زیرِ پوستِ بازسازی یک میدان در نصف جهان

به گزارش همشهری آنلاین به نقل از ایسنا، شهرداری اصفهان با توجه به اهمیت میدان امام حسین (ع) عزم خود را برای بازسازی مسیر، حذف آسفالت، سنگ‌فرش کردن میدان و نیز تبدیل فضاهای بدون استفاده به فضای سبز و مسیر دوچرخه جزم کرده و در عین حال، کاهش بار ترافیکی این محدوده را نیز مد نظر دارد. با این وجود این طرح نیز همچون سایر طرح‌هایی که شهرداری اصفهان در راستای احیای بافت ارزشمند تاریخی شهر، انجام می دهد، منتقدانی دارد؛ منتقدانی که معتقدند عملیات عمرانی فعلی اگر چه به نام احیای تاریخ اصفهان شروع شده، اما بیشتر طرحی برای سر و شکل دادن به فضای جلوی عمارت شهرداری مرکزی اصفهان است.

محمد فیض، مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان به شرح اقداماتی که در محدودۀ میدان امام حسین (ع) انجام شده و کارهایی که در دست اجراست، پرداخت و گفت: محورهای دولت خانه صفوی که شامل باغ‌های هزار جریب، سی و سه پل، چهارباغ عباسی، میدان امام حسین(ع) و خیابان سپاه(سپه)، میدان نقش جهان، بازار بزرگ و میدان امام علی(ع) است، از محورهای تاریخی و مهم شهر اصفهان محسوب می‌شود که باید میراث‌دار آن باشیم و از آن حفاظت و نگهداری کنیم.

وی مرمت سقف بازار بزرگ اصفهان، انجام اقداماتی در خصوص جرزها، بدنه‌ها و کف‌سازی که شامل ناکش‌ها و تأسیسات می‌شود، استفاده از سنگ هشت سانتی متری برای کف بازار، سنگفرش کردن چهارباغ عباسی و ایجاد شش حوض و آبراهه در محور میانی چهارباغ را از جمله اقداماتی می داند که در راستای حفظ و نگهداری محور تاریخی فرهنگی اصفهان انجام شده و در ادامه، خبر می دهد که کف سازی خیابان سپاه (سپه) هم جزئی از برنامه‌های آتی این سازمان است.

فیض خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه میدان امام حسین(ع) یکی از مهم‌ترین محورهای شهر اصفهان و عامل اتصال بخش‌های مختلف دولت خانه صفوی است و از سویی چهارباغ عباسی را به خیابان سپاه متصل می‌کند، شهرداری اصفهان عزم خود را برای حذف آسفالت و بازسازی کف فرش آن جزم کرد و طراحی برای این محدوده را به دست طراحان سپرد. افرادی که در شهر اصفهان ایده‌هایی داشته‌اند، طرح‌های خود را ارائه دادند و براساس طرح نهایی، ایجاد تغییراتی در فضای سبز این محدوده و همچنین فضاهایی که پیش تر در میدان امام حسین(ع) وجود نداشته، پیش بینی شد. اتصال محورهای دوچرخه سواری به آب نمای بخش میانی میدان امام حسین(ع) از جمله طرح‌های پیش‌بینی شده در قالب این طرح کلی محسوب می‌شود که فاز اول آن سال گذشته به اتمام رسیده و فاز بعدی نیز در دو بخش اصلی و پنج بخش فرعی درحال انجام است.

مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان، با بیان اینکه خودروهایی که از محدودۀ میدان امام حسین (ع) عبور می کنند، باید با آرامش خاص و ترافیک روان، در شأن این میدان حرکت کنند، دربارۀ جنس سنگ‌های استفاده شده برای این محدوده توضیح داد: سنگی که در این قسمت استفاده می‌شود از سه نوع است؛ سنگ اصلی و عمده که حدود ۳۱۷۰ متر مربع محدوده را در برمی گیرد، سنگ هتن آباد است که استفاده از آن سبقه تاریخی در شهر اصفهان دارد و به نوعی هویت اصفهان محسوب می‌شود. این سنگ‌ها در قسمت ماشین رو و در ابعاد و اندازه‌های کوچک مورد استفاده قرار می‌گیرد و چیذر شده، یعنی لبه‌های آن شکستگی‌های خاص دارد که ترافیک آرامی ایجاد کند تا خیابان حالت تندرو نداشته باشد. نوع دیگر سنگ‌های به کار گرفته شده در این قسمت به مساحت ۱۷۰۰متر مربع، سنگ های تراورتن لیمویی است که در قسمت‌های رو به روی شهرداری کار می‌شود که این سنگ‌ها دارای رنگ بوده و ابعاد آن ۲۰ در ۲۰ است و با آجر سنتی اصفهان تناسب رنگی دارد یعنی زمانی که بر اثر باران خیس می شود به آجر اصفهان شباهت دارد. نوع سوم نیز سنگ‌های کوبیک در ابعاد ۱۰ در ۱۰ است که کارکرد جدا کنندگی دارد و جزئی از پروژه را در بر می گیرد.

توضیح مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان، دربارۀ سرنوشت حدود هشت درخت کهنسالی که قبلا مقابل ساختمان شهرداری مرکزی اصفهان وجود داشت چنین است: این درخت ها همه حفظ شده است، حتی بوته‌های گل رز رو به روی شهرداری نیز جابه جا شده و چیزی به اسم از بین بردن و منهدم کردن درختان و فضای سبز نداریم. درختچه‌های گل‌های فصلی جمع آوری شده و در فصل خاص خود دوباره کاشته می‌شود و حدود ۲۰ درخت تنومند هم به این محدوده منتقل خواهد شد.

تفاوت از زمین تا آسمان است

علیرضا جعفری زند، باستان شناس و مؤلف کتاب اصفهان پیش از اسلام گفت: طرح سنگ فرش کردن چهارباغ عباسی تا میدان نقش جهان که از خیابان سپه عبور می کرد، طرحی بسیار قدیمی است که قرار بود پیش از انقلاب اجرا شود. میدان امام حسین(ع) بخش تاریخی خود را از دست داده است و سنگ فرش کردن به جای آسفالت نمی تواند برای طرح فعلی امتیازی باشد؛ مسئله مهم تر طراحی آن است که باید با سبک اولیه و میراثی که چهارباغ را به میدان نقش جهان متصل می کند، مغایرت زیادی نداشته باشد. محدوده کنونی میدان امام حسین(ع) هیچ وقت میدان نبوده و این میدان در واقع در زمان پهلوی ایجاد شده است. سنگ فرش کردن این محدوده هم چیزی را تغییر نمی‌دهد و هیچ زیبایی‌ای به آن اضافه نمی کند. 

وی افزود: اینکه گفته می‌شود این پروژه، بازسازی مسیر دولتخانه صفوی است درست نیست چون اصلا در زمان صفویه اینجا به این شکل نبوده است. پشت خرابه های کاخ جهان نما باغی بوده و از چهلستون به پشت باغ جهان نما راهی وجود داشته که زنان حرمسرا هم از این راه عبور می کردند. اگر قرار بود این قسمت به سبک صفویه بازسازی شود، با اجرای تونل مترو چیزی از آن باقی نمانده و دیگر نمی توان دولت خانه صفوی را به شکل اولیه بازسازی کرد. اگر بنا به احیای میدان بود، جوی آب حلال که از متروی دروازه دولت عبور می‌کرده هم باید درنظر گرفته می شد. امکان احیای دولتخانه صفوی به شکل اولیه عملا امکان پذیر نیست چون ساخت ارگ جهان نمای جدید این منطقه را خراب کرد و کاروانسرای قدیمی را از بین برد. بنابراین ما نمی توانیم اسم طرح های فعلی را بازسازی دولت خانه صفوی بگذاریم، چون دولتخانه صفوی به این شکل نبوده و به هر شکلی که اجرا شود تشابهی با آن نخواهد داشت. 

جعفری زند تصریح کرد: عملیات عمرانی فعلی یک طرح من درآوردی است و صرفا در چارچوب شکل دادن به فضای جلوی عمارت شهرداری قابل قبول است، نه احیا کردن تاریخ اصفهان. فقدان شناخت زیربنایی و نبود مطالعۀ دقیق دربار اصفهان قدیم را از جمله دلایل ناموفق بودن شهرداری اصفهان در پروژه های احیا و بازسازی فضاهای تاریخی  است.

آنچه از سخنان گفته شده برمی آید این است که اگرچه پیش بینی فضای سبز، سنگ فرش کردن، ایجاد مسیرهای پیاده و دوچرخه سواری فی نفسه طرح های ارزشمندی است، اما  انتخاب عنوان احیای دولتخانه صفوی برای آن چندان درست نیست چون با اتفاقاتی که طی سالیان متمادی برای این محدوده افتاده، عملا بازسازی مسیر تاریخی دولتخانه صفوی به شکل اولیه امکان پذیر نیست.