکنش نشان دهد.
- پیش رفتن و پشت سر گذاشتن بازیکن برتر، قسمت بالا و سمت جلوی مغز را که مسئول کنترل عملکردهاست، تحریک میکند، درحالیکه در زمان عقب ماندن ازفرد ضعیفتر، مناطق پایینتر مغز که به درد و رنجهای احساسی مربوط است واکنش نشان میدهد.
- افرادی که در موقعیتهای پیروزی، احساس لذتی بیش از سایرین میکنند، در زمان شکست نیز، احساس رنج بیشتری از خود نشان میدهند.
- محققان عقیده دارند که این رنجهای احساسی میتواند احتمال بروز مشکلات و بیماریهای مربوط به تنشهای روحی را در افراد بالا ببرد، البته دانشمندان مطالعات بیشتری را در این زمینه پیشنهاد میکنند، بهخصوص تحقیق درمورد فعالیت عملکرد مغز در پاسخ به ساختارهای اجتماعی در بیماریهای روانی همانند « شیزوفرنی» و یا«اوتیسم» که نارسایی اجتماعی و فکری محسوب میشوند.
Science Daily
- 26آوریل 2008
