بیش از یک ‌سوم درآمد هر ایرانی از دست رفت | درآمد ایرانی‌ها چقدر کم شده است؟

به گزارش همشهری آنلاین به نقل از دنیای اقتصاد، در واقع افت تولید ناخالص داخلی و تورم بالا در طول سال‌های دهه ۹۰ موجب شد تا بیش از یک‌سوم از درآمد هر ایرانی از دست رود. علاوه بر این پس‌انداز ناخالص ملی نیز به قیمت‌های ثابت به ۱۷۵ هزار میلیارد تومان رسیده که بر اساس داده‌های موجود از سال ۹۱ کمترین میزان است. افت تشکیل سرمایه ثابت ناخالص علت اصلی در کاهش پس‌انداز به نظر می‌آید؛ در سال گذشته تشکیل سرمایه افت ۹/ ۵ درصدی را ثبت کرد که بیشتر این افت ناشی از افت تشکیل سرمایه در بخش دولتی بوده است.

انتشار نماگرهای اقتصادی

بانک مرکزی پس از تاخیر زیاد در انتشار نماگرهای اقتصادی، دیروز داده‌های چهار فصل سال ۹۸ را در اختیار عموم گذاشت. یکی از داده‌های مهم این گزارش، درآمد ملی ایران و تغییرات آن در طول سال‌های اخیر بوده است. پیش‌تر بانک مرکزی داده‌های حساب‌های ملی برای سال ۹۸ را منتشر کرده بود. بر این اساس تولید ناخالص داخلی به قیمت بازار به ۶/ ۶۲۸ هزار میلیارد تومان رسیده بود که نمایانگر افت ۸/ ۶ درصدی کیک اقتصاد ایران بود. رشد اقتصادی در سال ۹۷ نیز معادل منفی ۶ درصد گزارش شده بود. در نتیجه قابل پیش‌بینی بود که درآمد ملی نیز در این سال‌ها در معرض افول قرار گرفته باشد.

مفهوم درآمد ملی: درآمد ملی از حاصل جمع درآمدهای مربوط به عامل کار و درآمدهای حاصل از مالکیت که در تولید کالاها و خدمات مشارکت داشته‌اند، به دست می‌آید. به بیان دیگر درآمد ملی عبارت است از کلیه درآمدهای ایجاد شده و نه لزوما دریافت شده، توسط افراد و موسسات مقیم یک کشور در یک دوره مشخص. درآمد ملی از دو روش قابل برآورد است، نخست روش مستقیم که بر مبنای آن درآمد ملی از جمع جبری انواع درآمدهای افراد و موسسات قبل از کسر مالیات بر سود به‌دست می‌آید.

براساس روش دوم، درآمد ملی به قیمت عوامل اقتصاد از طریق غیرمستقیم و با کسر خالص مالیات‌های غیرمستقیم و استهلاک سرمایه‌های ثابت از تولید ناخالص ملی به قیمت بازار حاصل می‌شود. به زبان ساده‌تر برای محاسبه درآمد ملی در روش دوم، باید خالص مالیات‌های غیرمستقیم و استهلاک سرمایه‌ها، از تولید ناخالص ملی کسر شود. مالیات‌های غیرمستقیم، به مالیات‌های وضع شده بر تولیدکنندگان در رابطه با تولید، فروش، خرید و مصرف کالاها و خدمات اطلاق می‌شود که معمولا بر هزینه تولیدکنندگان  اضافه می‌شود. حقوق گمرکی و سود بازرگانی مربوط به واردات نیز مالیات غیرمستقیم تلقی می‌شود. در این گزارش بانک مرکزی به روش دوم به محاسبه درآمد ملی پرداخته است.

آخرین رقم درآمد ملی: بنا به گزارش بانک مرکزی، درآمد ملی ایران در سال گذشته (به قیمت‌های ثابت سال ۱۳۹۰) به ۹/ ۳۹۳ هزار میلیارد تومان رسیده است. این عدد در قیاس با سال ۹۷، افت ۸/ ۵ درصدی را نشان می‌دهد. این رقم بر اساس داده‌های در دسترس، دست‌کم از سال ۱۳۸۴ در کمترین سطح قرار می‌گیرد.

یعنی در فاصله ۱۵ سال، درآمد ملی ایرانیان هیچ تغییری نکرده است و نسبت به ابتدای دهه ۹۰، در حدود ۲۹ درصد افت کرده است. به نظر می‌آید اوج گرفتن تورم در دهه ۹۰ و از آن طرف افول حجم اقتصاد ایران در اثر تحریم، بیشترین اثر را بر افت درآمد ایرانیان داشته است.

درآمد ملی سرانه: با استفاده از برآوردهای جمعیتی مرکز آمار از سال‌های ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۵ و همچنین پیش‌بینی‌های جمعیتی این مرکز از سال‌های ۹۶ تا ۹۸، می‌توان به درآمد سرانه هر ایرانی رسید. دو عدد برای محاسبه درآمد سرانه وجود دارد: درآمد جاری و درآمد به قیمت‌های ثابت. بر این اساس، درآمد سرانه هر ایرانی در سال گذشته به قیمت‌های جاری در حدود ۵/ ۲۲ میلیون تومان بوده است. اما برای مقایسه این درآمد با سال‌های دیگر، نیاز است که اثر تورم از آن استخراج شود. به همین دلیل باید از داده‌های درآمد ملی به قیمت ثابت استفاده کرد.

با توجه به جمعیت حدودا ۸۳ میلیونی کشور در سال گذشته، درآمد سرانه هر ایرانی به قیمت ثابت سال ۹۰، به ۷/ ۴ میلیون تومان افول کرده است. عددی که در قیاس با سال ۹۷، افت ۷ درصدی را نشان می‌دهد. بانک مرکزی داده‌های حساب‌های ملی به قیمت ثابت سال ۹۰ را از سال ۱۳۸۳ در دسترس قرار داده است.

بر اساس این داده‌های در دسترس، درآمد سرانه سال ۱۳۹۸ کمترین میزان در طول ۱۶ سال گذشته بوده است. درآمد سرانه هر ایرانی در سال گذشته در قیاس با سال ۹۰ بیش از ۳۵ درصد افت کرده است. یعنی یک‌سوم از درآمد ایرانیان از بین رفته است. این عدد حتی در قیاس با سال ۸۳ نیز افت ۱۷ درصدی را بازگو می‌کند.

وضعیت پس‌انداز ناخالص ملی: پس‌انداز ناخالص ملی بیشترین ارتباط را با خالص سرمایه‌گذاری در کشور دارد. از حاصل جمع چهار متغیر «تشکیل سرمایه ثابت ناخالص»، «تغییر در موجودی انبار»، «خالص صادرات کالاها و خدمات» و «خالص درآمد عوامل تولید از خارج» پس‌انداز ناخالص ملی محاسبه می‌شود. برای به‌دست آوردن پس‌انداز خالص ملی، باید استهلاک سرمایه‌های ثابت از پس‌انداز ناخالص ملی کسر شود که فعلا بانک مرکزی اطلاعاتی در خصوص استهلاک سرمایه‌های ثابت منتشر نکرده است. سال گذشته تشکیل سرمایه ثابت ناخالص افت ۹/ ۵ درصدی را ثبت کرده است.

اکنون داده‌های جزئی‌تر از حساب‌های ملی نشان می‌دهد که عمده این افت در بخش دولتی بوده است. چرا که سرمایه‌گذاری دولتی هم در بخش ماشین‌آلات و هم در بخش ساختمان، با افت قابل توجهی همراه بوده است. سرمایه‌گذاری دولتی بخش ساختمان رشد منفی ۸/ ۲۴ درصدی را ثبت کرده است، همچنین بخش ماشین‌آلات نیز با رشد منفی ۸/ ۱۰ درصدی اثر قابل توجهی بر افول سرمایه‌گذاری در کشور داشته است. تنها سرمایه‌گذاری ساختمان در بخش خصوصی با رشد ۱/ ۶ درصد در سال گذشته روبه‌رو بوده است.

خالص صادرات نیز در سال گذشته به ۳/ ۹۶ هزار میلیارد تومان رسیده است که در قیاس با سال قبلش افت ۲۷ درصدی را نشان می‌دهد. بر همین اساس میزان پس‌انداز ناخالص ملی نیز در سال گذشته با افت ۴/ ۲ درصدی به ۱۷۵ هزار میلیارد تومان رسیده است. این عدد بر اساس داده‌های در دسترس بانک مرکزی، حداقل از سال ۹۲ در کمترین سطح قرار می‌گیرد.