هفته گذشته، دکتر ابراهیم متولیان، قائم مقام وزیر بهداشت گفت: دستگاه‌های رادیولوژی با فیلم فعلی، از رده خارج شده است به همین علت جمع کردن این فناوری قدیمی و جایگزین کردن آن با فناوری جدید رادیولوژی دیجیتال در سال‌جاری در دستور کار وزارت بهداشت قرار دارد.
به گفته وی، جلسات بررسی جایگزین کردن رادیولوژی آنالوگ با استفاده از فیلم با رادیولوژی دیجیتال قطعی شده و تا آخر اردیبهشت درباره کمیت و کیفیت این کار به جمع‌بندی نهایی می‌رسیم.
دکتر متولیان با بیان اینکه در حال حاضر فناوری رادیولوژی با فیلم در دنیا از رده خارج شده است و به همین علت عرضه فیلم‌های رادیولوژی در دنیا کم شده، تاکید کرد: قرار است طی قراردادی که با شرکت‌های خارجی منعقد می‌کنیم، ورود دستگاه‌های جدید رادیولوژی دیجیتال به شرط انتقال فناوری ساخت این دستگاه‌ها در ایران آغاز شود.
اگرچه همگام شدن با پیشرفت‌های روز دنیای پزشکی، به‌نظر اتفاق فرخنده‌ای است، اما شاید چنین بحث‌هایی در شرایط موجود که مشکلات اساسی نظام بهداشت و درمان، حل‌نشده باقی مانده است، چندان با خوش‌بینی کارشناسان همراه نباشد، چنان‌که کارشناسان معتقدند که ما در حال حاضر فقط می‌توانیم روی ورود سیستم دیجیتال رادیولوژی مطالعه کنیم و توان اجرایی کردن آن فعلا وجود ندارد.
راه‌میان بر وجود دارد
دکتر عبدالرسول صداقت، رئیس انجمن رادیولوژی ایران در گفت‌وگو با همشهری، با اشاره به اینکه رادیولوژی در دنیا به سمتی در حال حرکت است که از فیلم حداقل استفاده می‌شود و جای آن را ارسال تصویر یا CD به تدریج خواهد گرفت، میگوید: رسیدن به چنین هدفی نیاز به یک پروسه طولانی‌مدت دارد پس نه ما و نه هیچ کشور دیگری تا آن زمان هم نمی‌توانیم فیلم را به‌طور کامل حذف کنیم.
وی ادامه می‌دهد: در کشورهای اروپایی در حال حاضر فقط ۳۰ تا ۴۰ درصد از سیستم رادیولوژی آنالوگ استفاده می‌شود. دلیل آن هم این است که حرکت به سوی دیجیتال‌شدن در همه جای دنیا مستلزم سرمایه‌گذاری‌های سنگین است.
وی در مورد راه‌اندازی این سیستم در ایران این‌گونه توضیح می‌دهد: برای راه‌اندازی یک مرکز دیجیتال رادیولوژی با سیستمی که بتوانیم تصاویر را به همه جای دنیا ارسال کنیم به ۸۰۰ هزار تا یک میلیون دلار هزینه احتیاج داریم و از طرفی این سیستم زمانی کاملا جواب می‌دهد که در سراسر کشور پیاده شود.
به گفته دکتر صداقت مثلا اگر در یک شهرستان سیستم رادیولوژی دیجیتال نداشته باشیم، ارتباط آن شهرستان با تهران به هیچ وجه امکان‌پذیر نیست.
«برای رفع این مشکل راه میان‌بری وجود دارد؛ یعنی ما می‌توانیم از دستگاه‌هایی استفاده کنیم که کیفیت رادیولوژی و ماموگرافی را چندین برابر بالا می‌برد.»
رئیس انجمن رادیولوژی ایران با ذکر اینکه نمونه بارز این دستگاه‌ها در حال حاضر دستگاه‌های رادیولوژی CR است، ادامه می‌دهد: به‌عنوان مثال با یک دستگاه رادیولوژی CR که طی آن کل دستگاه عوض نمی‌شود و فقط به جای فیلم معمولی از فیلم دیجیتال استفاده می‌شود، می‌توان تصاویر تعداد زیادی دستگاه ماموگرافی و رادیولوژی را دیجیتال کرد.
در حال حاضر سرمایه دستگاه CR در کشور ۱۰۰ میلیون تومان است که به عقیده دکتر صداقت نسبت به دستگاه‌های DDR (رادیولوژی دیجیتال) ۱ به ۷ تا ۱ به ۸۷ است.
وی در توضیح کاربردهای دیگر این دستگاه خاطر‌نشان می‌کند: از طرفی ما از قبل تعداد زیادی از دستگاه‌های رادیولوژی در مؤسسات و بیمارستان‌ها داریم که همه قابل استفاده هستند.
پس جمع کردن این دستگاه‌ها و جایگزین کردن آنها با دستگاه جدید سرمایه زیادی می‌برد که هزینه آن از 10 میلیارد دلار هم بالاتر است.هیچ کشوری هم با به حال چنین اقدامی نکرده بلکه با استفاده از همان راه میان‌بر، تصاویر رادیولوژی دیجیتال شده‌اند.
فقط بی‌پولی!
در سیستم‌های CR میزان تابش اشعه به بیمار بین ۳۰ تا ۵۰ درصد نسبت به رادیولوژی آنالوگ کمتر می‌شود. به علاوه اگر از سیستم‌های DDR استفاده کنیم، این میزان به ۵۰ تا ۶۰ درصد کاهش می‌یابد. منتها به گفته کارشناسان در این میان مشکل تنها بی‌پولی است.
دکتر صداقت معتقد است: تمام تلاش ما این است که به این مرحله برسیم ولی باید راه‌های قبلی را کاملا پشت سر بگذاریم به‌عنوان مثال اگر ما بخواهیم ۵۰۰ بیمارستان را با سیستم CR مجهز کنیم، ۵۰ میلیون دلار برایمان کفایت می‌کند. اما اگر بخواهیم به DDR مجهز شویم، به ۴ میلیارد دلار هزینه احتیاج داریم.
«زمانی ما می‌توانیم صحبت از رادیولوژی بدون فیلم بکنیم که سرمایه سنگینی را هم برای دستگاه‌های PACS داشته باشیم؛ یعنی سیستمی که تصاویر دیجیتال در آن ذخیره می‌شود و می‌توان از طریق امکانات ارتباطی به هر نقطه از دنیا که این دستگاه‌ها وجود دارند عکس‌ها را ارسال کرد.»
وی با بیان این عبارات توضیح می‌دهد: البته در روش ساده‌تر می‌توان با داشتن دستگاه‌های PACS تصاویر رادیولوژی CT اسکن و MRI را روی CD ریخت. پزشک هم در مطب این تصاویر را با کامپیوتر مشاهده می‌کند و طبیعتا باید وقت بیشتری را برای بیمار صرف کند. پس این امر مستلزم همکاری کامل پزشکان است.
فیلم‌های فرسوده!
اما بحث دیجیتال شدن سیستم رادیولوژی در حالی مطرح می‌شود که گروهی سیستم رادیولوژی آنالوگ را دارای نقص‌های زیادی می‌دانند به‌طوری که هرچه زمان می‌گذرد دیگر نمی‌توان استفاده از این سیستم را ادامه داد؛ علاوه بر اینکه خیلی از این دستگاه‌ها فرسوده و از رده خارج هستند.
دکتر متولیان در این باره به همشهری میگوید: ما اکنون دستگاه‌های رادیولوژی فرسوده‌ای در برخی بیمارستان‌ها مانند بیمارستان امام داریم که ۵۵ سال پیش خریداری شده است و نه تنها استاندارد نیست بلکه هزینه تعمیر و نگهداری آنها نیز مقرون به صرفه نیست.
وی می‌افزاید: در سیستم رادیولوژی فعلی ما از فیلم‌های یک‌بار مصرف استفاده می‌شود، در اکثر موارد این فیلم‌ها که گران قیمت هم هستند، دور انداخته می‌شود، در حالی که در سیستم رادیولوژی دیجیتال اولاً کیفیت تصویر بسیار بالا و غیر‌قابل مقایسه با رادیولوژی آنالوگ است، دوم اینکه امکان نگهداری عکس‌ها در پرونده دیجیتال بیمار برای مدت طولانی وجود دارد.
دکتر متولیان معتقد است: با استفاده از رادیولوژی دیجیتال امکان اینکه بتوان وضع یک بیمار را از شهری به شهر دیگر یا حتی خارج کشور برای یک پزشک دیگر تشریح کرد وجود دارد.
دکتر صداقت نیز میگوید: از مضرات استفاده از فیلم این است که ما ناچاریم از داروهای ظهور استفاده کنیم که به محیط زیست هم لطمه می‌زنند.
معمولا هم بیماران فیلم‌های خود را گم می‌کنند و یا در جاهای گرم و مرطوب نگه می‌دارند برای همین این فیلم‌ها اکثر مواقع خراب می‌شوند و ما مجبوریم برای اینکه از وضعیت بیمار با خبر شویم، دوباره رادیولوژی تجویز کنیم که هم هزینه‌بر است و هم باعث تابش اشعه اضافی به بیمار می‌شود.
وی در پایان خاطر‌نشان می‌کند: اگر برنامه‌ریزی درست و اصولی داشته باشیم می‌توانیم با هزینه کمتری به رادیولوژی دیجیتال دست پیدا کنیم ولی بی‌برنامگی در این زمینه فقط برای ما اتلاف هزینه را خواهد داشت.
پیشنهاد ما به وزارت بهداشت این است که این موضوع در کارگاه‌های ویژه آموزشی متعدد با حضور صاحب‌نظران وزارت بهداشت و انجمن رادیولوژی و مراکز تحقیقات تصویر‌برداری، همچنین دانشکده‌های فنی مهندسی و شرکت‌های تجهیزات پزشکی بررسی شود تا بتوانیم به یک تعریف درست از رادیولوژی دیجیتال دست پیدا کنیم.
