همشهری آنلاین_ سمیرا باباجانپور: اگرچه شهر تهران با توجه به وسعت و جمعیت متمرکز، به کتابخانه‌های بیشتری احتیاج دارد و این کمبود در مناطق نوساز و جوان پهنه غربی پایتخت بیشتر به چشم می‌خورد، با این حال، تعامل بیشتر ۲ نهاد فرهنگی پایتخت یعنی نهاد کتابخانه‌های عمومی و سازمان «فرهنگی و هنری» شهرداری می‌تواند این کمبود را جبران و تحولی بی‌نظیر در توسعه و فعالیت کتابخانه‌ها و ترویج فرهنگی مطالعه در بین شهروندان ایجاد کنند. گفت‌وگوی ما را با «هادی ناصری»، مدیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی استان تهران، درباره این مهم و روند فعالیت کتابخانه‌های عمومی در روزهای بحرانی شیوع ویروس «کرونا» بخوانید:
کتابخانه‌ها از چه تاریخی تعطیل شدند و روند بازگشایی کتابخانه‌ها چگونه بوده است؟
پس از شیوع ویروس کرونا و بر اساس دستورالعمل‌های ستاد «ملی کرونا» برای تعطیلی بخش‌های مختلف اقتصادی و فرهنگی در کل کشور که از اوایل اسفندماه سال 1398 آغاز شد، کتابخانه‌های عمومی هم به ظاهر و به شکل فیزیکی تعطیل شدند اما از همان روزها خدمات کتابخانه‌ای تعطیل نشدند و برنامه‌های فرهنگی و آموزشی کتابخانه‌ها از سوی کتابداران علاقه‌مند و پرتلاش در فضای مجازی ادامه پیدا کرد.
اواخر اردیبهشت‌ماه و اوایل خردادماه نیز با دستورالعمل ویژه و در 2 مرحله، کتابخانه‌ها بدون حضور اعضا بازگشایی شدند تا اینکه با موافقت ستاد ملی کرونا برای بازگشایی کتابخانه‌ها از ابتدای تیرماه و با ابلاغ دستورالعمل‌های بهداشتی وزارت بهداشت درباره رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی در مکان‌های عمومی و به‌طور خاص کتابخانه‌ها و برای حفظ و صیانت از سلامت همکاران و اعضای کتابخانه‌های عمومی، مرحله سوم فرایند بازگشایی کتابخانه‌های عمومی برای خدمت‌رسانی به اعضا و مراجعان بازگشایی شدند.
در مدتی که کتابخانه‌ها فعالیت حضوری نداشتند، فعالیت‌های آنلاین به چه صورت بوده است؟
یکی از بزرگ‌ترین مسابقات کتابخوانی در کشور با عنوان جشنواره «کتابخوانی رضوی»، از سوی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور برگزار می‌شود که این مسابقه در بستر فضای مجازی است. علاوه بر این مسابقه «نقاشی کرونا را شکست می‌دهیم»، پویش «هر کتابدار یک کتابخوان»، مسابقه «آموزشی و جشنواره مرورنویسی» و پویش «هر خانه یک کتابخانه»، از جمله فعالیت‌های این نهاد بوده است که از سوی کتابداران کتابخانه‌های عمومی در فضای مجازی برای اعضا ترویج و تبیین شد.
پس از تعطیلی کتابخانه‌ها، محفل ادبی«فیض» به‌طور سراسری، هر هفته دوشنبه‌ها، در فضای مجازی فعالیت خود را ادامه داده است که تاکنون 13 جلسه از آن برگزار شده است. هم‌چنین ده‌ها برنامه و نشست مناسبتی در این مدت از طریق فضای مجازی برگزار شده است که شاید فهرست کردن آن از حوصله این مصاحبه خارج باشد. به‌طور کلی می‌توان گفت اگر ساختمان کتابخانه‌ها تعطیل بود اما روند کار کتابخوانی و انجام فعالیت‌های مربوط به مطالعه، هیچ‌گاه تعطیل نشده است و همچنان در فضای مجازی فعال هستند.
در شرایط موجود بازگشایی کتابخانه‌ها باید با پروتکل‌های بهداشتی کامل انجام شود. درباره این موضوع بیشتر توضیح می‌دهید؟
در اردیبهشت‌ماه و خردادماه 1399 و در ۲ مرحله با موافقت ستاد ملی کرونا، کتابخانه‌ها بدون حضور اعضا بازگشایی شدند تا کتابداران بتوانند بخشنامه‌های ابلاغی نهاد، کتابخانه‌ها را برای استفاده اعضا در زمان شیوع ویروس کرونا آماده کنند.
در مرحله نخست، بازگشایی کتابخانه‌ها در یک نوبت‌کاری از ساعت ۸ تا ۱۲، بدون حضور اعضا و با هدف انجام امور کتابخانه‌ای و ارائه خدمات بازگشایی شدند و کتابداران به‌صورت یک روز در میان، در کتابخانه حضور پیدا کردند.
در فاز اول و دوم بازگشایی کتابخانه‌ها با توجه به حضور نداشتن اعضا و مراجعان و برای بهره‌گیری مناسب از زمان، کتابداران اقدام به اصلاح ثبت و ساماندهی و ورود اطلاعات منابع در سامانه مدیریت کتابخانه‌ها، تکمیل پروفایل کتابخانه در سامانه مدیریت کتابخانه‌ها، شاداب‌سازی و ساماندهی فضای داخلی کتابخانه‌ها، تعویض بارکدها و برچسب‌های مخدوش، منظم کردن رده‌های کتاب‌های موجود در قفسه‌ها، اصلاح داده‌ها از جمله رده‌های نادرست، فاقد بخش و... و نیز آماده‌سازی فضا و محیط کتابخانه برای حضور و خدمت‌رسانی به اعضا، براساس با دستورالعمل ارسالی انجام دادند.
در مرحله سوم بازگشایی با ابلاغ دستورالعملی ویژه، همه مخازن و قفسه‌های موجود در کتابخانه به‌صورت «مخزن بسته» اداره می‌شوند و از ورود اعضا و مراجعان به مخزن اصلی و بخش‌هایی که دارای قفسه کتاب هستند، خودداری می‌شود.
همه فعالیت‌های بخش کودکان کتابخانه‌ها که منجر به تجمع می‌شود، تعطیل هستند. اما والدین می‌توانند با مراجعه به کتابخانه، کتاب‌های کودک را به امانت ببرند.
سالن‌های مطالعه هم با رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی و تغییر در چیدمان میز و صندلی‌های مطالعه، براساس با دستورالعمل‌های ابلاغی، فعال شدند.
در این مرحله از بازگشایی، از هر نوع تجمع افراد در فضاها و بخش‌ها به‌ویژه مقابل میز امانت و میز پذیرش، لابی و ورودی کتابخانه و ورودی سالن مطالعه، نمازخانه‌ها و... جلوگیری به عمل می‌آید و تا حد امکان خدمات تمدید امانت، امانت کتاب و پیش ثبت‌نام عضویت به شکل غیرحضوری انجام می‌شود.
متأسفانه در پهنه غربی پایتخت، کتابخانه‌های وابسته به نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور کم است. برای افزایش کتابخانه‌ها برنامه‌ای ندارید؟
در مجموعه شهر تهران، 38 کتابخانه شهری، 3 کتابخانه مستقل و 125 کتابخانه مشارکتی وجود دارد. یکی از اقداماتی که در مجموعه نهاد کتابخانه‌های انجام شده، موضوع آمایش سرزمینی است که بر اساس آن کمبودهای کتابخانه‌ای در نقاط مختلف شهر تهران را در دست داریم. با توجه به اینکه هزینه ساخت و خرید زمین در شهر تهران بسیار قابل توجه خواهد بود، ما به‌صورت کوتاه‌مدت راهکار راه‌اندازی کتابخانه سیار را ارائه دادیم تا در مناطق مختلف، کتاب را در دسترس شهروندان قرار دهیم.
چگونه می‌توان با توسعه کتابخانه‌ها فرهنگ مطالعه را در شهر ارتقا بخشید؟
همواره دغدغه ما این است که موضوع کتابخانه و کتابخوانی در شهر تهران ارتقا پیدا کند و تحقق این هدف بسته به همکاری و تعامل در تأمین منابع قانونی آن است. ما در کل کشور و حتی در بخش‌هایی از استان تهران مناطقی را داریم که کتابخانه‌های عمومی بسیار خوبی دارند و در آن مناطق هم شاهد رشد و گسترش کتابخانه‌ها و هم شاهد اقبال مردم به کتاب و کتابخوانی هستیم. تعامل و هم‌افزایی بین سازمان‌ها و نهادهای مرتبط با کتاب و کتابخوانی به نفع مردم خواهد بود. بی‌شک با این تعامل، به جای اینکه امروز در شهر تهران تنها 38 کتابخانه عمومی با استاندارد مشخص و منابع به روز که زیر نظر نهاد فعالیت می‌کنند، وجود داشته باشد، شهروندان شاهد کتابخانه‌های بیشتری خواهند بود.
- 25 کتابخانه در پهنه غربی پایتخت فعالیت می‌کنند
- 14 هزار و 258 نفر کودک و نوجوان به عضویت کتابخانه‌های پایتخت درآمده‌اند
- 400 کتابخانه زیر نظر سازمان فرهنگی و هنری شهرداری در تهران فعالیت می‌کنند
- 5 کتابخانه وابسته به نهاد کتابخانه‌های کشور در پهنه غربی تهران فعال است
- 20 کتابخانه پهنه غربی تهران تحت نظارت سازمان فرهنگی و هنری شهرداری است
- 70 هزار و 899 نفر درکتابخانه‌های شهر تهران عضو هستند
- 141 هزار جلد کتاب کودک و نوجوان در کتابخانه‌های عمومی تهران در دسترس شهروندان قرار گفته است
- 962 هزار و 484 جلد کتاب در کتابخانه‌های تهران وجود دارد
نظر شما