پاس اول را جمعه شورای شهر از طریق یکی از یاران دونده و پرکارش به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی داد.
رسول خادم گفت: «امسال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای نامزدی تهران به‌عنوان پایتخت جهانی کتاب، به شورای شهر تهران درخواستی ارائه نداده است.»
اما همان طور که انتظار می‌رفت، توپ بیش از یک روز در زمین وزارت ارشاد باقی نماند.
محمدحسن فکری، مشاور معاون امور فرهنگی این وزارتخانه به ایسنا گفت: «امسال هیچ درخواستی از جانب کمیسیون ملی یونسکو برای این موضوع به ما ارائه نشده است و به این دلیل در این زمینه هیچ اقدامی نکردیم. درصورتی که این درخواست ارائه شود، ما نیز اقدامات لازم را خواهیم داشت.»
بنابر این حالا توپ در زمین کمیسیون ملی یونسکو است که رئیس اداره ارتباطاتش سال گذشته گفته بود: «برای نامزد شدن شهری از ایران به‌عنوان پایتخت جهانی کتاب، سازمان‌های داخلی از جمله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان‌های فرهنگی دیگر، در ۲ سال اخیر اعلام آمادگی نکردند.»
البته فرهاد اعتمادی کمی واقع‌بینانه‌تر به موضوع نگاه می‌کند و می‌گوید: « اگر ما اعلام آمادگی کنیم، فضای مناسبی برای نشر در ایران نداریم و یونسکو این موضوع را بررسی می‌کند.»
اشاره اعتمادی به همان نکته‌ای است که سال ۲۰۰۴ باعث شد تهران با وجود داشتن یک پارتی خوب در یونسکو، رقابت را به تورین ایتالیا ببازد.
مشاور مدیرکل یونسکو در این باره می‌گوید: «یونسکو شرط پذیرفتن پایتختی تهران را به قبول مسئولیت آن منوط کرده بود که با نپذیرفتن این مسئله از سوی شهردار وقت تهران، شهری در ایتالیا به این عنوان انتخاب شد.»
به نوشته فارس، وی تیر سال گذشته گفته بود: «یونسکو امتیازات زیادی برای دادن عنوان پایتخت جهانی کتاب قائل شده بود اما به‌دلیل وجود وضعیت چاپ کتاب در تهران اعلام کرده بود، نمی‌توانیم تهران را به این نام انتخاب کنیم.»
اما گذشته از تمام اینها، به‌نظر می‌رسد مسئولان کتاب وزارت ارشاد، چندان در جریان این بازی نیستند و از اساس، به مسئله علاقه‌ای ندارند.
فارس از قول مجید حمیدزاده، مدیر اداره کتاب وزارت ارشاد می‌نویسد: «من اطلاعی ندارم که چه شده یا چه نشده است. اما از سال ۸۴ در انتشار کتاب روند رو به رشدی داشته‌ایم و این مسئله را آمار رسمی خانه کتاب نشان می‌دهد. اینکه کسی می‌گوید آمار چاپ کتاب کاهش داشته است باید دلیل بیاورد.»
حمیدزاده درباره گزارش یونسکو مبنی بر سختگیری در انتشار کتاب در ایران هم می‌گوید: «نتیجه سختگیری باید کاهش انتشار کتاب باشد، ولی آمار خانه کتاب خلاف این مسئله را نشان می‌دهد و حتی اگر کتاب‌ها را به‌صورت مجزا و موضوعی بررسی کنیم افزایش تولید را در حوزه‌های مختلف می‌بینیم. حرف زدن آسان است ولی حرف مستند و مستدل زدن سخت است.»
محمود سالاری، مدیر دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی فرهنگی و کتابخوانی وزارت ارشاد هم می‌گوید: «سوابق و ضوابط ماجرای پایتختی جهانی کتاب را نمی‌دانم.»
درواقع، روشن است که مثل روز جهانی کتاب که بدون هیچ اقدام و برنامه‌ای در ایران آمد و رفت و تازه پس از آن بود که بحث‌های مربوط به آن آغاز شد، انتخاب پایتخت جهانی کتاب هم مثل ۹ سال گذشته انجام شده است و ایران، هیچ برنامه و اقدامی برایش نداشته است.
به عبارت بهتر مسئولان مرتبط با این موضوع که می‌توانند با ارائه پیشنهاد و انجام اقدامات لازم، زمینه را برای نامزدی شهری از ایران فراهم کنند، چندان در جریان کار نبوده‌اند و این فرصت گذشته است.
برنامه‌ریزی برای ۲۰۱۱
حالا، یک سال دیگر زمان باقی است تا شاید بتوانیم برای سال ۲۰۱۱ برنامه‌ریزی کنیم.
شاید اگر از همین حالا اقدامات لازم صورت گیرد و برنامه‌های ویژه‌ای که یونسکو هم به آن علاقه‌مند است، برای ترویج کتابخوانی، انتشار بیشتر و راحت‌تر کتاب، جشنواره و همایش و... پیش‌بینی شود، دستیابی به این عنوان چندان هم دشوار نباشد.
ضمن اینکه شاید شهرهای دیگری از ایران نیز که در آنها آمار چاپ کتاب و فعالیت‌های مربوط به آن در سطح بسیار خوبی قرار دارد، گزینه‌های بهتری باشند.
