گزارشها نشان میدهد که در مجموع بیش از چهار و نیم میلیون وبلاگ فارسی در بلاگ سرویسهای داخلی و خارجی به ثبت رسیده که در میان آنها بیش از 150 هزار وبلاگ فعال وجود دارد.
رتبه بندی سایت الکسا Alexa نیز حاکی از این است که در میان 100 سایت پربیننده ایرانیان، بلاگ سرویسهای بلاگفا، و بلاگر در رتبه سوم و چهارم قرار دارند و در ادامه این رتبه بندی نیز 4 بلاگ سرویس دیگر فارسی جزو 100 وب سایت پر بیننده ایرانیان قرار گرفتهاند.
رتبه اول متعلق به یاهو و رتبه دوم متعلق به گوگل است که این دو سایت هم تقریبا در تمام جهان در صدر فهرست محبوبترین سایتها قرار دارند.
بر این اساس میتوان گفت در میان کاربران اینترنت در ایران که تعداد آنها براساس آخرین آمار ITU به 23 میلیون نفر با ضریب نفوذ 34 درصد در مارس 2008 رسیده است، وبلاگها محبوبترین فضاهای اینترنتی محسوب میشوند.
اگر آمار وبلاگهای فارسی را با وبسایتهای فارسی مقایسه کنید باز هم متوجه خواهید شد که با توجه به ثبت 250 هزار وب سایت فارسی و فعال بودن قریب 100 هزار وب سایت فارسی در اینترنت، فضای غالب دنیای سایبر ایرانی در اختیار وبلاگ نویسان است.
وبلاگهایی که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان اندک اندک در حال تبدیل شدن به یک رسانه شخصی هستند.هفته گذشته در جریان یک نشست تخصصی در مرکز تحقیقات راهبردی مجمع تشخیص مصلحت نظام، دکتر فریدون قاسمزاده استاد دانشگاه صنعتی شریف اظهار داشت اینکه وبلاگهای فارسی در رتبه دهم جهانی قرار دارند افتخار نیست چرا که وبلاگها و چترومها، از نظر تجارت الکترونیک و تعاملات فضای سایبر جزو پایینترین ردهها قرار دارند.
این البته سخن درستی است چرا که هیچ کس از وبلاگها انتظار ندارد در تجارت الکترونیک نقش ایفا کنند، اما واقعیت این است که در سالهای اخیر بسیاری از وبلاگها به سمت تخصصی شدن پیش رفته و از حالت دفترچه خاطرات و روز نوشتههای صرف خارج شدهاند.
این را نتایج تحلیل محتوای وبلاگها توسط مرکز مطالعات و توسعه رسانههای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز نشان میدهد.
برگزاری جشنوارههای تخصصی در حوزه وبلاگها نیز نشان میدهد که وبلاگهای فارسی از پتانسیل بالایی به لحاظ علمی و تخصصی برخوردارند و وجود هزاران وبلاگ در زمینههای علمی و فناوری مانند وبلاگهای هستهای، وبلاگهای نانو فناوری، وبلاگهای پزشکی، وبلاگهای نجوم، ریاضیات و ریز تراشهها و وبلاگهای آموزشی نشان دهنده رویکرد جدید وبلاگنویسان ایرانی به موضوعات علمی است.
البته نمیتوان انکار کرد که بخش عمدهای از وبلاگهای فارسی نیز در زمره رسانههای شخصی و تک نفره و یا خاطره نویسی روزمره قرار میگیرند اما حتی همین گروه از وبلاگها نیز میتوانند بخشی از تاریخ شفاهی ایران را تشکیل دهند و به سازمان اسناد ملی ایران پیشنهاد میکنم طرحی تحت عنوان ثبت تاریخ شفاهی ایران بر بستر وبلاگهای فارسی را تدوین و اجرا کند. شبیه این طرح در انگلستان اجرا شده است.
همین روز نوشتههای به ظاهر معمولی شهروندان ایرانی که از دید خیلیها از ارزش چندانی برخوردار نیست میتواند در آینده مورد استفاده و بهره برداری تاریخ نگاران قرار گیرد.
این موضوع از این لحاظ حائز اهمیت است که ایرانیان همواره مردمانی شفاهی بودهاند و از انعکاس مسائل شخصی خود ابا داشتهاند اما اکنون چند سالی است که با یک انفجار اطلاعاتی مواجیهم و حتی شخصیترین مسائل زندگی ایرانیان در وبلاگها منتشر میشود، برخی از این رخداد بهعنوان یک انقلاب فرهنگی نام بردهاند یعنی حرکت از فرهنگ شفاهی به سمت فرهنگ مکتوب.
از سوی دیگر این اطلاعات و محتواهای تولید شده در فضای وبلاگستان فارسی بهترین منبع برای پژوهشهای اجتماعی، افکار سنجی و کند و کاو در افکار عمومی است.
اما متأسفانه باید گفت به جز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هیچ نهاد یا مؤسسه پژوهشی دیگری تحقیق در محتوای وبلاگها را بهطور جدی در دستور کار خود قرار نداده است این در حالی است که بهطور مثال تا کنون دانشگاههای هاروارد و لندن پژوهشهایی اختصاصی درباره وبلاگهای فارسی منتشر کردهاند و دهها مقاله علمی درباره وبلاگهای فارسی در ژورنالهای معتبر دنیا منتشر شده است.
البته در ایران چندین رساله دانشجویی در مقاطع تحصیلات تکمیلی به موضوع وبلاگ پرداخته و در خارج نیز دانشجویانی در فرانسه و کانادا، موضوع وبلاگهای فارسی را بهعنوان تز دکترای خود دنبال میکنند. وبلاگها بهعنوان منعکسکننده دیدگاههای عمومی توانستهاند بخشی از تمایلات، خواستهها، مطالبات و انتقادات موجود در حوزه عمومی را مستندسازی کنند.
مطالعه، کشف، تدوین و تبیین و تحلیل این دیدگاهها بر عهده محققین کشور است. نتایج این مطالعات حتی میتواند در برنامه ریزیها و سیاستگذاریهای فرهنگی و اجتماعی مورد بهره برداری قرار گیرد.
وبلاگهای فارسی سنسورهای اجتماعی هستند که رخدادهای روز جامعه را میتوان با آنها مورد سنجش قرار داد.
وبلاگها سخنگوی رسانهای اقلیتهای خاموش و قشرهای فراموش شده جوانان هستند، حرفهایی که تا کنون در هیچ رسانه رسمی و جریان اصلی رسانهای منعکس نشده اند، خبرهایی که به آستانه خبر شدن در رسانههای رسمی نرسیدهاند اما عناصر و ارزشهای قدرتمند خبری در خود نهفته دارند، وبلاگها حتی منعکسکننده آن دسته از خبرهایی هستند که رسانههای رسمی یا از آنها جا ماندهاند یا به هر دلیلی نخواستهاند یا نتوانستهاند آنها را منتشر کنند.
وبلاگها در حکم رسانههای جایگزین بدون آنکه عمدی در کار باشد مکمل رسانههای جریان اصلی در ایران شدهاند.
اتفاقا به همین دلیل چالشهایی سیاسی و گاه امنیتی به وجود آورده و دولتمردان را به این فکر واداشتهاند که بهدنبال کنترل یا ساماندهی آنها باشند.
وبلاگهای فارسی تفاوتهای محسوسی با هم نوعان خود در خارج از ایران دارند. شاید به این دلیل که دغدغههای شهروندان ایرانی از جنس دغدغههای شهروندان غربی نیست، اگر در وبلاگهای فارسی سخن از صف شیر و بنزین و گرانی و ترافیک و ناهنجاریهای اجتماعی و ارتباطات دوستانه است نباید بر بلاگ نویسان خرده گرفت، محتوای وبلاگستان فارسی لااقل در طبقه روزنوشتهها، حرفهای ناگفته، عقدههای فروخفته، فوران احساسات و سرریز دیدگاههای غیررسمی است.
وبلاگستان فارسی گاه آیینه اجتماع ایرانی است با تمام ویژگی هایش، بازتابنده لایه فرهنگ غیررسمی کشور و آکنده از محتواست، انبوهی از حرف و سخن و دیدگاه و اطلاعات مختلف از علمی گرفته تا غیرعلمی و گاه سیاسی.
وبلاگها بهدلیل قابلیت تعاملی، محل انتشار دیدگاه وبلاگخوانها نیز هست و گاه در ذیل هر پست وبلاگی دهها کامنت وبلاگی هم از سوی مخاطبان منتشر شده است و همین کامنتها به غنیتر شدن بحث کمک کرده است.
این خاصیتی است که رسانههای رسمی سعی کردهاند به آن نزدیک شوند. جذابیت فضای وبلاگی به جهت همین ویژگیها ست.
وبلاگ، رسانهای مریخی نیست!
متاسفانه وبلاگها به جز در اداره فیلترینگ در هیچ بخش دیگری از نهادهای رسمی کشور جدی گرفته نشده اند. اغلب دانشکدههای ارتباطات و اساتید ارتباطات وبلاگ را حتی رسانه نیز نمیدانند، مراکز تحقیقاتی و پژوهشی بررسی وبلاگها را در دستور کار خود ندارند.
وبلاگ را قابل استناد نمیدانند و محتوایش را فاقد ارزش و اعتبار علمی تلقی میکنند. با وجود این اکثر آنها چه استاد، چه محقق، چه دانشجو و چه روزنامه نگار برای خود یک یا دو وبلاگ ایجاد کردهاند.
آن چهار ونیم میلیون نفر ایرانی که ثبت وبلاگ کردهاند از کره مریخ نیامده اند، آنها من، شما، او و آنها هستند.