ماجرا از آن جا آغاز شد که علیرضا زاکانی نماینده نزدیک به طیف ایثارگران جناح اصولگرا و رئیس هیات تحقیق و تفحص مجلس از نظام آموزش عالی کشور، در یک مصاحبه مدعی شد که در جریان بررسی‌های خود به اسناد تخلفات زیادی در دانشگاه آزاد دست یافته اما مقاومت هایی که در مجلس نیز وجود دارد مانع برخورد جدی با ریاست این دانشگاه است.
وی در عین حال ریاست جاسبی بر دانشگاه آزاد را به‌طور ضمنی غیرقانونی عنوان کرد. پس از این امر بود که دانشگاه آزاد در جوابیه 25 فروردین ماه خود از زاکانی به‌دلیل انتشار گزارش تحقیق و تفحص بدون طی مراحل قانونی انتقاد کرده و آن را برخوردی سیاسی و با مقاصد خاص توصیف کرده بود.
زاکانی اما در ادامه این « پینگ پنگ سیاسی» جوابیه‌ای به جوابیه دانشگاه آزاد داده و از مصاحبه‌های خود علیه دانشگاه آزاد دفاع کرد. اینچنین بود که بحث و چالش دوباره بر سر دانشگاهی که در طول سه سال اخیر بار‌ها به صفحات روزنامه‌ها و سایت‌ها راه یافته بود، شدت یافت تا مشخص شود پس از مدتی سکوت، بار دیگر و از زاویه‌ای دیگر پای اختلافات میان مسئولان اجرایی و برخی نمایندگان با جاسبی به فضای سیاسی و رسانه‌ای کشور باز می‌شود.
مسئله دانشگاه آزاد و موضوعات پیرامون آن اگر چه با عمر این دانشگاه همزاد است اما در یک دهه گذشته با اوج گرفتن دغدغه ورود خیل جوانان تولد یافته در سال‌های ابتدای انقلاب به دانشگاه و افزایش تب کنکور و کسب مدارج عالی تحصیلی به‌عنوان یک ارزش مادی یا معنوی، بیش از گذشته مورد توجه افکار عمومی و مسئلان اداره کشور قرار گرفته است.
هرچند در سال‌های پس از جنگ و روی کار آمدن دولت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی به‌دلیل نزدیکی فکری میان مسئولان دانشگاه آزاد و رئیس دولت سازندگی و سیاسی نبودن فضای کشور، این دانشگاه بدون دغدغه به فعالیت‌های خود ادامه می‌داد اما پس از دوم خرداد و اختلافات ابتدایی که میان اصلاح‌طلبان و برخی نزدیکان آیت‌الله هاشمی رفسنجانی به وجود آمد سبب برخی اختلافات با دانشگاه آزاد و شخص جاسبی شد.
این امر اما چندان ملموس نبود چه اینکه با وجود تفاوت رفتار مسئولان دانشگاه آزاد با سیاست‌های وقت وزارت علوم درخصوص موضوعاتی مانند آزادی‌های سیاسی دانشجویان، شخص خاتمی و حتی مصطفی معین وزیر علوم وقت از نقش این دانشگاه در آمورش عالی قدردانی می‌کردند.
طرفه اینکه در آن دوران برخی چهره‌های اصولگرا که امروزه جزو منتقدان عملکرد جاسبی هستند از وی به خاطر عدم‌همراهی با سیاسیت‌های دولت اصلاحات تجلیل می‌کردند. وابستگی سیاسی نسبی جاسبی به اصولگرایان سنتی نظیر موتلفه نیز مزید بر علت شده بود تا وی در زمره اصولگرایان سنتی و نه مدرن حامی آیت‌الله رفسنجانی طبقه بندی شود.
نقطه جالب توجه اینکه جاسبی به‌عنوان رقیب انتخاباتی خاتمی در انتخابات ریاست‌جمهوری هشتم وارد عرصه انتخابات شده اما هیچگاه پس از انتخابات مورد انتقاد اصلاح‌طلبان واقع نشد.
برخی این امر را به نزدیک شدن روز افزون مواضع گروههای اصلاح طلب با حزب کارگزاران به‌عنوان حامی اصلی آیت‌الله هاشمی رفسنجانی نسبت می‌دهند چه اینکه هاشمی به‌عنوان رئیس هیات امنای دانشگاه آزاد به تدریج به‌عنوان یک چهره مقابل اصولگرایان تندرو شناخته می‌شد.
روز‌های سخت
پس از روی کار آمدن دولت نهم اما ورق برای مسئولان دانشگاه آزاد برگشت و شرایط کشور دستخوش تغییرات اساسی گردید. در واقع مولفه‌های تازه‌ای، پایه‌های راهبرد رفتار‌های رئیس دولت نهم را تشکیل می‌داد و از همین رو شیوه‌ای تازه در روش اداره کشور - که تفاوت‌های زیادی با دولت‌های متعادل پس از انقلاب داشت – در دستور کار احمدینژاد و مسئولان ارشد دولت وی قرار گرفت.
شرایط به وجود آمده اما نه تنها دامن گروههای اصلاح طلب و تکنوکرات‌های بدنه اجرایی و مدیریتی کشور را گرفت بلکه در کمال ناباوری برخی گروههای و چهره‌های سنتی و متعادل اصولگرا را نیز شامل شد. رئیس دولت نهم اما حمایت طبقه خاصی از جامعه را همراه خود داشت و هم از این‌رو بود که شعار‌های تبلیغاتی وی در ایام انتخابات بر موضوعاتی نظیر مبارزه با فساد و مافیای پولی و نفتی و ارتقای معیشت محرومان بنیان نهاده شده بود. یکی از این شعار‌ها اما کاهش شهریه دانشگاه آزاد و «بیرون آوردن آن از حیاط خلوت برخی گرو‌های سیاسی» عنوان شد.
اینچنین بود که کرسی ریاست جاسبی - که مورد حمایت برخی مقامات بانفوذ گذشته و حال نظام قرار دارد – بسیار زودتر از آنچه پیش‌بینی می‌شد دستخوش تلاطم شد چه اینکه پیش از آن برخی بر این باور بودند که این شعار مسئولان اجرایی نیز به سرنوشت بسیاری دیگر از شعار‌های عمل نشده دچار خواهد شد.
دولت نهم در سال اول روی کار آمدن خود تصمیم گرفت ابتدا با طرح مسئله کاهش شهریه دانشگاه آزاد فشار‌های تدریجی خود بر دانشگاه آزاد را شدت بخشد. در کنار اینها برخی سایت‌های نزدیک به دولت نیز با به کار بردن الفاظی نظیر «مافیا»، «کارتل» و «امپراتوری» برای بزرگترین مجموعه دانشگاهی جهان، سعی در ایجاد زمینه لازم برای تغییراتی در مجموعه مدیریتی دانشگاه آزاد که «بنیادین» می‌خواندند داشتند.
در ماه‌های ابتدایی روی کار آمدن دولت نهم اما ابتدا طرح ساماندهی شهریه‌ها در مجلس هفتم مطرح و پس از آن این وزیر علوم کابینه احمدینژاد بود که در نشست روسای دانشگاه‌های کشور «خبر خوش عدم‌افزایش شهریه دانشگاه آزاد» را در سال 85 اعلام کرد.
پس از آن اما نه تنها این اتفاق رخ نداد بلکه دانشگاه آزاد اعلام کرد که شهریه‌های خود را به ناچار افزایش خواهد داد. جاسبی برای افزایش شهریه‌ها دلایلی از جمله افزایش هزینه‌های دانشجویان و بالارفتن دستمزد اساتید را ذکر کرد.
اما چند روز پس از این اظهارات بود که محمود احمدینژاد در سفر استانی به سیستان و بلوچستان انقلابی از تعیین ضرب الاجل برای دانشگاه آزاد درخصوص کاهش شهریه‌ها سخن گفت. پس از این امر کمیته 3نفره‌ای به ریاست آیت‌الله هاشمی رفسنجانی مسئول بررسی کاهش شهریه شده و اعلام شد که به‌طور متوسط تا 17 درصد از میزان شهریه کاهش خواهد یافت.
مسئولان دانشگاه آزاد در عین حال یادآور شدند که اگر دولت یک چهارم بودجه‌ای را که به‌عنوان سرانه برای دانشجویان دولتی پرداخت می‌کند به این دانشگاه بدهد دیگر هیچ شهریه‌ای نخواهند گرفت. این سخن بدین معنا بود که هزینه‌های صورت گرفته در دانشگاه آزاد تنها از شهریه دانشجویان تامین شده و بسیار پایین‌تر از هزینه دانشگاه‌های دولتی است.
اما شروع سال تحصیلی جدید در همان سال بهانه‌ای دوباره برای پرداختن به این مسئله شد. احمدینژاد این بار استان ایلام را برای دادن هشدار به جاسبی برگزیده بود: «قرار شده دکتر جاسبی شهریه‌ها را پایین بیاورد اگر این کار را انجام ندهد تنبیهش می‌کنیم تا 3 فرزندش در دانشگاه آزاد درس بخوانند».
این اما پایان ماجرا نبود چه اینکه اوج سخنان احمدینژاد در ورامین بیان شد. هشداری که این بار بسیار شدید اللحن بود «دانشگاه آزاد باید شهریه‌ها را کاهش دهد و اگر این کار را نکند تصمیم انقلابی خواهیم گرفت تا مردم را خوشحال کند ».
این تصمیم اما از سوی صاحب‌نظران یه عنوان زمینه‌سازی برای ریاست 24 ساله جاسبی و همسو شدن مدیریت آن با دولت نهم قلمداد شد. غافل از اینکه هیات امنای دانشگاه آزاد با روش رئیس‌جمهور موافق نیستند.
دانشگاهی که به گفته بنیانگذار فقید جمهوری اسلامی با پیشنهاد آیت‌الله هاشمی رفسنجانی تاسیس شده بود دارای حامیان بانفوذی بود. هاشمی در یکی از تند‌ترین موضع گیری‌های خود در همان روزها تاکید کرد که موذی‌گری‌ها علیه دانشگاه آزاد شکست خواهد خورد.
هیات مؤسسان دست به کار شد
پس از آن ماجرا در نخستین گام، شورای‌عالی انقلاب فرهنگی براساس مصوبه‌ای دانشگاه آزاد را موظف کرد افرادی را جهت افزودن به تعداد هیات مؤسس به شورای فوق معرفی نماید.
اما جاسبی پس از آن اینگونه واکنش نشان داد: «در حالی که 10 سال از ارتحال مرحوم سید احمد خمینی می‌گذرد هم اکنون مطالبی مبنی بر اینکه دانشگاه آزاد هیات مؤسس ندارد مطرح می‌شود». هیات پرنفوذ مؤسسان دانشگاه آزاد در آن برهه در جلسه‌های معروف به جلسه جماران پس از سال‌ها تشکیل جلسه داد تا نخستین نتیجه آن باز داشتن رئیس‌جمهور از ادامه روند در پیش گرفته شده باشد.
در این جلسه سید حسن خمینی به جای مرحوم سید احمد خمینی، میر حسین موسوی، آیت‌الله موسوس اردبیلی، عبدالله جاسبی و آیت‌الله هاشمی رفسنجانی حضور داشتند. قرار بر این شد تا 4 نفر به رهبر انقلاب معرفی شوند تا به‌دلیل مشغله ایشان، یک نماینده در هیات مؤسس داشته باشند چه اینکه ایشان نیز از همان ابتدا به‌عنوان عضو هیات مؤسس معرفی شده بودند.
اگرچه پس از این حرکت هیات مؤسس رئیس دولت نهم تا مدتی سکوت پیشه کرد اما سال گذشته در یک سخنرانی داغ دیگر در دانشگاه علم و صنعت دلیل سکوت خود را گفت: « میلیارد‌ها پول فرزندان این کشور را در دانشگاه آزاد به‌عنوان طرح به برخی گروههای سیاسی می‌دهند. خواستیم برخورد کنیم اما گفتند به مسئله هسته‌ای فشار می‌آورند و ما تامل کردیم».
شروع دوباره
وقایع ابتدای سال‌جاری و مطرح شدن مسئله دانشگاه آزاد با گقتگوهایی که عباس سلیمی نمین و زاکانی بر ضد‌دانشگاه آزاد بیان کردند نشان از آن دارد که این موضوع همچنان در دستور کار برخی قرار دارد. سلیمی نمین و زاکانی در یک نشست در دانشگاه امیرکبیر نیز به تکرار سخنان خود درخصوص دانشگاه آزاد پرداختند که با واکنش دانشجویان حامی جاسبی در این جلسه مواجه شدند. جلسه‌ای که نماینده‌ای از دانشگاه آزاد در آن حضور نیافته و دلیل آن را اطلاع ندادن به دانشگاه آزاد عنوان کردند.
سالن آمفی تئاتر دانشگاه امیرکبیر در میزگردی با عنوان کالبد‌شکافی یک پرونده که از سوی انجمن اسلامی دانشجویان مستقل و دفتر تحکیم وحدت دانشگاه امیرکبیر برگزار شد، میزبان جمعی از هواداران و منتقدان به عملکرد مدیریتی دانشگاه آزاد بود که در این مراسم از عبدالله جاسبی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی، علیرضا زاکانی رئیس تحقیق و تفحص آموزش عالی و عباس سلیمی نمین مسئول مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران دعوت شده بود که در جلسه حضور یابند در حالی که جاسبی به‌عنوان یکی از میهمانان اصلی در جلسه حضور نیافت.
در این جلسه یکی از حضار به‌عنوان مجری برنامه پشت تریبون قرار گرفت و خبری از یکی از خبرگزاری‌ها مبنی بر اینکه دانشگاه امیرکبیر بدون اطلاع دانشگاه آزاد اقدام به برگزاری این نشست کرده و دانشگاه آزاد از آن بی‌اطلاع است را اعلام کرد و گفت: مسئولان برگزاری از چند روز پیش با دفتر جاسبی ارتباط داشته و مسئول دفتر وی اعلام کرده بود در حال بررسی این در خواست هستند.
حسین ستاریان از اعضای شورای مرکزی انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه امیرکبیر همچنین افزود: چگونه ریاست دانشگاه آزاد از این نشست خبر ندارد ولی برخی واحدهای دانشگاه آزاد حتی از گرمسار با اتوبوس دانشجوهایی را برای حضور در این نشست آورده‌اند. وی افزود: این برنامه نه در مخالفت و نه موافقت کسی طراحی شده است بلکه بستری آزاد برای ارائه سخنان است و ما جنبش دانشجویی لازم نیست که پیاده‌نظام هیچ جریانی باشیم.
سلیمی نمین چندین بار در طول برنامه خواستار تماس با دفتر جاسبی شد و گفت که تلفن را پشت میکروفن بگذارید تا هم آقای جاسبی و هم حضار مکالمات را به‌طور مستقیم بشنوند. در همین حال زاکانی و سلیمی نمین اظهار داشتند که در هر کجا و هر زمانی که جاسبی تعیین کند، در آنجا حضور یافته و با وی مناظره کنند.
در این جلسه سلیمی‌نمین در آغاز صحبت‌های خود ضمن اینکه ادامه جلسه را بدون حضور جاسبی منطقی ندانست، گفت: در جلسه‌ای که خود جاسبی حاضر نیست منطقی به‌نظر نمی‌رسد که عملکرد او را مورد نقد قرار دهیم. زاکانی نیز در ادامه ضمن تشکر از دغدغه‌های دوستان انجمن اسلامی گفت: امیدوارم فرصت‌هایی فراهم آید تا واقعیت جامعه مورد نقد و بررسی قرار گیرد.
زاکانی در ادامه گفت: صحبت‌هایی که اخیرا در روزنامه‌ها می‌شود در جواب چهار نامه‌ای بوده است که من را به بعضی از امور متهم کرده‌اند بنابراین در پاسخ به آنها مستنداتی را در روزنامه برای آگاهی افکار عمومی عرضه کردم و باید بگویم که این مستندات هیچ ربطی به گزارش تحقیق و تفحص ندارد و تنها پاسخ چهار نامه‌ای بوده است که در اتهام به من مطرح شده بود و گزارش تحقیق و تفحص که در 31 جلد تحویل نمایندگان مجلس شده است، مورد بررسی آنها قرار خواهد گرفت و در صحن مجلس قرائت خواهد شد و تنها مراودات من با دانشگاه آزاد عنوان خواهد شد.
زاکانی همچنین ضمن اینکه یک طرفه صحبت کردن با عدم‌حضور جاسبی را نادرست دانست، به سالروز پیام هشت ماده‌ای مقام معظم رهبری درخصوص مفاسد اقتصادی اشاره کرد و گفت: امیدوارم تشکل‌های دانشجویی و مجموعه‌هایی که در سال 81 شروع به کار کرده‌اند بتوانند پیشتازی خود را حفظ کرده و مطالبات اساسی خود را برای بهبود اوضاع کشور مطرح نمایند.
در همین حال برخی دانشجویان که از واحدهای دماوند، گرمسار، تهران جنوب و علوم تحقیقات و دیگر واحدهای دانشگاه آزاد به طرفداری از جاسبی در این نشست حاضر شده بودند، اقدام به ایجاد تشنج و برهم زدن نظم جلسه کردند و چند بار سخنان سلیمی نمین را قطع کردند.
در این حال سلیمی‌نمین اظهار داشت: وقتی رئیس دانشگاه آزاد مرتکب تخلف می‌شود نباید دانشجویان دانشگاه آزاد این کار را بکنند. وی گفت من 5 دقیقه سکوت می‌کنم تا کف و سوت زدن‌ها تمام شود. مجری برنامه اعلام کرد کسانی که صحبتی دارند اسامی خود را اعلام کرده و پشت تریبون حاضر شوند که یکی از دانشجویان دانشگاه آزاد حاضر در سالن گفت از اعلام نام واحد جلوگیری کنید، چون جاسبی قطعا با آنها برخورد می‌کند.
یکی از دانشجویان در حمایت از جاسبی پشت تریبون رفت و در جایی که برای جاسبی در نظر گرفته شده بود نشست که سلیمی نمین به شوخی گفت: جای رئیستان خالی نباشد. این دانشجو در حمایت از جاسبی به سلیمی نمین گفت: شما بزرگترین اتهام را به دانشگاه آزاد زدید و گفتید کار خلاف قانون انجام می‌دهد.
سلیمی نمین جواب داد خطاب من به جاسبی بود نه کل دانشگاه آزاد. در این هنگام یکی از دانشجویان با هیاهو قصد بر هم زدن نظم جلسه را داشت که حضار وی را ساکت کردند و سلیمی نمین اظهار داشت: دیگر نمی‌توانید با این کارها مراسم را به هم بزنید نه شما با این فضاها بیگانه‌اید و نه من. من منتقد جاسبی هستم و ایشان را متخلف می‌دانم و این موضوع را از سال‌ها پیش در قالب مقالات در روزنامه‌ها گفته‌ام.
جاسبی فساد مدیریتی را در دانشگاه دنبال می‌کند و این ربطی به آحاد دانشگاه آزاد ندارد. وی ادامه داد: جاسبی ترجیح داد به این مراسم نیاید ولی فرصت شکایت از ما را به دادگاه دارد. وی در ادامه با بیان اینکه من از منتقدین دانشگاه آزاد هستم، ابراز عقیده کرد: من جاسبی را متخلف می‌دانم و این موضوع امر پوشیده‌ای نیست؛ چرا که در تمامی رسانه‌ها به این موضوع اذعان کرده‌اند و صحبت‌های من ربطی به آحاد دانشگاه آزاد و هیچ کدام از عناصر این دانشگاه به جز خویشاوندان جاسبی ندارد و هنوز هم معتقدم که این جلسه باید موکول به وقت دیگری شود تا با حضور جاسبی به مناظره بپردازیم.
زاکانی همچنین به دانشجویان توصیه کرد که در مقام یافت مسیر حق، دست آویز هیچ فرد یا گروهی قرار نگیرند و افزود: در طول این مسیر به من گفتند نتایج این تحقیق و تفحص را با آقای هاشمی نیز در میان بگذارم، من گفتم اگر ایشان تمایل به رویت این گزارش دارند، حاضرم این گزارش را در اختیار ایشان نیز بگذارم.
پسر ارشد ایشان به مجلس آمده و گفت آقای هاشمی می‌خواهند شما را ببینند. پیش از من آقای جاسبی پیش آقای هاشمی رفته بود و دقایقی قبل از ورود من آقای جاسبی از پیش ایشان رفته بود. من به هاشمی گفتم آدم جنجالی نیستم و همه استنادهای من طبق قانون و مستند است. ولی این گزارش سرو صدا و جنجال به پا خواهد کرد و بهتر است خود شما زودتر به اصلاح این مشکلات بپردازید.
زاکانی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: هر کس مدعی سیاسی بودن این پرونده است، نامش را به من بدهید تا سوابقش در این باره را اعلام کنم. وی از مجموعه رسانه‌ای دانشگاه آزاد خواست از جو‌سازی جلوگیری کند؛ چرا که این امر جز آبرو ریزی نتیجه دیگری ندارد. در دقایق پایانی این نشست دانشجویانی که گفته می‌شد از دانشگاه آزاد واحد گرمسار در این نشست حاضر شده بودند، اعلام کردند که به نشانه اعتراض سالن را ترک می‌کنند.
اما عبدالله جاسبی در حاشیه چهارمین همایش معاونان دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی، گفت: هیات امنای دانشگاه آزاد می‌توانند ریاست دانشگاه آزاد اسلامی را تغییر دهند. وی با اشاره به صحبت‌های سلیمی نمین درخصوص اینکه رئیس دانشگاه آزاد اسلامی مراحل قانونی را طی نکرده است، اظهار کرد: این مسائل، بحث‌های کم اهمیتی هستند که روابط عمومی دانشگاه به آنها پاسخ داده است.
وی با تاکید بر اینکه رئیس دانشگاه آزاد اسلامی باید نقش اصلی‌اش را صرف حل مشکل دانشجویان و افزایش رضایتمندی آنها کند، خاطر نشان کرد: آنها می‌خواهند دائما با اینگونه مسائل، ما را از کارهای اصلی باز دارند و به کارهای فرعی بکشند، ضمن اینکه مراجع حقوقی جواب اینگونه صحبت‌ها را داده‌اند و ما در این زمینه هیچ گونه مشکلی نداریم و رئیس دانشگاه آزاد تاکید کرد که کلیه کارها و اقدامات دانشگاه آزاد تا به حال درست و قانونی بوده است و از این به بعد هم قانونی خواهد بود و طرح اینگونه مسائل، کوچکترین تاثیری در حرکت شتابان دانشگاه آزاد اسلامی نخواهد داشت.
درخصوص تغییر رئیس دانشگاه آزاد گزینه‌هایی مطرح شده که تفاوت چندانی با عبدالله جاسبی ندارند چهره‌هایی نظیر محمد علی نجفی یا علی اکبر ولایتی بدون تردید مقبول نظر منتقدان ریاست جاسبی نخواهند بود. حال این سؤال مطرح می‌شود که چرا به جای نظارت و تقویت مکانیسم پاسخگویی این دانشگاه تا این میزان بر طبل تغییر رئیس کوبیده می‌شود؟
