که همه مردم بدون هیچ محدودیتی بتوانند از این دستگاه‌ها برای تقویت عضلات و پیشگیری از بیماری‌های ناشی از عدم‌تحرک کافی که مدام نسبت به آنها هشدار داده می‌شود، استفاده کنند و اگرچه کارشناسان طب فیزیکی این اقدام شهرداری را اقدامی ویژه، مفید و لازم می‌دانند، ولی بسیاری‌از آنها در مورد استاندارد بودن این وسایل و تناسب آنها با شرایط فیزیکی مردم ما تردید دارند.
این در حالی است که بیشتر طرفداران این تجهیزات و همچنین علاقه‌مندان به ورزش صبحگاهی در پارک‌ها را افراد سالمند تشکیل می‌دهند؛ گروهی که به گفته کارشناسان بیشتر از سایر مردم، دچار صدمات جبران‌ناپذیر می‌شوند.
دکتر مصطفی نجاتیان، فیزیکال‌تراپیست و رئیس بخش توانبخشی مرکز قلب تهران با اشاره به این که در همه کشورهای پیشرفته دنیا مردم برای پیشگیری از بیماری‌های جسمی و روانی به ورزش تشویق می‌شوند، به همشهری می‌گوید: این کار از طریق گسترش امکانات همگانی در سطح شهر انجام می‌شود.
منتها مقوله ورزش از ۲ جهت قابل توجه است؛ یکی از نظر تجهیزات و امکانات ورزشی و دیگری از نظر وجود مربیان کارآزموده. در کشور ما متأسفانه این ۲ مقوله به هیچ وجه در کنار هم نیستند یا حتی اگر یکی از آنها وجود داشته باشد، وجود عامل مکمل تقریبا محال است.
نجاتیان ادامه می‌دهد: به‌عنوان مثال وسایل ورزشی نصب شده در پارک‌ها علاوه بر این که نصب استانداردی ندارند، حتی نحوه ساختشان هم مناسب نیست. به علاوه هیچ مربی تربیت بدنی یا حتی فیزیوتراپیست که به تمرین درمانی و بیماری‌های ناشی از ورزش آشنایی داشته باشد، روی استفاده از آنها نظارتی ندارد، حتی اگر در نصب آنها استانداردهای لازم رعایت شده باشد.
وی با اشاره به این که تعداد زیادی مربی تربیت بدنی در کشور بیکار هستند، می‌گوید: ما با این کار می‌توانیم اشتغال زایی را هم در بین تعداد زیادی از مربیان ورزشی به وجود بیاوریم. این فیزیکال‌تراپیست معتقد است هدف شهرداری مسلما ارتقای سلامت مردم است ولی با نادیده‌گرفتن این مسائل زیاد نتوانسته در اجرای این هدف موفق عمل کند.
وی توضیح می‌دهد: ما مراجعات روزانه زیادی را داریم که مردم طی استفاده از وسایل پارک‌ها و یا حتی باشگاه‌های ورزشی دچار آسیب‌های جدی عضلانی و مفصلی شدند. بیشتر این آسیب‌‌ها هم متوجه زانو و کمر می‌شود.
البته به عقیده کارشناسان کسانی‌که از نظر ارتوپدی مشکل خاصی ندارند، ممکن است دچار آسیب نشوند ولی در این میان بعضی از مردم فقط می‌دانند که تمرین‌درمانی و ورزش مفید است، پس بدون مشاوره با یک متخصص به استفاده از این وسایل روی می‌آورند.
دکتر ابراهیم انتظاری، فیزیوتراپیست و دبیر انجمن فیزیوتراپی ایران نیز با تاکید بر این که ما نمی‌گوییم این دستگاه‌ها به هیچ وجه نباید در پارک‌ها باشند، به همشهری می‌گوید: موقعیت‌های جسمی همه مردم با هم کاملا متفاوت است.
بدون در نظر گرفتن این عامل و در اثر استفاده نادرست، فرد دچار آسیب‌های مفصلی زانو، کمر و گردن، و آسیب‌های مچ دست، شانه و آرنج می‌شود. به گفته وی حتی گاهی بیماری‌های قلبی که به‌خصوص در افراد مسن کاملا پنهان بودند، خودشان را با وضعیت وخیم‌تری در این شرایط نشان می‌دهند، به‌طوری که فرد در راه بازگشت به خانه و یا در خانه دچار سکته قلبی می‌شود.
رئیس بخش توانبخشی مرکز قلب تهران نیز در توضیح دیگر عوارض ناشی از این دستگاه‌ها خاطر‌نشان می‌کند: ما در خیلی از مراجعاتمان حتی کسانی را داشتیم که قبلا دچار دیسک کمر شدند و بیماری آنها بهبود یافته ولی با استفاده نادرست از این دستگاه‌ها دیسکشان با شدت بیشتری عود کرده است.
سرعت‌های غیر‌قابل مهار
با این حال یکی از مشکلات دیگر این دستگاه‌ها این است که از نظر سرعت و شتاب یک سیستم کاملا کنترل نشده دارند. این در حالی است که در ابزار‌های بدن‌سازی سیستم‌هایی وجود دارد که سرعت دستگاه را کاملا کنترل می‌کنند ولی به گفته کارشناسان، در مورد این وسایل، همه چیز به دست مردمی است که هیچ گونه آگاهی و تخصصی در هدایت سرعت آنها ندارند.
به عقیده دکتر انتظاری این دستگاه‌ها گاهی آنقدر سنگین و آهنی هستند و با شتاب زیاد حرکت می‌کنند که فرد استفاده‌کننده قادر به کنترل آنها نیست.
در حالی که قبل از شروع این تمرین‌ها افراد باید از نظر میزان ضربان قلب و فشار خون و همچنین قدرت عضلانی و مفاصل بررسی شوند. علاوه بر این که در کنار این عوامل سن، جنس و حتی شغل فرد هم باید در نظر گرفته شود.
وی خاطر‌نشان می‌کند: هنگام استفاده از این وسایل سرعت آنها هم باید کاملا معمولی باشد، ولی متأسفانه خیلی از افراد از همان ابتدا با سرعت زیادی شروع به حرکت می‌کنند، به‌طوری که ضربان قلب در این افراد بدون هیچ گونه آمادگی به مقدار زیادی بالا می‌رود.
به عقیده دبیر انجمن فیزیوتراپی تمام این مشکلات در حالی است که حتی هیچ گونه بروشور یا کاتالوگی که به‌عنوان راهنمای استفاده درست در کنار این وسایل باشد، وجود ندارد.
فقط برای افراد عادی!
به عقیده متخصصان طب فیزیکی، اگرچه ورزش یکی از راه‌های سالم‌سازی و تقویت عضلات است، ولی توصیه آنها به‌طور کلی این است که اگر هدف از ورزش فقط حفظ سلامت است، در قدم اول هیچ نیازی به استفاده از وسیله خاصی نیست.
«بهتر است مردم با مراجعه به متخصصان طب فیزیکی که ورزش تجویز می‌کنند، دستور ورزش‌هایی را بگیرند که همراه با هیچ وسیله خاصی نیست.»
دکتر سید منصور رایگانی، دانشیار طب فیزیکی و مدیر گروه طب فیزیکی و توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، با اشاره به این مطلب به همشهری می‌گوید: ورزش‌های دارای این ویژگی‌ها شامل حرکات ایروبیک در فضای آزاد می‌شود و علاوه بر این شدت و مدت زمان این ورزش‌ها هم کاملا مشخص شده است.
وی در ادامه خاطر‌نشان می‌کند: یک سری از وسایل ورزشی هم هستند که در بخش‌های طبی و فیزیکی به کار گرفته می‌شوند، البته با تجویز مستقیم پزشک و تحت نظارت کارشناس فیزیوتراپی. مثل دستگاه‌های الکتریکی، لیزر، وسایل‌حرارتی و سرمایشی.
دکتر رایگانی در مورد استانداردهای دستگاه‌های ورزشی موجود در پارک‌ها توضیح می‌دهد: دستگاه‌های ورزشی موجود در پارک‌ها که ما به آنها دستگاه‌های مکانوتراپی می‌گوییم، در کل کشش‌هایی را در اندام‌های بدن به‌وجود می‌آورند.
این دستگاه‌ها باید استانداردهایی را داشته باشند حتی در مورد محل نصب. یعنی این مکان باید دارای سطح صاف و تهویه مناسب باشد. جنس وسیله نصب شده، طراحی آن و میزان شدتی که به فرد وارد می‌کند هم باید کاملا مشخص شده باشد.
به گفته این متخصص طب توانبخشی، پس اینجا نقش مؤسسه استاندارد پررنگ‌تر می‌شود که حتما این استانداردها را در وسایلی که مسلما تنوع زیادی داشته و برای مردم جذاب هستند به وجود بیاورند.
دکتر رایگانی با اشاره به این که در این میان وظیفه شهرداری هم این است که در کنار این وسایل، کارشناسی که مسلط به خطرات و نحوه استفاده از آنهاست را به استفاده‌کنندگان اطلاعات لازم را بدهد، می‌گوید: ما هم این وسایل را به کسانی توصیه می‌کنیم که هیچ مشکل پزشکی خاصی ندارند.
ولی متأسفانه در کنار خیلی از آنها درج شده « مناسب برای بیماری...» در حالی‌که به هیچ وجه این طور نیست. چون این بیمار نیست که تشخیص می‌دهد کدام ورزش برایش مناسب است. از طرفی اگر این دستگاه‌ها جنبه درمانی داشتند، جایشان داخل مراکز درمانی بود نه در فضاهای باز و پارک‌ها.
