کرونا | چرا کوبا تا این اندازه موفق بوده است

به گزارش همشهری آنلاین، کوبا یکی از موفق‌ترین کشورهای جهان در مقابله با کرونا بوده است. در این گزارش که دکتر نیما فاتح و دامون فضلی ترجمه و در اختیار همشهری آنلاین قرار داده‌اند، به شیوه عمل کوبا اشاره شده است. این مقاله نوشته "هِلِن یافّه"  مدرس تاریخ اجتماعی و اقتصادی در دانشگاه گلاسکو، متخصص تحولات کوبا و آمریکای لاتین است:

واکنش کوبای سوسیالیست به پاندمی جهانیِ SARS-CoV2 هم به‌لحاظ داخلی و هم از حیث مشارکت بین‌المللی چشمگیر بوده است. این که کشورـ‌جزیره‌ی کوچکی که صدها سال دستخوش استعمار و امپریالیسم بوده و از زمان انقلاب 1959 شاهد شش‌دهه محاصره‌ی مجرمانه‌ی ایالات متحده‌ی آمریکا بوده است، می‌تواند چنین نقشی مثال‌زدنی ایفا کند به سبب نظام سوسیالیستی‌اش است. برنامه‌ی مرکزی [دولت کوبا] منابع ملی را طبق استراتژی توسعه‌یی که اولولیت را نه به سود شخصی که به رفاه انسان‌ها و مشارکت مردمی می‌دهد، هدایت می‌شود.

مقامات کوبا از آغاز سال به اطلاعات چین درباره‌ی SARS-CoV2 به‌سرعت واکنش نشان دادند. در ژانویه، مقامات این کشور ’کمیسیون مشترک ملی برای کوویدـ‌19‘ را راه‌انداختند، ’طرح اقدام ملی برای اپیدمی‌ها‘ را به‌روزرسانی و نظارت بر بندرها، فرودگاه‌ها و مسیرهای دریایی را شروع کردند، به مقامات مرزداری و مهاجرت آموزش‌هایی درباره‌ی واکنش به کوویدـ‌19 ارائه دادند و پیش‌نویس طرح ’پیشگیری و مهار‘ را تهیه کردند. متخصصان کوبایی برای آگاهی از رفتار این کروناویروس جدید به چین سفر کردند و کمیسیون‌های ’شورای پزشکی‘ دولت برای مبارزه با کروناویروس آغاز به کار کرد. در طول ماه فوریه، امکانات پزشکی از نو سازماندهی شد و کارکنان بخش درمان درباره‌ی مهار گسترش ویروس در داخل کشور آموزش دیدند. در اوائل ماه مارس، گروهِ علم و بیوتکنولوژی تأسیس شد تا درمان‌ها، تست‌ها، واکنش‌ها، تشخیص‌ها و سایر نوآوری‌های مربوط به کوویدـ‌19 را بسط دهند. از دهم ماه مارس از همه‌ی مسافرانی که وارد کوبا می‌شدند تست گرفته می‌شد. همه‌ی این کارها قبل از شناسایی ویروس در این جریزه انجام شد.

در 11 مارس اولین بیماران در کوبا مشاهده شدند: سه جهانگرد ایتالیایی. مقامات پزشکی کوبا دست‌به‌کار شدند: به سازماندهی جلساتی در محلات پرداختند، وضعیت سلامت مردم را خانه‌به‌خانه بررسی کردند و به تست‌گیری، رصد تماس‌های [مبتلایان] و قرنطینه‌ی آن‌ها روی‌آوردند. همه‌ی این کارها توأم با برنامه‌های آموزشی و [ارائه‌ی] روزانه‌ی جدیدترین اطلاعات بود. از 20 مارس در سراسر کوبا ’منع کامل تردد‘ برقرار شد و رعایت قواعد فاصله‌گیری اجتماعی و زدن ماسک برای کارکنان مشاغل ضروری، هنگام خروج از منزل، اجباری شد. مالیات بخش‌های تجاری و بدهی‌های داخلی به حالت تعلیق درآمد، آن‌هایی که در بیمارستان بستری شده بودند نیمی از حقوق ماهیانه‌شان را می‌گرفتند و خانوارهای کم‌درآمد از برنامه‌های همیاری اجتماعی و خانوادگی بهره‌مند شدند: غذا، دارو و سایر اجناس لازم درِ خانه‌هایشان به آن‌ها تحویل داده می‌شد. کارگاه‌های سراسر کشور شروع به تولید ماسک کردند و یک جنبش مردمیِ تولید خانگی ماسک هم راه افتاد و با این کار بر شدت تولید ماسک افزوده شد؛ گروه‌های کمک‌های متقابل اجتماعی کار یاری به افراد آسیب‌پذیر و سالخوردگان را سازماندهی کردند و تا عادی‌شدن صف‌های خرید مواد غذایی این کار را به‌جای آن‌ها انجام می‌دادند. در 24 مارس کوبا مرزهایش را به روی تمامی افراد غیرمقیم بست‌ــــ تصمیمی که با توجه به اهمیت درآمد توریسم برای دولت، سختگیرانه بود. هر کس وارد کشور می‌شد باید دو هفته، تحت یک رژیم تست‌گیری، به قرنطینه‌ی نظارت‌شده فرستاده می‌شد. شوراهای دفاع ایالات و شهرداری‌ها فعال شدند.

در آوریل پرداخت قبوض خدمات عمومی (آب، برق و ...) به حالت تعلیق درآمد؛ حمل‌ونقل عمومی محلی و منطقه‌یی هم موقتاً تعطیل شد، با این حال حمل‌ونقل کارکنان بخش درمان و کارگران بخش‌های ضروری برقرار بود. هاوانا و سایر شهرها ضدعفونی شدند. 20 منطقه در 6 ایالت زیر قرنطینه‌ی کامل یا محدود رفت. یک اپلیکیشین تلفن همراهِ ساخت کوبا (‘Virtual Screening’)، به همراه اپلیکیشنی مشارکتی، به راه افتاد که به کاربران امکان می‌داد در یک ارزیابی اپیدمی‌شناسی ثبت‌نام کنند؛ این داده‌ها توسط وزارت سلامت همگانی (MINSAP) تحلیل آماری می‌شدند. اقداماتی هم برای دورنگه‌داشتنِ ویروس از زندان‌ها انجام شد و زندانیان روزانه دوبار غربالگری فعال می‌شدند؛ تا 23 آوریل هیچ موردی از این ویروس در زندان‌ها گزارش نشده است.

تا 24 ماه می، کوبای 11.2 میلیون نفری 82 مورد مرگ و کمتر از 2000 مبتلای تأییدشده گزارش کرده بود؛ 173 مبتلا به ازای هر یک میلیون نفرــــ این را با آمار بریتانیا مقایسه کنید: 3907 مبتلا به ازای هر یک میلیون نفر. هیچ‌یک از کارکنان بخش درمان از این بیماری جان‌شان را از دست نداند، هرچند تا میانه‌ی ماه آوریل 92 نفرشان مبتلا شده بود.

واکنش مثال‌زدنی کوبا بر پنج جنبه از توسعه‌ی سوسیالیستیِ آن استوار است. نخست، نظام خدمات پزشکی همگانیِ واحد، فراگیر و رایگان کوبا که در آن پیشگیری بر درمان اولولیت دارد، به همراه شبکه‌یی از پزشکان خانواده که مسئولیت سلامت جماعتی را برعهده دارند که در بین بیماران‌شان زندگی می‌کنند. دوم، صنعت بیوفارمای کوبا که سیاست آن را نیازهای پزشکی عموم مردم تعیین می‌کند؛ این صنعت تقریباً 70 درصد از داروها مصرف‌شده در داخل را تولید می‌کند و به 50 کشور هم دارو صادر می‌کند. 1 سوم، تجربه‌ی این جزیره در دفاع غیرنظامی و مقابله با بلایای طبیعی‌ـــ معمولاً در واکنش به فجایع طبیعی و آب‌وهوایی. قابلیت کوبا در بسیج منابع برای حفاظت از زندگی انسان‌ها، که جهانیان را به تحسین واداشته، توسط شبکه‌یی از سازمان‌های مردمی ممکن می‌شود که در کار تسهیل اطلاع‌رسانی و اقدام اجتماعیِ فعال‌اند. چهارم، تجربه‌ی این جزیره در عملیات کنترل مرزها برای [مهار] بیماری‌های عفونی. کوبا دهه‌هاست که متخصصان مراقبت‌های پزشکی‌اش را به کشورهایی می‌فرستند که به بیماری‌های عفونی‌یی مبتلا هستند که مدت‌هاست در این جزیره ریشه‌کن شده؛ این کشور همچنین ده‌ها هزار تن از آن متخصصان کشورها را برای پژوهش به کوبا دعوت کرده است. کوبا رویّه‌های پیشرفته‌یی برای قرنطینه‌کردن افرادی که از نو وارد جزیره می‌شوند دارد. پنجم، بین‌الملل‌گرایی کوبا در حوزه‌ی پزشکی که 400 هزار متخصص مراقبت‌های پزشکی را برای [خدمت به] مردم محروم 164 کشور اعزام کرده است؛ حدود 2800 تن از پرسنل پزشکی کوبا از شروع این پاندمی در 59 کشور خدمت کرده‌اند؛ تا آخر ماه می، 2300 تن دیگر از متخصصان مراقبت‌های پزشکیِ بریگادهای پزشکیِ Henry Reeve، که در کار واکنش به اپیدمی‌ها و بلایا تخصص دارند، برای درمان بیماران کوویدـ‌19 به 24 کشور اعزام شده‌اند.

• ارائه‌ی یک سیستم همگانی سلامت با استاندار بالا

در 1959، کوبا حدود 6000 پزشک داشت ولی نیمی از آن‌ها [پس از انقلاب 1959] خیلی زود کشور را ترک کردند؛ از 250 استاد کوباییِ مدرسه‌ی پزشکیِ دانشگاه هاوانا تنها 12 نفر در کوبا ماندند. دولت انقلابی با چالش ایجاد یک نظام خدمات پزشکی عمومیِ برخوردار از استانداردهای بالا، تقریباً از صفر، مواجه شد. به این منظور در 1960 خدمات پزشکی روستایی (RMS) راه‌اندازی شد و در دهه‌ی بعد صدها تن از پزشکان تازهْ فارغ‌التحصیل‌شده به مناطق دوردست اعزام شدند.2 پزشکانِ RMS هم به عنوان پزشک بالینی خدمت می‌کردند و هم به عنوان مربیان سلامت. برنامه‌های ملی مهار و جلوگیری از بیماری‌های عفونی هم راه‌افتاد. از 1962 تحت یک برنامه‌ی ایمنی‌سازی ملی هشت نوع واکسن به رایگان به همه‌ی کوبایی داده شده است. بیماری‌های عفونی به‌سرعت کاهش یافت و سپس ریشه‌کن شد. تا 1970، شمار بیمارستان‌های روستایی به 53 رسید. در 1976 نسبت پزشک به جمعیت به نسبت آن در قبل از انقلاب برگشت. از آن وقت، خدمات پزشکی در سراسر کشور در دسترس بوده و شاخص‌ها به‌طرز چشمگیری بهبود یافته است. مدل جدید مجتمع‌های درمانیِ اجتماع‌بنیاد در 1974 راه‌اندازی شد و با این کارْ دسترسی محلیِ مردم کوبا به متخصصان مراقبت‌های اولیه ممکن شد. آموزش‌ها و سیاست‌گذاری‌ها بر تأثیر عوامل بیولوژیکی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و محیطی بر بیماران تأکید داشت. برنامه‌های ملی بر سلامت مادران و کودکان، بیماری‌های عفونی، بیماری‌های مزمن غیرواگیردار و سلامت افراد سالخورده‌تر متمرکز بود.

در 1983 ’طرح پزشک و پرستار خانواده‘ در سراسر کشور برقرار شد. براساس این سیستم پزشکان خانواده در محلات مستقر می‌شدند و پزشک یا پرستار با خانواده‌شان در محل خدمت‌شان زندگی می‌کردند؛ به این ترتیب، مراقبت پزشکیِ 24ساعته ممکن شد. پزشکان خانواده با تأکید بر پیشگیری و تحلیل اپیدمی‌شناختی، اقدامات مربوط به مراقبت‌های پزشکی و ارتقاء سلامت را هماهنگ می‌کنند. تکیه‌ی آنها به تجاربِ برگرفته‌شده‌ـ‌ازـ‌تاریخ و مهارت‌های بالینی است و رویّه‌های پرهزینه‌ی فن‌آوری‌های پیشرفته را به بیمارانی که این خدمات نیازمندترند اختصاص می‌دهند. آن‌ها بیماران را صبح‌ها معاینه می‌کنند و بعدازظهرها تلفنی با خانواده‌ها تماس می‌گیرند. این تیم‌ها کارِ تشخیص سلامت محله را هم بر عهده دارند و با تلفیق‌ پزشکی بالینی با سلامت عمومی، کارِ ’ارزیابی مداوم و برآورد ریسک‘ (CARE) را برای فرد فردِ بیماران‌شان انجام می‌دهند. پزشکان و پرستاران خانواده در جاهایی نظیر کارگاه‌های بزرگ و مدارس، مراکز مراقب از کودکان و خانه‌های سالمندان هم به کار گرفته می‌شوند.

تا سال 2005 کوبایی‌ها به ازای هر 167 نفر یک پزشک داشتند که بالاترین نسبت [پزشک به جمعیت] در جهان است. کوبا حالا 449 مجمتع درمانی [پُلی‌کلینیک] دارد که هر کدام‌شان به 20 تا 40 هزار نفر رسیدگی می‌کنند؛ در هر مجتمع درمانی 15 تا 40 پزشک خانواده کار می‌کنند. بیش از 10 هزار پزشک خانواده وجود دارد که به‌طور مساوی در سراسر جزیره پخش شده‌اند.

• مراقبت‌های اولیه‌ی سلامت، زیرساخت اصلی مقابله‌ی کوبا با کرونا

مقاله‌یی در Medicc Review (آوریل 2020) نظام مراقبت‌های پزشکی اولیه‌ی کوبا را همچون ’اسلحه‌یی قدرتمند‘ علیه کوویدـ‌19 توصیف می‌کند: ’’کوبا در مراحل اولیه به تست‌های سریع دسترسی ندشت، بنابراین معلوم بود که استراتژی تست‌گیری جامع نمی‌تواند استراتژی نخست کادرهای پزشکی کوبا باشد. استراتژی نخست‌شان مراقبت‌های پزشکی اولیه بود‘‘.3 مقامات کوبا اطمینان حاصل کردند که قبل از شناسایی این ویروس در کوبا، همه‌ی کادرهای نظام مراقبت‌های پزشکی‌شان، از جمله کارکنان خدماتی، درباره‌ی کوویدـ‌19 آموزش دیده‌اند. پزشکیاران ارشدِ هر شهرستان در بیمارستان بیماری‌های حاره‌یی کوبا، Instituto Pedro Kourí ، که در جهان مشهور است آموزش دیدند. آن‌ها در بازگشت به شهرهای‌شان همکاران‌شان را در سطح دوم آموزش می‌دادند: مدیران بیماستان‌ها و مجتمع‌های درمانی. مدیر یکی از مجتمع‌های درمانی، دکتر مایرا گارسیا، که نام‌اش در آن مقاله‌ی مجله‌ی Medicc هم آمده می‌گوید: ’’آن‌ها سپس به سطح سوم می‌رفتند: آموزش پزشکان و پرستاران خانواده‌ی [حوزه‌ی] خودشان، تکنسین‌های آزمایشگاه و رادیولوژی، کارکنان بخش اداری و نیز کارکنان خدماتی بیمارستان‌ها، خدمه‌ها و رانندگان آمبولانس‌ها را [آموزش می‌دادند]‌ــــ هر کسی که ممکن بود در تماس با یک بیمار قرار بگیرد‘‘.

هر مجتمع درمانی به کارکنان پخش‌های غیرپزشکیِ مناطق جغرافیایی‌شان هم آموزش می‌دادند: محل‌های کار، صاحبان مشاغل کوچک، اجاره‌نشین‌ها و به‌ویژه خارجی‌ها. آن‌ها مراکز مراقبت از کودکان را هم مدیریت می‌کردند و نحوه‌ی تشخیص علائم بیماری و انجام اقدامات حفاظتی را به آن‌ها آموزش می‌دادند. متخصصان ارشد مجتمع‌های درمانی برای تقویت [روند درمان] به مطب‌های ’پزشکان خانواده‘ فرستاده می‌شدند. کارکنان بخش درمان در هتل‌های محلی مستقر می‌شدند تا شناساییِ 24ساعته‌ی [موارد ابتلا] و مراقبت‌های پزشکی برای خارجی‌های ساکن آنجا هم فراهم باشد. خدمات اورژانسِ بدون نوبت قبلی برای تفکیک تمام کسانی که علائم تنفسی دارند و انجام ارزیابی 24ساعته از نو سازمان‌دهی شد. نوبت‌های قبلیِ بیمارانی که به کوویدـ‌19 مبتلا نبودند حتی‌الامکان به تعویق افتاد و گروه‌هایی که در اولویت بودند در منزل معاینه شدند.

مقاله‌ی منتشرشده در Medicc بر اهمیت الگوی CARE در مبارزه با کوویدـ‌19 تأکید می‌کند. تمام کوبایی‌ها از قبل به چهار دسته تقسیم می‌شوند: افرادِ ازقرارمعلوم سالم، افرادی که فاکتورهای پرخطری دارند، بیماران و افرادِ در حال بهبودی یا توان‌بخشی. پزشکان خصیصه‌های سلامت و نیازهای مردمی که به آن‌ها خدمت می‌کنند را می‌شناسند. دکتر الخاندرو فادراگاس می‌گوید: ’’الگوی CARE به‌طور خودکار درباره‌ی افرادی که در برابر عفونت‌های تنفسی آسیب‌پذیرتر به ما هشدار می‌دهد، افرادی که به دلیل عوارض بیماری‌های مزمن‌شان، در صورت ابتلا به کوویدـ‌19، احتمال مرگ‌شان بالاست‘‘.
در سراسر کوبا، CDRها یا کمیته‌های خیابانی جلسات اطلاعات سلامت عمومی برای پزشکان و پرستاران خانواده ترتیب می‌دهند تا به مردم محلات‌شان درباره‌ی این پاندمی مشاوره بدهند. زمانی که نخستین موارد ابتلا شناسایی شد، معاینات روزانه‌ی پزشکان خانواده در منازل افزایش یافت و ’مهمترین ابزارِ‘ شناسایی فعال موارد ابتلا، برای پیش‌افتادن از ویروس، شد.4 حدود 28 هزار دانشجوی پزشکی هم برای رفتن به درِ تک‌تکِ خانه‌ها، برای شناسایی علائم این بیماری، به این طرح پیوستند. این رویه به این معناست که کل جمعیت را می‌شود ارزیابی کرد.

افرادی که علائم دارند برای ارزیابی سریع به مجتمع‌های درمانی محلی‌شان ارجاع داده می‌شوند. افرادِ مشکوک به ابتلا نیز به یکی از مراکز جدید ایزوله‌ی شهرداری‌ها که در سراسر جزیره برقرار شده فرستاده می‌شوند. آن‌ها باید دست‌کم 14 روز در آنجا بمانند؛ در این مدت از آن‌ها تست گرفته می‌شود و مراقبت‌های پزشکی به آنها ارائه می‌شود. اگر معلوم شد که فردی به بیماری تنفسی‌یی جز کوویدـ‌19 مبتلا شده است، به خانه برمی‌گردد ولی باید دست‌کم 14 روز در خانه بمانَد؛ مراقبت‌های اولیه، در این فاصله، همچنان دنبال می‌شود. بیمارستان‌ها برای بیمارانی که واقعاً به آن‌ها نیاز دارند رزرو می‌شود.

متخصصان مراقبت‌های پزشکی اولیه مسئولیت رصد سریع تماس‌های تمامی موارد مشکوک به ابتلا را هم بر عهده دارند؛ از همه‌ی کسانی که با آن افراد تماس داشته‌اند تست گرفته می‌شود و اجباراً در خانه ایزوله می‌شوند. علاوه بر این، خانه‌ها و ورودی‌های [مورداستفاده‌ی] بیمارانِ اعزام‌شده به مراکز قرنطینه، توسط تیم‌های ’واکنش سریع‘، متشکل از مدیران و قائم‌مقام‌های مجتمع‌های درمانی و نیز اعضای خانواده، ضدعفونی می‌شود. مطب‌های پزشکان خانواده هم روزانه ضدعفونی می‌شود. در این بین، کارگران هتل‌هایی که خارجی‌ها در آنجا اقامت داده شده‌اند هم روزانه توسط کارکنان درمانی بررسی می‌شوند. مجتمع‌های درمانی به آن‌ها وسایل حفاظت شخصی و انواع ضدعفونی‌کننده می‌دهند. مجتمع‌های درمانی و پزشکان خانواده همچنین مسئول‌اند که تا 14 روز وضعیت بیماران کوویدـ‌19 مرخص‌شده از بیمارستان را پیگیری کنند.

• داروهای ساخت داخل

پروتکل درمان کوبا برای بیماران کوویدـ‌19 شامل 22 دارو است که بیشترشان در داخل تولید شده است. تمرکز [صنعت داروسازی کوبا] بر پیشگیری است‌ــــ همراه با تمهیداتی برای بهبود ایمنی ذاتیِ افراد. در اوائل کار، قابلیت داروی ضدویروس کوبایی، هِبِرون، [برای معالجه‌ی کوویدـ‌19] تشخیص داده شد: این دارو یک اینترفرون آلفا 2 b انسانی (INFNrec) است. این محصول بیوتکنولوژیکی نشان داده در [درمان] بیماری‌های ویروسی، از جمله هپاتیت‌های نوع B و C، زونا، اچ‌آی‌وی‌ـ ایدز و تب دانگ مؤثر است. این دارو که از سال 1986 در کوبا و از 2003 در چین (از طریق سرمایه‌گذاری مشترک کوبایی‌ـ‌چینی ChangHeber) تولید شده است، در ژانویه‌ی 2020 توسط کمیسون بهداشت ملی چین از بین 30 درمانِ ارائه‌شده برای بیماران کوویدـ‌19 انتخاب شد. این دارو خیلی زود به صدر فهرست داروهای ضدویروس رفت و نتایج خوبِ آن اثبات شده است.

بیشترین اثربخشیِ این دارو هنگامی است که برای پیشگیری و یا در مراحل اولیه‌ی عفونت استفاده شود. در ووهان چین، حدود 3 هزار تن از کارکنان بخش درمان داروی هبرون را به عنوان پیشگیری‌کننده، برای بالابردن واکنش سیستم ایمنی‌شان، مصرف کردند؛ هیچ کدام از آن‌ها به این ویروس مبتلا نشدند. در این بین، نیمی از 3300 نفری که از این دارو استفاده نکرده بودند به کوویدـ‌19 مبتلا شدند.IFNrec کوبا در پروتکل‌های پزشکیِ چندین کشور تجویز و پیشنهاد شده است‌ـــــ از جمله توسط سازمان بهداشت جهانی، مرکز پزشکی جانز هاپکینز و ژورنال جهانی متخصصان اطفال. این محصول قبلاً در الجزایر، آرژانتین، شیلی، اکوادور، جاماییکا، تایلند، ونزوئلا، ویتنام، یمن، و اروگوئه ثبت شده است. تا میانه‌ی ماه آوریل حدود 80 کشور برای استفاده از آن درخواست داده‌اند؛ مدیریت این کار بر عهده‌ی بریگادهای پزشکی Henry Reeve کوباست که مسئولیت درمان بیماران کوویدـ‌19 خارجی را بر عهده دارد. در 14 آوریل گزارش شد که 93.4 درصد از بیماران کوویدـ‌19 در کوبا با داروی هبرون درمان شده‌اند و تنها بیماریِ 5.5 درصد از آن‌ها جدی شده است. میزان مرگ‌ومیرِ گزارش‌شده تا آن تاریخ 2.7 درصد بود ولی این رقم برای بیمارانی که با هبرون درمان شده بودند فقط 0.9 درصد بود.

سایر داروهای کوبایی هم نتایج نویدبخشی داشته‌اند، از جمله:

    Biomodulina T: یک تنظیم‌کننده‌ی ایمنی بدن که سیستم‌های ایمنی افراد آسیب‌پذیر را به فعالیت وامی‌دارد و 12 سال در کوبا استفاده شده است؛ این دارو در اصل برای درمان عفونت‌های تنفسی تکرارشونده‌ در سالخوردگان است.

 پادتن مونوکلونال Itolizumab یا Anti-CD6: از آن برای درمان لنفوم و لوسِمی استفاده می‌شود، و برای بیماران کوویدـ‌19یی که در شرایط بحرانی قرار دارند تجویز می‌شود، برای کاهش ترشح سیتوکین‌های التهابی‌یی که موجب راه‌افتادن جریان گسترده‌ی مواد و مایعات در ریه‌ها می‌شود.

   CIGB-258: یک پِپتیدِ تنظیم‌کننده‌ی ایمنی بدن که برای کاهش فرایندهای التهابی طراحی شده است. تا 22 ماه می، 52 تن از بیمارانِ کوویدـ‌19 با CIGB-258 درمان شده‌اند؛ از بین آن‌هایی که بیمارشان‌شان شدید بود، نرخ بقا 92 درصد بود، در حالی‌که میانگین جهانیِ آن 20درصد است. این نرخ برای کسانی که وضع‌شان بحرانی بود، 78 درصد بود.

پلاسمای خونِ گرفته‌شده از بیماران بهبودیافته.

دانشمندان پزشکی کوبایی در حال تولید نسخه‌ی جدیدی از Kaletra هستند؛ Kaletra ترکیبی از آنتی‌ویروس‌های Lopinavir و  Ritonavirاست که برای درمان اچ‌آی‌وی/ایدز استفاده می‌شوند. تولید داخلی سبب قطع واردات پرهزینه از داروسازی‌های بزرگ سرمایه‌سالارِ تابع تحریم‌های آمریکا خواهد شد. در این بین، یک داروی هومئوپاتیک، Prevengho-Vir ، که تصور می‌شود سیستم ایمنی را قوی می‌کند در بین تمام ساکنان جزیره به رایگان توزیع شده است. دانشمندان پزشکی کوبا در حال ارزیابی دو واکسن برای به‌فعالیت‌واداشتن سیستم ایمنی بدن و طراحی چهار واکسنِ نامزد برای پیشگیری از کوویدـ‌19 هستند. 

در اوائل ماه می، دانشمندان کوبایی سامانه‌ی SUMA، سامانه‌ی تشخیص کامپیوتری کوبا، را برای شناسایی سریع پادتن‌های کوویدـ‌19 به‌روزرسانی کردند؛ این سامانه امکان می‌دهد با هزینه‌ی اندکی کار تست‌گیری جامع انجام شود. اپیدمی‌شناس برجسته‌ی کوبایی، فرانسیسکو دوران، در برنامه‌ی تلویزیونی روزانه‌اش در 11 مه گفت: ’’هدفْ یافتن مبتلایان جدید و سپس مداخله، ایزوله‌کردن، جستجوی تماس‌های مبتلایان و انجام تمام اقداماتِ ممکن است تا مطمئن شویم وضع کوبا همینطور پیش‌می‌رود‘‘. این بدان معنی است که کوبا دیگر به تست‌های اهدایی یا کیت‌های آزمایشی که با هزینه‌ی هنگفتی از بازار بین‌المللی خریداری شده است متکی نیست. میزانِ نسبتاً بالایِ تست‌گیری در کوبا قرار است افزایش هم بیابد.

BioCubaFarma در حال تولید انبوه ماسک صورت، تجهیزات حفاظتی شخصی (PPE) و محصولات پزشکی و بهداشتی و نیز هماهنگ‌کردن بنگاه‌های دولتی و کارگران خویش‌فرما برای تعمیر تجهیزات حیاتی، نظیر دستگاه‌های تنفس مصنوعی، است. تلاش‌های کوبا برای خرید دستگاه‌های جدید تنفس مصنوعی به سد تحریم‌های 60ساله‌ی ایالات متحده آمریکا برخورده است؛ این تحریم‌ها شامل غذا و دارو هم بوده است.

• رهبری نبرد جهانی علیه کروناویروس

18 مارس کوبا به کشتی تفریحی MS Breamar، با 684 مسافرِ عمدتاً بریتانیایی و 5 مورد تأییدشده‌ی کوویدـ‌19، اجازه داد پس از یک هفته سرگردانی بر روی دریا و ممانعت از ورود آن‌ها به کوراکائو، باربادوس، باهاماس، جمهوری دمینیکن و ایالات متحده آمریکا، در هاوانا پهلو بگیرد. ‌مقامات کوبا کار انتقال مطمئنِ آن‌ها به هواپیماهای چارترِ بازگشت‌به‌وطن را تسهیل کردند. سه روز بعد یک گروه 53 نفره‌ی از پزشکان کوبایی به لومباردی ایتالیا، کانون اپیدمی در آن زمان، رسیدند تا در مراقبت‌های پزشکی به مقامات محلی کمک کنند. این پزشکیاران اعضای هیئت Henry Reeve بودند؛ این هیئت در سال 2017 بابت ارائه‌ی کمک‌های پزشکی اضطراری رایگان برنده‌ی ’جایزه‌ی سلامت عمومی سازمان بهداشت جهانی‘ شد. این نخستین مأموریت پزشکی کوبا در اروپا بود. تا 21 ماه می، بیش از 2300 متخصص مراقبت پزشکی کوبایی برای درمان بیماران کوویدـ‌19 به 24 کشور رفته بودند، از جمله گروه دوم که به شمال ایتالیا و گروهی دیگر که به امیرنیشین اروپایی آندورا اعزام شدند.

• تهدید وجودِ یک نمونه [آلترناتیو] خوب

انترنالیسونالیسم کوبا در حوزه‌ی پزشکی از 1960 آغاز شد، ولی صدور متخصصان مراقب‌های پزشکی به کشورهای دیگر تا برنامه‌ی ’نفت در برابر پزشکِ‘ میانه‌ی دهه‌ی 2000 برای این دولت هیچ درآمدی نداشت؛ تحت این برنامه 30 هزار تن از کارکنان مراقبت‌های پزشکی کوبا در ونزوئلا مشغول به کار شدند. کابینه‌ی جورج بوش رییس‌جمهور آمریکا به این طرح واکنش نشان داد و کوشید با برنامه‌ی Cuban Medical Parole درآمدهای وارداتی پزشکی کوبا را مختل کند. این برنامه متخصصان کوبایی، کسانی که رایگان تعلیم دیده بودند و بدون هیچ بدهی فارغ‌التحصیل شده بودند و داوطلبانه قراردادی برای کار در خارج از کشور، برای کمک به مردمان محروم، امضاء کرده بودند، را ترغیب می‌کرد که در عوض گرفتن شهروندیِ آمریکا ترک خدمت کنند. رییس‌جمهور اوباما هم این برنامه را ادامه داد، حتی درحالی‌که مبارزه‌ی پزشکیاران کوبایی با ابولا در غرب آفریقا را می‌ستود. ژانویه‌ی 2017، در آخرین روزهای حضور او در کاخ سفید، به این برنامه خاتمه داده شد.

دولت ترامپ حمله به مأموریت‌های پزشکیِ کوبایی‌ها را از سر گرفته و موجب شده اخراج آن‌ها از برزیل، اکوادور و بولیوی شدت بگیرد و میلیون تن از مردم این کشورها از مراقبت‌های پزشکی محروم شوند. انگیزه‌ی دولت ترامپ نیز همان است: مسدودکردن درآمدهای کشوری که از 60 سال خصومت آمریکا جان به در برده است. در بستر پاندمی کوویدـ‌19، وقتی ناکامی‌هایِ از سرِ لجبازیِ دولت آمریکا به مرگِ بی‌موردِ هزاران تن منجر شده است، این که کوبای سوسیالیست رهبری جهانی [مبارزه با این پاندمی را در دست بگیرد] نمایانگر خطرِ [وجودِ] یک نمونه‌ی خوب است. وزارت خارجه‌ی ایالات متحده، ضمن حمله به پزشکیاران کوبایی، آن‌ها را ’برده‘ خوانده و مدعی شده است دولت کوبا در پی درآمد و نفوذ سیاسی است. آمریکا به کشورهای ذینفع فشار آورده تا درست در زمانه‌ی نیازهای فوری‌شان، کمک‌های کوبایی‌ها را ردّ کنند. این حملات حالا از همیشه شرم‌آورتر است؛ این کمک‌ها برای دولت کوبا احتمالاً درآمدی ندارد زیرا پرداختی بیش از هزینه‌ها انجام نمی‌شود. 

در این بین، محاصره‌ی مجرمانه‌ی آمریکا، که در دولت ترامپ به‌شکلی تنبیهی تشدید شده است، اجازه نمی‌دهد دولت کوبا برای بیماران کوویدـ‌19 خودش دستگاه‌های تنفس مصنوعی بخرد، تجهیزاتی که نیازی فوری به آن‌ها هست. محموله‌ی کمک‌ها چین به کوبا هم مسدود شده چون شرکت‌های هواپیماییِ باربری از ترس جریمه‌های ایالات متحده به کوبا سفر نمی‌کنند. در حال حاضر در صحنه‌ی بین‌المللی تقاضای روبه‌افزایشی برای پایان‌دادن به همه‌ی تحریم‌ها وجود داردـــــ به‌ویژه تحریم‌های علیه کوبا که در مبارزه با پاندمی SARS-CoV2 به نوعی نقش رهبری جهان را ایفا کرده است. همه‌ی ما نیز باید هم‌صدا این مطالبه را فریاد بزنیم. برخی سازمان‌ها و افراد نیز خواستار نامزدی هیئت‌های Henry Reeve برای جایزه‌ی صلح نوبل شده‌اند. آنچه از تاریخ انترناسیونالیسم کوبا در پزشکی پیداست این است: کوبای انقلابی به مبارزه برای [ارائه‌ی] مراقبت‌های پزشکی در هر جایی که شهروندان و الگویش بدان‌جا برسند ادامه خواهد داد. این درسی است که آن را چه تصدیق کنیم چه نه به قوت خود باقی است.

• این مقاله ترجمه‌یی از:

https://www.counterpunch.org/2020/06/04/leading-by-example-cuba-in-the-covid-19-pandemic/
 

Notes.
1) See Helen Yaffe, ‘Cuban medical science in the service of humanity’, www.counterpunch.org/2020/04/10/cuban-medical-science-in-the-service-of-humanity/
↑2) See C. William Keck and Gail A. Reed, ‘The Curious Case of Cuba’, American Journal of Public Health, 2012. ↑
3) Tania L. Aguilar-Guerra and Gail Reed, ‘Mobilizing Primary Health Care: Cuba’s Powerful Weapon against COVID-19’, Medicc Review, April 2020. https://mediccreview.org/wp-content/uploads/2020/05/MR-April2020-1.pdf ↑
4) Aguilar-Guerra and Reed, Mobilizing Primary Health Care. ↑
Originally published in Fight Racism! Fight Imperialism! No. 276, June/July 2020.