این گفت‌وگوی تکراری مدت‌هاست که سرزبان‌هاست، بازنشسته‌ها بر این باورند که زیر خط فقرند، کارگرها، بعضی کارمندان شرکت‌های خصوصی و حتی گروهی از دولتی‌ها نیز با این باور زندگی میکنند که خط فقر بالای سرشان است.
در خوش‌بینانه‌ترین حالت گروهی قرار دارند که فکر میکنند روی خط فقر زندگی میکنند و فاصله کمی با سقوط به زیر خط ندارند. این دسته از طبقه متوسط کشور همواره در هراس سقوط سعی دارند جای پای‌شان را محکم کنند اما به‌نظر می‌رسد دلهره سقوط بر زندگی‌شان سایه افکنده است.
اگر عضوی از طبقه متوسط جامعه باشید، حتما خط فقر گاهی فکر شما را به‌خود مشغول می‌دارد. گاهی برای شما هم پیش آمده که بدانید عضو کدام گروه هستید؛ زیر خط فقر، روی خط فقر با خطر سقوط، یا بالای خط فقر و در امنیت؟
این نقشه جغرافیا ست
نقشه دولتی جغرافیایی فقر حکایت از محدوده یک 2 هزار کیلومتری درگیر با فقر مطلق دارد.
منوچهر صادقی، مدیرکل امور اجتماعی وزارت کشور، در توضیح جغرافیای فقر میگوید: محدوده 2هزار کیلومتری خلیج گوآتر تا استان بوشهر در فقر مطلق و نگران‌کننده‌ای به سر می‌برد و باید در اولویت قرار گیرد.
او با اعلام اینکه براساس آمار سازمان ملل تا سال 84 کمتر از 2 درصد جمعیت کشور درآمد کمتر از یک دلار داشته‌اند، میگوید: این شاخص در سال 86 به کمتر از 650 هزار نفر رسیده است که کمتر از یک درصد جمعیت کل کشور در این زمان زیر خط فقر شدید بوده‌اند.
به این ترتیب بیش از 6 درصد از جمعیت کل کشور در حال حاضر زیر خط فقر مطلق هستند، ولی در عین حال پراکندگی فقر در استان‌های مختلف، متفاوت است.
صادقی می‌افزاید: در خراسان جنوبی و سیستان‌و‌بلوچستان میزان فقر بسیار بیشتر است، به‌طوری‌که به عنوان مثال آمارها نشان می‌دهد، نزدیک به 30 درصد از جمعیت یکی از شهرستان‌های این استان، به‌عنوان مثال تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) هستند و این آمار خود نشان دهنده فاجعه و نگرانی جدی ماست.
مدیرکل امور اجتماعی وزارت کشور در گفت‌وگویی که با ایسنا داشته از کمبود آمار مستند در زمینه فقر پژوهی ابراز نگرانی کرده و تاکید می‌کند: نگرانی در مورد فقر، تنها به چند استان محروم منتهی نمی‌شود و متأسفانه در استان‌های برخوردار نیز مناطق و شهرستان‌هایی وجود دارد که در فقر مطلق به سر می‌برند.
حکایت‌های قانون برنامه چهارم توسعه
در ماده 95 قانون برنامه چهارم توسعه آمده است: دولت مکلف است، به‌منظور استقرار عدالت و ثبات اجتماعی، کاهش نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی، کاهش فاصله دهک‌های درآمدی و توزیع عادلانه درآمد در کشور و نیز کاهش فقر و محرومیت و توانمندسازی فقرا، از طریق تخصیص کارآمد و هدف‌مند منابع تامین اجتماعی و یارانه پرداختی، برنامه‌های جامع فقرزدایی و عدالت اجتماعی را با محورهای ذیل تهیه و به اجرا بگذارد.
بند «الف» همین ماده نیز تاکید می‌کند که دولت موظف است تمامی خانوارهای زیر خط فقر مطلق را حداکثر تا پایان سال دوم برنامه چهارم توسعه به‌صورت کامل توسط دستگاه‌ها و نهادهای متولی نظام تأمین اجتماعی شناسایی و تحت پوشش قرار دهد.
محمد رضا واعظ مهدوی، کارشناس رفاه و تامین اجتماعی، در این باره میگوید: براساس برآوردهای انجام شده در سال 84، 15 درصد جمعیت کشور زیر خط فقر نسبی هستند؛ یعنی درآمد آنان پاسخگوی نیازهای زندگی‌شان نیست و باید تا پایان برنامه چهارم توسعه تعداد این افراد به 7 درصد کاهش پیدا کند.
او در گفت‌وگویی با خبرگزاری مهر می‌افزاید: در قانون برنامه چهارم توسعه برنامه‌های زیادی در جهت کاهش و کنترل مسائل اجتماعی و همچنین فقر زدایی تدوین و وظیفه هر دستگاه مشخص شده است اما تاکنون به‌درستی توسط نهادها و سازمان‌های ذی‌ربط اجرایی نشده است.
براساس گفته‌های وزیر رفاه در سال گذشته حدود5/ 16 میلیون نفر از جمعیت روستاها و شهرهای کشورمان زیر خط فقر شدید و مطلق هستند.
عبدالرضا مصری، وزیر رفاه و تامین اجتماعی، مرداد سال گذشته در جلسه کمیسیون اجتماعی مجلس گفته‌بود: هفت میلیون و 303 هزار نفر در کشور زیر خط فقر مطلق هستند که با در نظر گرفتن جمعیت خط فقر شدید شهری و روستایی، 9 میلیون و 242 هزار و 700 نفر در کشور زیر خط فقر شدید و مطلق هستند.
او خط فقر را اعلام نکرد اما از تعداد افراد شناسایی شده زیر این خط آمار و ارقام ارائه داد.
وزیر رفاه یک بار هم با تاکید بر اینکه کسی زیر خط فقر نیست، گفته‌بود: براساس تعاریف بین‌المللی افراد دارای درآمد یک دلار زیر‌خط فقر مطلقند و با توجه به اینکه مستمری افراد تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی در سال‌های گذشته افزایش داشته‌است هیچ فردی با درآمد کمتر از یک دلار، در کشورمان نداریم.
مصری میگوید: با توجه به اینکه مستمری افراد تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی(ره) و بهزیستی در سال‌های گذشته افزایش داشته‌است، ما در سال‌جاری(1386) هیچ فردی را با درآمد کمتر از یک دلار، خط فقر مطلق، در کشورمان نداریم.
علی عمادی، مدیر کل دفتر فقر زدایی وزارت رفاه، در آخرین واکنش درباره میزان خط فقر میگوید: خط فقر شدید همان خط فقر گرسنگی است که افراد توانایی تامین هزینه سیر کردن خود را ندارند که یک درصد افراد جامعه زیر خط فقر شدید قرار دارند که تعداد آنها 700 هزار نفر و تعداد افراد زیر خط فقر مطلق 8/7 میلیون نفر‌است.
اما غلامحسین الهام، سخنگوی دولت، در جمع دانشجویان دانشکده نفت اهواز، تعداد افراد فقیر را 4 میلیون اعلام کردهاست.
او با حمایت از سیاست‌های دولتی میگوید: همان کسانی که مملکت را با4 میلیون نفر فقیر تحویل دولت داده‌اند و در سیاست‌های اقتصادی شان معتقدند که باید اسم امام(ره)، کمیته امداد، بهزیستی و مبارزه با اسرائیل را حذف کرد تا بتوان به شکوفایی اقتصادی رسید امروز بیان میکنند که سهام عدالت توزیع فقراست.
الهام این سؤال را مطرح می‌کند: کسانی که مدعی هستند که احمدی‌نژاد عوام فریبی کرده آیا در جامعه تحقیق کرده‌اند که بینند چقدر سود سهام عدالت در میان مردم توزیع شده است؟
20 درصد مردم زیر خط فقر
علی عسگری، معاون اقتصادی معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهور، اعلام کرده که 20 درصد از مردم ایران زیر خط فقرند.
او در نشستی با عنوان بررسی وضعیت اقتصادی کشور که از سوی معاونت سیاسی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها با حضور تشکل‌های دانشجویی برگزار شد گفته بود: طبق شاخص اقتصادی اعلام شده حدود 20 درصد جمعیت زیر خط فقر هستند.به گفته او بیش از 60 درصد درآمد در اقتصاد دست 20 تا 30 درصد جمعیت است و بقیه درآمد دست افراد دیگر است.
خط فقر کارشناسی
یک کارشناس رفاه اجتماعی حداقل خط فقر مطلق را برای استان تهران در سال‌جاری با خوش‌بینانه‌ترین پیش‌بینی تورم 770 تا 780 هزار تومان اعلام کردهاست.
حسین راغفر خط فقر مطلق کشور را برای سال گذشته650 هزار تومان، در سال 85، 325 هزار تومان، 276 هزار تومان برای سال 1384 و سرانجام در سال 83، 238 هزار تومان اعلام کرد.او با اصرار بر درستی رقم‌های اعلام شده میگوید: در این‌باره حاضرم با هر مرکزی که مدعی انجام تحقیقات برای تعیین خط فقر است به بحث بنشینم و با ارائه دلایل کاملا علمی و منطقی از میزان خط فقری که اعلام کرده‌ام دفاع کنم.
استاد دانشگاه الزهرا، در پاسخ به‌نظرات منتشر شده از سوی وزارت رفاه مبنی بر سیاه نمایی در زمینه فقر در کشور معتقد است: ارائه آمار صحیح به مسئولین کشور هرگز نمی‌تواند دلیلی برای سیاه نمایی باشد چرا که با این آمار واقعی می‌توان به بهترین شکل برای کنترل فقر در کشور برنامه‌ریزی کرد، در حالی‌که اگر آمار کمتر از میزان واقعی و مخدوش اعلام شود نمی‌توان انتظار داشت مسئولین کشور از عهده کنترل فقر و پیامدهای آن‌که مسلما جرایم متفاوت است برآیند.
او با انتقاد از نگاهی که جامعه به فقرا دارد میگوید: یک نگاهی در قرون وسطی بوده که هنوز بر کشور ما حاکم است، این که خداوند فقرا را به وجود آورده که دیگران به رستگاری برسند و به این‌ها صدقه بدهند بنابراین خداوند صدقه‌دهندگان را به فضل برساند. نگاه صدقه‌ای یک نگاه ابزاری است و سبب می‌شود که به وجود فقرا به‌عنوان عاملی برای رستگاری نگاه شود.
ماموریت غیرممکن
با این‌همه اظهار نظرهای گوناگون با موضوع خط فقر به‌نظر می‌رسد وزارت رفاه انجام ماموریتی غیرممکن را پیش گرفته است. وزیر رفاه و تامین اجتماعی سال گذشته در پاسخ به پرسش‌هایی با موضوع خط فقر تلاش کرد با دادن پاسخ‌هایی کوتاه و مبهم خبرنگاران را از سر خود باز کند.
به‌نظر می‌رسد مصری سعی می‌کرد تا گفت‌وگو درباره خط فقر را به نقطه کوری بکشاند تا پس از آن بتواند با بستن باب این گفت‌وگو بحث را به فراموشی بسپارد.
او ابتدا اعلام خط فقر را کاری بیهوده خواند و با اصرار بر اینکه محاسبه شدن یا نشدن این خط دردی را دوا نمی‌کند از موضعی بالا برخورد کرد.چندی پس از آن در پاسخ به این پرسش تکراری با لبخندی گفت که حالا شما فکر کنید خط فقر همان عددی است که می‌خواهید و با کوتاه کردن بحث باز هم به دفاع پرداخت.
وزیر اما گام‌های بعدی را اندکی سنجیده‌تر برداشت، او این‌بار اعلام کرد که در هیچ‌کجای قانون به وزارت رفاه تکلیف نشده تا خط فقر را اعلام کند.
امسال پس از آن‌که دولت تعیین و اعلام خط فقر را تا پایان اردیبهشت بر عهده دولت نهاد وزیر رفاه اعلام کرد که خط فقر را فقط به مسئولین اعلام خواهد کرد و پس از آن نیز اظهار نظر در این‌باره را بر عهده مدیر روابط عمومی‌اش که سخنگوی وزارتخانه نیز هست واگذار کرد.با این حساب به‌نظر می‌رسد وزیر رفاه انجام ماموریتی غیرممکن را بر عهده گرفته‌بود، ماموریت ایجاد بن‌بست خط فقر.
