انقلاب هزاره جدید که به لطف شبکه آرپا- شبکه مخصوص اطلاعات وزارت دفاع آمریکا که از ۱۹۶۹ اعلام موجودیت کرد و اینترنت فرزند آن است- روی داد و مرزهای سیاسی و جغرافیایی را برهم زد، بخش‌های مختلف زندگی انسان معاصر را دستخوش تحولات اساسی کرد و از اقتصاد و فرهنگ تا سیاست و دیپلماسی همه و همه را دربرگرفت.
هزاره جدید پایان جغرافیا است و انسان این هزاره برای بهره‌مندی از امکانات، موقعیت‌های بسیار بیشتری در اختیار دارد و گویی نهضت اومانیستی و انسان‌مدار در این هزاره بزرگترین آرمان خود را رفاه و آسایش نوع بشر قرار داده است.
بدین ترتیب است که اینترنت دنیای مجازی تعریف جدیدی از زندگی ارائه کرد و نسل دیجیتال امروز به جای آن که درگیر سختی‌های ملموس برای رفع مایحتاج شود، در هزار توهای شبکه عنکبوتی و در هم تنیده www نیازهای خود را ارضا می‌کند.
بدین ترتیب است که بانک‌های الکترونی، فروشگاه‌های الکترونیک، ادارات الکترونیک و تجارت الکترونیک، تحصیل الکترونیک و حتی درمان الکترونیک جایگزین نمونه‌های سنتی خود شده‌اند و شبکه سیطره خود را بر زندگی انسان معاصر گسترده است.
در چنین شرایطی فاصله ملت‌ها از یکدیگر حداقل و گاه صفر است. مرزهای سیاسی و جغرافیایی توانایی محصور کردن انسان‌ها را ندارند و آینده جهان محکوم به یگانگی و وحدت است- امری که در کنار مزایای خود مطمئناً معایبی نیز در پی خواهد داشت. اما طی این طریق و سپری کردن این مراحل، کشورهای گوناگون بسته به تلاش و اهتمامی که در زمینه استفاده از این فرصت‌های جدید به عمل می‌آورند، می‌توانند سهم خود را در دهکده جهانی ابتیاع کنند و بهره کافی از فضای شبکه ببرند.
مقوله گردشگری از جمله مواردی است که به مدد فضای جدید و سایبر به وجود آمده در کنار شکل سنتی خود، چهره نوینی نیز کسب کرده و آن «گردشگری سایبر» یا مبحث گردشگری در فضای مجازی اینترنت است.
در شرایطی که خوشبختانه در ایران نیز نگاه رسمی به مقوله توریسم از حد تعارف فراتر رفته و به صنعت بودن این مقوله اذعان نسبی حاصل شده است، شاید لازم باشد با بازنگری در عملکرد سنتی فعالان این صنعت پرسود- اما متأسفانه ضعیف- در کشوری که ظرفیت خوبی برای سرمایه‌گذاری بیشتر در این زمینه دارد، لزوم بهره‌مندی از فضای سایبر در راستای توسعه صنعت گردشگری مطرح شود.
امری که با توجه به فضای خاص فرهنگی و اجتماعی ایران می‌تواند بسیار مفید واقع شود. هر چند در حال حاضر مدیاهای الکترونیک متعددی از وب‌سایت‌ها گرفته تا وبلاگ‌ها و تیزرهای الکترونیک در زمینه توریسم ایرانی فعال هستند و بنا به امکانات و سلیقه و متد طراحان دریچه‌های بسیار ارزشمندی به روی مشتریان خارجی این صنعت باز نموده‌اند اما باید به این نکته توجه داشته باشیم که قرار نیست ما در این زمینه همچون موارد دیگر فاصله‌ای بعید با دنیا داشته باشیم!
توجه بیشتر به برنامه‌ریزی در زمینه گردشگری سایبر در ایران از آن رو لازم است که یک معرفی خوب در مدتی بسیار کوتاه و یک تصویر تأثیرگذار در کسری از دقیقه در فضای سایبر می‌تواند در جذب مشتری بسیار مؤثر باشد.
برای درک بهتر فاصله کنونی گردشگری سایبر در ایران با دیگر مناطق جهان کافی است تنها چند صفحه وب مرتبط با این مقوله به کشورهای دیگر را مشاهده کنیم. از وب‌سایت هتل‌ها گرفته تا شهرداری‌ها و شرکت‌های فعال در زمینه توریسم. آن گاه می‌بینیم که دیگران با امکانات نرم‌افزاری برابر با ما چه کارهایی انجام می‌دهند!
یقیناً منظور ما شبیه سازی و کپی‌برداری از کارهای دیگران نیست. به ویژه این که برنامه‌نویسان و طراحان ایرانی صفحات وب، خود هر کدام ایده‌پردازان ماهری هستند و در صورت وجود بازار رقابتی در این زمینه می‌توانند خلاقیت خود را به ظهور برسانند.
بدون شک اولین شرط ارتقاء وضعیت گردشگری در ایران داشتن سواد سایبر است. سواد سایبر به معنای روان بودن در دریافت‌های سایبر است. امروزه سواد به چهار سطح سواد پایه‌ای، سواد کارکردی، سواد فناورانه و سواد اطلاعاتی طبقه‌بندی می‌شود و داشتن سواد در هر چهار سطح مذکور به سهولت کار در عصر سایبر می‌انجامد. (یونس شکرخواه: واژه‌نامه ارتباطات، صفحه ۵۸)
با چنین سطح توانایی است که می‌توانیم در عرصه معرفی ظرفیت‌های توریستی خود اقدام کنیم. ارائه مفاهیم به صورت دو یا چند زبانه شرط بعدی موفقیت بیشتر است. بدین منظور به منابع الکترونیک اطلاع‌رسانی [online information Resources] قوی نیاز داریم که بتوانیم به کمک آنها گستره متنوعی از کاربران را مورد خطاب قرار دهیم.
در اکثر نقاط دنیا دیگر حتی میهمانپذیرهای بدون ستاره، متل‌ها و اتوکاروان‌ها نیز با در اختیار داشتن یک سایت اطلاع‌رسانی، ریزترین اطلاعات اماکن و تأسیسات خود اعم از قیمت‌ها، تخفیف‌های ایام مختلف سال، امکانات جانبی رایگان، رزرواسیون، موقعیت جغرافیایی، آب و هوا، فاصله تا فرودگاه‌ها و مراکز اصلی خرید و... خود را به همراه جذابیت‌های منطقه برای ترغیب جهانگردان، با زیباترین طرح و گرافیک ممکن در اختیار کاربران قرار می‌دهند.
در مقابل متأسفانه بسیاری از هتل‌های ما در مهمترین شهرهای توریستی‌مان به این مقوله کم توجهند و اگر سایتی نیز طراحی کرده‌اند فقط برای داشتن یک عنوان www در پهنه اینترنت است آن هم گاه تنها با متنی به زبان شیرین فارسی!؟
در مسیر توسعه و بهبود گردشگری سایبر در ایران، پس از توجه به سواد سایبر و ایجاد منابع الکترونیک اطلاع‌رسانی قوی و چند زبانه، آنچه در مرحله بعدی ضرورت قرار دارد لزوم معرفی این منابع الکترونیک به موتورهای جستجوگری است که روز به روز و لحظه به لحظه در حال افزایش هستند.
بدیهی است که در هر نقطه از جهان در کنار چند موتور جستجوگر معروف یک یا چند جستجوگر محلی و منطقه‌ای نیز وجود دارند که مورد استفاده قرار می‌گیرند به همین دلیل بهتر است با شناسایی جستجوگرهای مختلف گستره دستیابی به منبع اطلاع‌رسانی خود را افزایش دهیم و تنها به لینک شدن و معرفی در موتورهای رایج و شناخته شده بسنده نکنیم.
با پیش‌فرض دستیابی به چنین ملزومات اولیه‌ای برای توسعه صنعت گردشگری‌مان در فضای شبکه استفاده بهینه از متن، گرافیک، تصاویر دیجیتال و ویدئو به همراه استفاده از صدا در سایت به صورت upload در جذب مشتری برای ما می‌تواند بسیار کارآمد باشد.
حقیقت این است که در خارج از ایران نسبت به فضای فرهنگی بر جامعه ما به ویژه در خصوص مسائل اعتقادی چون حجاب، رعایت شئونات اخلاقی و ... تصویر شفاف و تعریف شده چندانی وجود ندارد.
کدام یک از سایت‌های گردشگری ایرانی را سراغ دارید که در خصوص این موارد به صورت شفاف و مستند به جستجوگران شبکه، اطلاعات ارائه نمایند!؟ بدیهی است ما در خصوص صنعت گردشگری صحبت می‌کنیم و نه سیاست، اما چقدر ما توانسته‌ایم فضای خاص فرهنگی خود را برای کسانی که شناخت چندانی از ما ندارند تبیین کنیم؟
چقدر توانسته‌ایم به مشتری خود بباورانیم که فضای ما نه تنها تهدید نیست بلکه فرصتی برای تجربه شرایطی متفاوت است که فارغ از بعد اعتقادی ما مطمئناً از بابت همان متفاوت بودن برای مشتری‌مان جذاب خواهد بود! مقوله تبدیل تهدیدها به فرصت‌ها برای صنعت توریسم از مهمترین مواردی است که در گردشگری سایبر خود نیازمند بازنگری در آن هستیم.
در همین راستا باید توجه داشته باشیم که فضایی که در گردشگری سایبر در اختیار داریم دریچه یک طرفه نیست بلکه پل ارتباطی بین ما و مشتری‌مان است. مهمترین اصل در هر تجارتی جلب اعتماد مشتری است و صداقت مهمترین رکن به وجود آمدن این اعتماد است.
باید با مخاطبان خود در فضای شبکه صادق باشیم به پیام‌های آنان توجه کرده و حتماً پاسخ دهیم تا مشتری ما بداند برای او ارزش قائل بوده‌ایم. اغراق‌گویی و بزرگ‌نمایی با تبلیغ تفاوت دارد و نباید جاذبه‌های خود را بزرگتر از آنچه هستند توصیف کنیم، چرا که این امر هر چند ممکن است یک تور چند نفره را برای یک بار به ما ارجاع کند، اما مطمئناً تکرار شدنی نخواهد بود، زیرا جهانگردان نیز ارتباطات خاص خود را دارند و بدون مشورت با کسانی که قبلاً به جایی رفته‌اند بدانجا عزیمت نخواهند کرد!
امکانات فضای سایبر- که روز به روز در حال افزایش است- به ما این امکان را می‌دهد تا تصویر دیجیتال، فیلم‌های ویدئویی و گرافیک‌های زیبایی از جاذبه‌های اکوتوریسم، فولکلوریک و فرهنگی خود را در اختیار کاربران قرار دهیم و ما متأسفانه در این زمینه نیز آنچنان که بایسته و شایسته است کار نکرده‌ایم...
بدیهی است ارتقاء سطح صنعت گردشگری منوط به فراهم بودن مؤلفه‌های متعدد دولتی و غیر دولتی است که اگر واقعاً گردشگری را صنعت می‌دانند باید صنعتی در مورد آن فکر و عمل کنند. هر حرکتی هر چند کوچک و شخصی نیز در این راه بی‌فایده نخواهد بود و نهایت امید و آرزو این که با ایجاد تحول در کارهای خود چه در وب‌سایت‌ها و چه در شرکت‌ها، هتل‌ها، بخش‌های دولتی و حتی وبلاگ‌نویسی مرتبط با مقوله توریسم، شاهد بهبود فرصت‌های رشد این صنعت در فضای سایبر و به دنبال آن رونق آمار ورودی توریست به ایران باشیم.
رونقی که البته مانند برخی شیخ‌نشین‌های جنوبی خلیج فارس و برخی کشورهای آسیای شرقی آن را به هر قیمتی طلب نمی‌کنیم! ما اعتقادات و باورهای ایرانی خود را داریم اما با پایبندی به همین اعتقادات نیز می‌توانیم در صنعت گردشگری بیش از پیش موفق باشیم. اگر بخواهیم!
