اما سؤال این است: زایمان طبیعی در بروز این آسیب‌ها بیشتر مقصر است یا زایمان به روش سزارین؟
مدافعان و مخالفان این ۲ نوع زایمان در رابطه با اینکه کدام یک از ۲ روش در بروز آسیب‌های ذهنی بیشتر نقش دارند، نظرات مختلفی دارند. آگاهی از این نظرات البته از آنجا مهم است که نقش مهمی در توجیه افزایش آمار سزارین در کشور دارد.
دکتر منصور ملک‌اقصی، متخصص زنان و زایمان و استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت‌وگو با همشهری، با بیان اینکه مهم‌ترین اختلالات نورولوژیک و عصبی در نوزادان ناشی از تروماها و آسیب‌های زایمان است، می‌گوید: بسیاری از موارد سزارین از نظر علمی باید در مواقعی انجام شود که جنین در معرض خطر بوده یا اینکه دچار زجر شده است.
وی با بیان اینکه اکثر جنین‌ها در مرحله زایمان طبیعی دچار خطر میشوند، تصریح می‌کند: به‌طور کلی ترومای اولیه که در آخرین مرحله زایمان یعنی خارج شدن نوزاد ایجاد می‌شود، در سزارین، کمتر از زایمان طبیعی است چون مقدار زیادی از سزارین‌ها به‌علت زجر قبلی جنین در مرحله زایمان طبیعی انجام می‌شود.
به گفته دکتر ملک‌اقصی، به‌علت اینکه اختلالات نورولوژیک در آینده بیشتربراثر زایمان طبیعی است، متخصصان توصیه می‌کنند که نوزادان در معرض خطر به روش سزارین به دنیا بیایند نه زایمان طبیعی.
ماماهای بی‌تجربه!
البته به عقیده کارشناسان، در سیستم فعلی بیمارستان‌های ما امکانات برای کنترل جنین در زایمان طبیعی به اندازه کافی وجود ندارد. طبق استانداردهای جهانی یک ماما باید هر نیم ساعت یک‌بار وضعیت جنین را از نظر صدای قلب چک کند.
ولی به گفته متخصصان زنان و نازایی، در کشور ما گاهی حتی وقتی جنین می‌میرد هم کسی متوجه آن نمی‌شود و این در شرایطی است که در این لحظه حتی ماما صدای قلب جنین را گوش می‌کند ولی نمی‌داند که این صدای قلب مادر است نه جنین مرده. به گفته متخصصان، در نظام فعلی بهداشتی ما، فقط اصرار به زایمان طبیعی وجود دارد بدون آن‌که مقدمات آن فراهم شود.
دکتر رؤیا خدایی، جراح و متخصص زنان، زایمان و لاپاراسکوپی، و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز در گفت‌وگو با همشهری به عوارض ناشی از سهل‌انگاری و بی‌تجربگی عامل زایمان طی زایمان طبیعی اشاره می‌کند و می‌گوید: در خیلی از آسیب‌های زایمان خون‌رسانی به جنین مختل می‌شود، بندناف دور گردن نوزاد می‌پیچد یا کوتاه می‌شود، فشار خون بالای مادر به جفت آسیب می‌رساند، خون جنین هم دچار کمبود اکسیژن می‌شود به‌طوری که همین کمبود اکسیژن عوارض عصبی جبران‌ناپذیری را برای نوزاد به همراه دارد.
دکتر خدایی تاکید می‌کند: تمام این عوارض ممکن است در سزارین هم اتفاق بیفتند ولی اگر در زایمان طبیعی خطر این عوارض ۱۰ درصد است، در سزارین به یک درصد کاهش می‌یابد، پس ما نمی‌گوییم در سزارین خطر را به صفر می‌رسانیم ولی بروز آن را به حداقل کاهش می دهیم.
به عقیده دکتر ملک‌اقصی نیز به‌طور کلی در زایمان طبیعی به‌علت دیر رسیدن ماما، جنین ممکن است دچار خفگی شود یا کشش نامناسب نوزاد ممکن است فلج اعصاب گردن را به همراه داشته باشد.
به گفته وی در این میان صدمات فیزیکی حین تولد نیز شرایط کلی نوزاد را از وضعیت طبیعی خارج می‌کند به‌طوری که در خیلی از مواقع نوزاد به دنیا آمده احتیاج به تنفس مصنوعی، ماساژ قلبی و... دارد.
مقصر اصلی؛ سزارین
اما در میان نگاه منفی متخصصان زنان نسبت به زایمان طبیعی و تاکید آنها بر اینکه چشم‌انداز این روش زایمان در کشور ما فقط نوزادانی با چشم‌انداز عقب‌ماندگی‌ها و اختلالات ذهنی است، ماماها نظری کاملا معکوس دارند و معتقدند در شرایطی که بیشتر مادران در کشور به سزارین روی می‌آورند، پس باید منتظر کم شدن بروز اختلالات ذهنی و آسیب‌های حین زایمان باشیم.
«هنوز زایمان طبیعی سالم‌ترین نوزاد را به مادر تحویل می‌دهد.» دکتر ناهید خداکرمی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و دبیر انجمن مامایی ایران ادامه می‌دهد: شاید عمده‌ترین علت آسیب‌های زایمانی مداخلات غیرضروری باشد نه زایمان طبیعی، به این معنی که اگر زایمان خودبه‌خود به اتمام نرسد و مادر در تاریخ احتمالی تایین شده به‌صورت انتخابی با روش سزارین به بارداری خود خاتمه دهد، مسلما باید منتظر بروز بیشتر این آسیب‌ها باشیم.
وی ادامه می‌دهد: در اکثر موارد سزارین با تزریق آمپول اکسی‌توسین، تحریک زایمانی و... سعی در به دنیا آوردن کودک می‌کنند که این امر منجر به کمبود اکسیژن برای نوزاد، اختلال در خون رسانی به او، زایمان طولانی، دردهای زایمانی و... می‌شود.
به عقیده دبیر انجمن مامایی ایران، جدا از صرف هزینه‌های هنگفت درمانی، خونریزی، عفونت و تاخیر در بهبودی که از جمله عوارض جدی سزارین هستند، نتایج تحقیقات انجام شده در دنیا، در میان ۲ گروه از نوزادانی که با روش‌های طبیعی و سزارین متولد شده‌اند، نشان داده که با افزایش سزارین این آسیب‌ها کاهش نیافته است.
دکتر خداکرمی خاطرنشان می‌کند: با این حال آسیب‌های زایمانی قابل پیشگیری است البته اگر مراقبت‌های دوران بارداری درست انجام شود، مادران در کلاس‌های آموزشی پیش از بارداری و زایمان شرکت کنند، مداخلات حین زایمان کاهش یابد و زایمان زیر نظر ماما و یا پزشک مجرب انجام شود.
نوزادان طبیعی بیشتر بستری میشوند
به عقیده برخی دیگر از کارشناسان خیلی از آسیب‌های حین زایمان طبیعی کاملا اجتناب‌ناپذیر هستند. یعنی هر چقدر هم که عامل زایمان تبحر داشته باشد، باز هم احتمال بروز این آسیب‌ها هست.
دکتر صدیقه حنطوش‌زاده، پریناتولوژیست و عضو هیات علمی گروه مامایی دانشگاه علوم پزشکی تهران در این رابطه معتقد است: یک سری از این صدمات مثل گیر کردن شانه که منجر به فلج شدن اندام‌های کودک می‌شود، ضربه به سر، خونریزی زیر پوست سر و یک سری از صدمات مثل شکستگی استخوان ران غیرقابل گریزند.
به گفته این کارشناس اگرچه نمی‌توان گفت که هیچ کدام از این صدمات در زایمان به روش‌سزارین اتفاق نمی‌افتند، ولی انتظار بروز چنین آسیب‌هایی را در زایمان طبیعی بیشتر داریم. چون نوزادان با زایمان طبیعی نسبت به دیگر نوزادان بیشتر بستری میشوند و مشکلات دوران نوزادی هم در آنها بیشتر است.
