میتوان حد افراطی نقدی کردن یارانهها را حذف یارانهها و حاکمیت قیمت بازار و حد میانی آن را که هماکنون نیز در دولت مطرح است را تقبل هزینه برخی از اقشار از سوی دولت ذکر کرد.
هدفمندکردن یارانهها را به معنای اصابت مالیات به گروههای اجتماعی هدف است بر این اساس هدفمندی یارانهها ارتباطی به نقدی کردن یا جنسی کردن یارانهها ندارد. در صورتی که یارانه به صورت نقدی پرداخت شود این امکان وجود دارد که یارانه نقدی نیز به جامعه هدف اصابت نکند.
باید به این موضوع توجه کرد که پرداخت نقدی یارانهها با هدفمندسازی یارانه تفاوت دارد. بحثهایی که طی دو دهه گذشته از سوی کارشناسان و سیاستمداران مبنی بر هدفمند شدن یارانهها صورت گرفته است و هیچ فردی تردیدی در هدفمندسازی یارانهها ندارد؛ منتهی پرداخت یا حذف یارانه تنها به مجموعهای که یارانه به آن تعلق دارد محدود نمیشود بهطور مثال در بخش سوخت تصور عامیانه این است که یارانه تنها به یک خودرو تعلق میگیرد و با حذف یارانه تنها صاحب خودرو از این تصمیم متاثر میشود.
این در حالی است که از یارانه پرداخت شده گروههای زیادی تاثیر میگیرند. بنابراین دولت باید به این امر توجه داشته باشد که تنها دریافتکنندگان یارانه با حذف آن تحتتأثیر قرار نمیگیرند.
میتوان به افزایش تعرفه برنج وارداتی در این رابطه اشاره کرد. زمانی که این تعرفه افزایش یافت تنها واردکنندگان برنج متاثر نشدند بلکه بازار، تولیدکننده و سایر کالاهای مکمل و جانشین نیز تحتتأثیر این تصمیم قرار گرفتند. متأسفانه مشکلی که در اقتصاد وجود دارد این است که سیاستمداران به آثار سیستمی هدفمند کردن یارانهها توجه نمیکنند.
برای نمونه زمانی که تعرفه شکر نزدیک به صفر شد تلقی بسیاری این بود که بازار شکر رونق مییابد این در حالی است که با اعمال این سیاست کشت نیشکر و بخش وسیعی از دامداران و کشاورزان نیز از این تصمیم متاثر شدند.
باید توجه کرد که تغییر سیستم آثار تورمی ایجاد میکند بنابراین دولت باید به این امر توجه ویژهای داشته باشد چرا که جامعه نسبت به این امر واکنش منفی نشان میدهد.
هدفمند کردن یارانهها دارای اثر تورمی انتظاری و مستقیم است چرا که تورم به واسطه تغییر شرایط ایجاد میشود.
بنابر این دولت برای اجتناب از افزایش تورم انتظاری و مستقیم به واسطه هدفمندکردن یارانهها باید ۳ کار را انجام دهد. بر این اساس دولت باید آثار این تغییر سیستم را برای جبران خسارت شناسایی کند.
دومین کار این است که دولت به شناسایی آثار انتظارات تورمی روی اقشار هدف قبل از هدفمندکردن یارانهها بپردازد. سوم اینکه برای مقابله با شرایط غیر طبیعی مثل افزایش قیمت برنج یا پودرشوینده ذخایر راهبردی خود را افزایش دهد در غیر این صورت کشور دچار کمبود مصنوعی کالا میشود.
در صورتی که دولت به مولفههای فوق توجه نکند اجرای طرح هدفمندکردن یارانهها بهدلیل واکنش اجتماعی نسبت به این طرح با شکست مواجه میشود.
* عضو کمیسیون اقتصادی مجلس