سری که درد نمی‌کند...

همشهری آنلاین_رابعه تیموری: با گذشت چند ماه از آغاز طرح، هنوز در مراحل اولیه قرار دارد و درباره چگونگی اجرا و سرانجام آن ابهامات و نگرانی‌های زیادی به وجود آمده است. برای اطلاع از چند و چون این طرح به بازارچه جلیلی سری زدیم و در گفت‌وگو با کاسبان بازارچه و مدیران شهری منطقه جوانب این طرح را جویا شدیم.  

نزدیک عصر است و خیابان شهید آقایاری چشم به راه مشتریانی است که معمولاً در این موقع به بازارچه سر می‌زنند. دستفروشان هم یکی یکی سر می‌رسند. بعضی از آنها بار میوه و صیفی‌جات دارند و به محض رسیدن مشغول چیدن گوجه‌فرنگی، سیب‌زمینی و پیاز روی چرخ‌های طوافی می‌شوند.  
کسانی هم که فروشنده لباس یا ظروف چینی و بلور هستند، بساطشان را کف پیاده‌رو پهن می‌کنند. انگار محل و محدوده بساط هر کسی مشخص است و بدون معطلی مشغول کاسبی می‌شوند. چاق سلامتی دستفروشان بازارچه و صاحبان فروشگاه خیابان شهید آقایاری نشان می‌دهد که حسابی با هم عیاق هستند. به غروب نرسیده، حاشیه‌های سنگفرش نونوار خیابان از وسایل مختلف و رنگارنگ پوشیده می‌شود.  
سرو کله مشتریان هم پیدا شده و دیگر در خیابان جای سوزن انداختن نیست. عده‌ای از آنها فقط برای خرید از دستفروشان به بازارچه آمده‌اند و بی‌توجه به ویترین‌های رنگارنگ و پروپیمان فروشگاه‌ها مشغول چانه‌زنی با بساطی‌های بازارچه هستند. خودروها و موتورسیکلت‌هایی که سعی می‌کنند از لابه‌لای جمعیت خود را به میدان جلیلی برسانند، با بوق‌های پی در پی و داد و هوار خیابان را روی سرشان گذاشته‌اند.  

• دستفروشان هم زخم هستند و هم مرهم

قرار بود تعویض و نونوار کردن سنگفرش خیابان شهید آقایاری قدم اول برای ساماندهی بازارچه جلیلی و جمع‌آوری دستفروشان باشد، ولی انگار خبری نیست و همه چیز به روال گذشته است. مأمور رفع سدمعبر شهرداری در بازارچه قدم می‌زند و گاهی به دستفروشان تذکر می‌دهد تا فضای وسط خیابان و محل رفت‌وآمد خودروها و عابران را خلوت کنند. او هم از مراحل اجرای طرح بی‌خبر است.  
«ایمان باوفا» از کاسبان بازارچه است. می‌گوید: «سال گذشته شهرداری اعلام کرد که قرار است پیاده‌روهای خیابان شهید آقایاری را به پاتوق‌های محلی تبدیل کنیم. در این پاتوق‌ها فضای سبز به وجودآوریم و نیمکت بگذاریم تا اهالی در آنجا دور هم جمع شوند، ولی فقط چند لامپ نصب کردند که گاهی روشن است و گاهی خاموش. اتفاق دیگری هم نیفتاده است.» او که فروشنده مواد شوینده است، قضاوت درباره نتیجه اجرای طرح را دشوار می‌داند و می‌گوید: «دستفروشان از طرفی موجب رونق بازارچه هستند و از سوی دیگر باعث شلوغی خیابان می‌شوند. بسیار پیش آمده که دستفروشان با مغازه‌داران هم صنف خود اختلاف پیدا کنند و میان آنها برخورد و درگیری به وجود آید، اما بالاخره با هم کنار می‌آیند و کاسبی می‌کنند.» بساط گستران نباشند، بازار رونق ندارد «رحمان شهبازی» از ساکنان منطقه معتقد است وجود بساط‌گستران برای رونق بازارچه مفید است و با اجرای طرح ساماندهی دستفروشان کاسبی آنها کساد می‌شود.

او که از فروشندگان صنف پوشاک هم هست، می‌گوید: «بسیاری از خریداران فقط به دلیل وجود بساط‌گستران به این بازارچه می‌آیند و اگر دستفروشان را جمع‌آوری کنند، کسی برای خرید به اینجا سر نمی‌زند.» شهبازی فعالیت دستفروشان را موجب کاهش فروش فروشگاه‌ها نمی‌داند  و می‌گوید: «اغلب دستفروشان بازارچه میوه و صیفی‌جات می‌فروشند و تعداد کمی از آنها پوشاک و لوازم خانگی عرضه می‌کنند. البته تعدادی از مشتریان بازارچه تصور می‌کنند دستفروشان اجناس خود را با کیفیت بیشتر و بهای کمتر به فروش می‌رسانند و ترجیح می‌دهند از چرخی‌ها و بساطی‌های بازار خرید کنند، ولی با وجود این مسائل باز هم تأثیر مثبت دستفروشان در بازارچه جلیلی بیشتر از نقش منفی آنهاست.» این کاسب جوان به طولانی شدن عملیات اجرایی طرح تعویض سنگفرش خیابان انتقاد می‌کند و می‌گوید: «اجرای این طرح حدود ۶ ماه زمان برد و در این مدت کاسبی ما نیمه تعطیل بود.

اگر قرار است طرح دیگری اجرا شود، باید حتماً به آثار آن بر کاسبی ما توجه کنند و موجب کساد شدن بازارچه نشوند.» به قول «علیرضا وزیری» برخلاف بسیاری از بازارهای محلی، کاسبان بازارچه جلیلی در ازای پیاده‌رو مقابل مغازه خود که دراختیار دستفروشان قرار می‌دهند، اجاره دریافت نمی‌کنند. وزیری این امر را نشانه ارتباط نزدیک کاسبان و بساط‌گستران بازارچه می‌داند و می‌گوید: «اگر دستفروشان جمع‌آوری شوند، به کاسبی ما لطمه زیادی می‌خورد. کاسبان و دستفروشان بازارچه نگران هستند و نمی‌دانند بالاخره این طرح اجرا می‌شود یا خیر.» این کاسب صنف پوشاک ترافیک و رفت‌وآمد زیاد وسایل نقلیه را از مشکلات مهم بازارچه ذکر می‌کند و می‌گوید: «در صورتی که انتهای خیابان بسته و عبور و مرور وسایل نقلیه از مسیری جایگزین انجام شود، مشتریان و کاسبان بازارچه با آرامش بیشتری کار می‌کنند.» «ابوذر مرادی» با دستفروشی در بازارچه جلیلی زندگی خود را اداره می‌کند. او می‌گوید: «من ۸ سال در این بازار کاسبی کرده‌ام و مشتریان ثابتی دارم. اگر ما را به جای دیگری منتقل کنند، مشتریان چندساله خود را از دست می‌دهم.»
شهردار ناحیه۲ منطقه۱۷:

• به معیشت دستفروشان و کاسبان آسیب نمی‌زنیم

 توضیح «ابراهیم کوهنژاد» درباره دلیل متوقف شدن طرح ساماندهی بازارچه جلیلی جالب است و از آشنایی کامل او با شرایط زندگی و مشکلات اهالی محله جلیلی حکایت می‌کند. شهردار ناحیه۲ منطقه۱۷ در گفت‌وگوی زیر سرانجام این طرح را بیان کرده است.   

وعده داده بودید که در نیمه اول امسال بازارچه جلیلی را ساماندهی و دستفروشان را جمع‌آوری می‌کنید، اما فقط سنگفرش بازارچه را تعویض کرده‌اید و اقدام دیگری نشده است. این تأخیر چه دلیلی دارد؟  
تصمیم مدیران شهر تهران بر این بود که طرح ساماندهی بساط‌گستران شامل این بازارچه هم بشود، اما نظر مدیران شهری منطقه بر این بود که اجرای این طرح به سود و مصلحت اهالی نیست. پس از برگزاری جلسات مشاوره و همفکری متعدد، مدیران شهرداری تهران متقاعد شدند که این طرح فعلاً اجرا نشود و حتی ممکن است اجرای این طرح در بازارچه جلیلی کاملاً لغو شود.  
به چه دلیلی فعالیت بازارچه به شکل فعلی را به مصلحت اهالی می‌دانید؟  
مشتریان، دستفروشان و اغلب کاسبان بازارچه جلیلی بومی و از اهالی محله هستند و از این بازارچه برای خرید ارزان‌تر یا کسب درآمد و گذران زندگی استفاده می‌کنند. با جمع‌آوری دستفروشان و مستقر کردن آنها در مکانی دیگر، پیمانکاران اداره آن مکان را برعهده می‌گیرند و امکان شکل‌گیری مافیا وجود دارد که نتیجه آن بسته شدن آب باریکه زندگی دستفروشان است. در حوالی بازارچه برای مستقر کردن و تداوم فعالیت دستفروشان فضای مناسبی وجود ندارد و جمع‌آوری آنها سبب از رونق افتادن بازارچه و آسیب دیدن معیشت دستفروشان می‌شود. در زمان تعویض سنگفرش خیابان شهید آقایاری من مرتب به آنجا سرکشی می‌کردم و از نزدیک شاهد زندگی کاسبان و مردم بودم. دستفروشی که از صبح سیب‌زمینی و پیاز و گوجه‌فرنگی می‌فروخت، آخر شب پوست مرغ می‌خرید و به‌عنوان گوشت به خانه می‌برد. چند نفر از بساط‌گستران بازارچه افرادی هستند که در گذشته جزو افراد شرور منطقه به شمار می‌آمدند و حالا بعد از گذراندن دوران زندان، با دستفروشی نان حلال درمی آورند. در این اوضاع که شیوع ویروس کرونا به کاسبان و دستفروشان آسیب زیادی زده، انصاف نیست با اجرای این طرح مشکلاتشان را دوچندان کنیم. مدیریت شهری منطقه نه تنها با اجرای طرح جمع‌آوری دستفروشان بازارچه مخالفت کرد، بلکه با همکاری بنیاد مستضعفان تسهیلات ۱۵میلیون ریالی دراختیار دستفروشان بازارچه گذاشت تا مقداری از زیان ناشی از شیوع کرونا جبران شود.  
یکی از مشکلات بازارچه جلیلی‌ تردد زیاد وسایل نقلیه است و اهالی امیدوار بودند پس از ساماندهی بازارچه این مشکل حل شود. در این مورد راه‌حلی پیش‌بینی نکرده‌اید؟  
اغلب وسایل نقلیه‌ای که در بازار رفت‌وآمد دارند، متعلق به مشتریان بازارچه است که به دلیل کمبود پارکینگ، در بازارچه به دنبال جای پارک می‌گردند. نبود مکان مناسب در اطراف بازارچه، دست ما را برای ساخت پارکینگ عمومی بسته است و اگر صاحبان املاک بزرگ مقیاس محله جلیلی به فروش ملک خود تمایل داشته باشند، می‌توان ملک را تملک و به پارکینگ عمومی تبدیل کرد.