در خون بیماران هموفیلی این فاکتورها وجود ندارد لذا کوچکترین ضربه یا خراش بر بدن این بیماران منجر به خونریزی‌های شدید می‌شود و جان این بیماران را تهدید می‌کند.
این در حالی است که در خون افراد سالم به مقدار فراوانی از این فاکتور وجود داشته و اهدا بخشی از آن به این بیماران هیچ مشکلی را برای اهداکننده ایجاد نمی‌کند.
این فاکتورها در قسمت مایع خونی یعنی پلاسما در جریان هستند که با اهدا پلاسما سلولهای خونی از بدن اهدا کننده خارج نشده و به این ترتیب مشکلی را برای او ایجاد نخواهند کرد. کل فرآیند اهدا پلاسما 45 دقیقه طول می‌کشد و بدن، پلاسمای اهدا شده را ظرف 48 تا 72 ساعت مجدداً تأمین می‌کند.
اولین مرکز جمع‌آوری پلاسما از طریق «پلاسما فرزیس» برای اولین بار در ایران فعالیت خود را با هدف جمع‌آوری پلاسمای انسانی از داوطلبان سالم ایرانی برای ساخت داروهای تخصصی با کیفیت و استاندارد جهانی برای بیماران هموفیلی و سایر بیماری‌های خاص شروع کرد.
امروزه فرآورده‌های حاصل از پلاسما علیرغم توسعه بیوتکنولوژی و دسترسی بر داروها از طریق روش‌های نوترکیبی قسمت عمده‌‌ای از داروهای مورد مصرف بیماران خاص را تشکیل می‌دهند.
این صنعت در آمریکا و اروپا با وجود 50 سال سابقه در پالایش پلاسما همچنان به رشد خود ادامه می‌دهد و نتیجه آن داروهای جدیدتری است که همه ساله به بازار عرضه می‌شود به نحوی که 70 درصد از پلاسمای جمع‌آوری شده در جهان به ایالت متحده اختصاص داشته و بسیاری از کشورهای جهان از داروهای مشتق شده از پلاسما که از پلاسمای مردم آمریکا تهیه شده است، استفاده می‌کنند.
امروزه تقاضا برای داروهای جدیدتر روز به روز در حال رشد است، بسیاری از شواهد پزشکی بیانگر آن است که داروهای تهیه شده از پلاسمای افراد یک قوم و ملیت برای آن قوم مؤثرتر است.
سازمانWFH
(World Federation of Hemophilia) همواره خاطرنشان می‌سازد که 80 درصد از بیماران هموفیلی در جهان از درمان کافی برخوردار نبوده و بر همین اساس تولیدات داخلی را به شرط دارا بودن استانداردهای مناسب و کافی پیشنهاد و تشویق می‌نماید.
با توجه به دلایل ارائه شده به نظر می‌رسد توسعه مراکز جمع‌آوری پلاسما و همچنین پالایشگاه‌های پلاسما راه‌حل مناسب برای نیل به خودکفایی در این زمینه است. برای نیل به این اهداف به نظر می‌رسد پایه‌گذاری سیستم جمع‌آوری پلاسما، انجام آزمایشهای لازم بر روی پلاسمای مورد نیاز برای آزمایش، احداث پالایشگاه با سیستم‌های مدرن جهت افزایش سطح ایمنی محصولات، انشعاب تکنولوژی مدرن جهت پالایش و ویروس زدایی و آموزش مستمر کارکنان ضروری باشد.
پلاسمای انسانی
از مجموع 5 لیتر خون تام در یک فرد بالغ 2/2 لیتر آن را سلولهای خونی و 8/2 لیتر آن را پلاسمای انسانی تشکیل می‌دهد. پلاسمای انسانی بخش‌هایی از خون است که کار حمل و نقل سلولهای خونی را برعهده دارد و در عمل 56 درصد حجم خون را شامل می‌شود.
90 درصد حجم پلاسما را آب تشکیل می‌دهد یعنی از کل حجم 8/2 لیتر پلاسما، 76/2 لیتر آن را آب و املاح تشکیل می‌دهند. همچنین 7 درصد آن پروتئین و کلوئید‌ها و 2 تا 3 درصد آن شامل هورمون‌ها و ویتامین‌ها هستند.
اهدای پلاسما به روش پلاسما فرزیس
اولین مرکز پلاسماگیری ایران با دریافت مجوز از وزارت بهداشت آلمان و وزارت بهداشت ایران برای تولید پلاسما به روش پلاسما فرزیس این پروژه را در چند مرحله اجرا می‌کند.
دکتر بهنام کاویانی وحید مدیر تضمین کیفیت این مرکز می‌گوید: «هدف ما از پلاسماگیری، استفاده از پلاسمای مردم ایران است و این به علت خطر عفونت‌ها و آلودگی‌ها در خون افراد غیربومی است. از نظر اقتصادی هم وارد کردن فرآورده‌های پلاسما به داخل کشور هزینه‌های زیادی را بر دارد.»
وی در خصوص نحوه پلاسماگیری در این مرکز می‌گوید: «در ابتدا به اهداکنندگان اطلاعات اولیه در خصوص اهدای پلاسما و شرایط اهدا داده می‌شود و بعد از تکمیل فرم پرسشنامه و ورود اطلاعات شخصی اهداکننده به سیستم کامپیوتری و معاینات بالینی از آنها جهت انجام آزمایشهای روتین نمونه خون از سرانگشت با لنست بسیار پیشرفته بدون این که فرد کوچکترین دردی را احساس کند، گرفته می‌شود.
سپس نمونه خون آنالیز شده و بلافاصله اطلاعات آن به صورت الکترونیکی وارد شبکه می‌شود و توسط پزشک مرکز مورد بررسی قرار می‌گیرد. پزشک نیز بعد از معاینات بالینی و مشاوره با فرد اهدا کننده تشخیص می‌دهد که فرد اهدا کننده صلاحیت اهدا دارد یا نه و در نهایت این پزشک است که دستور صدور اقلام یکبار مصرف را برای اهدای پلاسما می‌دهد.»
این اقلام برای هر اهدا کننده کد مشخص دارد و برای هر اهدا نیز شماره و کد خاص تعریف شده است. در این مرحله اهدا کننده پلاسما به اتاق اهدا می‌رود. در طول مدت پلاسماگیری برای اهداکننده سیستم‌های تصویری ویدئویی در نظر گرفته شده تا اهداکننده احساس خستگی نکند.
دکتر کاویانی در ادامه می‌گوید: «در این روش با استفاده از تکنولوژی دستگاه‌های پلاسما فرزیس و با کاربرد ست‌های استریل یک بار مصرف برای هر اهداکننده از طریق شلنگ استریل داخل محفظه سانتریفوژیک یک بار مصرف شده و پس از جداسازی پلاسما، باقی مانده سلولهای خون توسط نرمال سالین شسته شده و از طریق همان شلنگ خون‌گیری به اهداکننده بازگردانده می‌شود. این عمل چندین بار تکرار شده و در نهایت حدود 750 میلی‌لیتر پلاسما جمع‌آوری می‌شود.»
از آنجا که در این روش به سلولهای خونی آسیبی وارد نمی‌شود یک اهداکننده سالم می‌تواند سالانه بیش از 36 بار پلاسما اهدا نماید. هم اکنون در تمام کشورهای پیشرفته دنیا از جمله در این مرکز برای جبران هزینه‌های ایاب و ذهاب و وقت صرف شده توسط اهداکنندگان دائم (و برای جبران عمل انسانی اهدا) این اهداکنندگان تحت مراقبت‌های پزشکی قرار می‌گیرند.
در مورد فرد اهداکننده پلاسما، تمامی اطلاعات جمع‌آوری شده همچنین تمامی اتفاقاتی که در حین اهدا می‌افتد، برای 30 سال ذخیره و نگهداری می‌شود. دکتر کاویانی با اشاره به این که از پلاسمای فرد اهداکننده نمونه‌ای جهت بررسی‌های ویروسی گرفته می‌شود می‌گوید: «در طی جریان پلاسماگیری، نمونه پلاسمای فرد اهدا کننده و انواع مارکرهای ویروسی مثل HIV روی آنها بررسی می‌شود و همچنین پارامترهای شیمیایی پلاسما نیز در طی این جریان مورد بررسی قرار می‌گیرند.»
وی در ادامه می‌گوید: «براساس قوانین اتحادیه اروپا اگر یک اهداکننده دو بار اهدا سالم نداشته باشد ما نمی‌توانیم اهدا اول او را بپذیریم، چون احتمال دارد دستگاه‌های ما نتوانند برای بار اول تشخیص دهند که اهداکننده برای مثال HIV دارد یا نه.
ممکن است اهداکننده پلاسما وقتی برای بار پنجم برای اهدا مراجعه می‌کند، مشخص شود که خونش حاوی ویروس است در این شرایط پلاسمایی که این فرد در گذشته اهدا کرده بود توسط شرکت تولید کننده فرآورده‌های پلاسمایی معدوم شده و جلوی استفاده از آن گرفته می‌شود.»
بعد از جمع‌آوری پلاسما به مقدار 4 هزار لیتر و نگهداری آن در دمای 30 تا 40 درجه زیر صفر، این محموله به شرکت باتویست آلمان جهت تبدیل آن به فرآورده‌های پلاسمایی فرستاده می‌شود و در نهایت این محصولات به کشور بازگردانده شده و مورد استفاد بیماران خاص و بیماران دارای نقص‌های ایمنی و همچنین نوزادان نارس قرار خواهد گرفت.
لزوم وجود این گونه مراکز در تمام شهرها وقتی بیشتر احساس می‌شود که اتحادیه اروپا مقرر کرده فقط افرادی که تحت شعاع 200 کیلومتری این مراکز هستند می‌توانند اهداکننده باشند و این باز برمی‌گردد به شایع شدن انواع عفونت‌ها در پلاسمای خون و این احتمال برای کسی که بیشتر از 200 کیلومتر از این مراکز فاصله دارد بیشتر صادق است.
