نجفی در این نشست ضمن اشاره به تاریخچه شکل‌گیری ادبیات تطبیقی در اروپا و در قرن 19 گفت: در قرن 19 ادبیات تطبیقی تأثیر ادبیات یک زبان بر زبان دیگر و یا نویسنده یک کشور بر نویسنده کشوری دیگر بود که کم‌کم گسترش بیشتری یافت.
وی به تاریخچه شکل‌گیری ادبیات تطبیقی در ایران اشاره و تصریح کرد: فاطمه سیاح پایه‌گذار این ادبیات در ایران بود که در شهر مسکو به دنیا آمد و در سال 1315 و در 32 سالگی هنگامی که برای اولین بار به ایران آمد به تدریس در دانش‌سرای عالی ایران پرداخت. نشستن سر کلاس او اختیاری بود و من در نخستین سال تحصیلم شاگردش بودم.
مترجم کتاب «ضد‌خاطرات» نوشته آندره مارلو با اشاره به اینکه سهم ادبیات تطبیقی در پیشرفت سایر علوم از جمله روان‌شناسی حائز اهمیت است بیان داشت: به مرور، شاخه‌های زیادی بر ادبیات تطبیقی در نیمه دوم قرن 20، افزوده شد و دیگر صرفا به تأثیر و تأثر ادبیات کشورها بر‌هم نمی‌پرداخت و دامنه آن وسیع‌تر شد؛ به‌طوری که بررسی این ادبیات بیرون از محدوده کشوری خاص و از سوی دیگر تعریفش، بررسی روابط ادبی با رشته‌های گوناگون و با هنرها، علوم انسانی، فلسفه، ایدئولوژی و حتی علوم خاص است.
نجفی با بیان اینکه ادبیات تطبیقی در این تعریف شامل همه مباحث علمی بجز تاریخ ملی ادبیات می‌شود، اذعان داشت: پیش‌تر ادبیات تطبیقی مشابهت‌های دو اثر را در یک کشور مقایسه نمی‌کرد، در حالی‌که اکنون مورد توجه قرار می‌گیرد.
وی اضافه کرد: آنچه این سال‌ها به آن توجه شده ترجمه ادبی است. نویسندگان معمولا از طریق ترجمه، به آثار ادبی دیگر کشورها اطلاع می‌یابند. در ادبیات تطبیقی تاثیر ترجمه حائز اهمیت است و ترجمه‌های ادبی با ترجمه‌های دیگر فرق می‌کند و قواعد و قلمرو خاص خود را دارد.
نجفی ادامه داد: مثلا ادگار آلن‌پو در کشور خود آمریکا چندان مورد توجه نبود، اما در کشور فرانسه برای نخستین بار شارل بودلر شاعر رمانتیک سخت تحت‌تأثیر او قرار گرفت و آثارش را ترجمه کرد و آلن پو در تکوین شعر بودلر تاثیر زیادی داشته است که این تأثیر در اشعار مالارمه هم مشهود است. شعر همه تغییراتی که در صد سال اخیر یافته است تحت‌تأثیر بودلر و مالارمه بوده که آنها نیز تحت‌تأثیر آلن پو بوده‌اند.
وی به کتاب «هزار و یک شب» و «رباعیات خیام» به‌عنوان آثار ایرانی که بر ادبیات جهان تاثیر گذاشته‌اند، اشاره کرد و افزود: «کمدی الهی» دانته که یکی از مهم‌ترین کتاب‌های ادبیات غرب است تحت‌تأثیر دو کتاب ایرانی که یکی رساله‌ای زرتشتی و دیگری منظومه «سیر‌‌العباد الی المعاد» اثر سنائی غزنوی است، نوشته شده است.
نجفی بحث درباره دیگر آثار ایرانی تاثیرگذار بر ادبیات غرب را با ذکر مثال‌های بیشتری ادامه داد و گفت: در سال 1750 میلادی بنیامین فرانکلین داستانی را تحت عنوان بخش مفقود عهد عتیق نقل می‌کند که سی سال بعد، کشیشی انگلیسی همان داستان را آورده است و این موجب می‌شود که فرانکلین به سرقت ادبی محکوم شود و در نهایت فرماندار انگلیسی دعوا را چنین ختم می‌کند که اصل این داستان از کتاب «بوستان سعدی» گرفته شده است و فرانکلین نیز اعتراف می‌کند که این داستان را از ترجمه لاتین بوستان سعدی برداشته است.
مترجم کتاب «ادبیات چیست؟» نوشته «ژان پل سارتر» درباره کتاب هزار و یک شب گفت: اصل این کتاب از هند به ایران آمده و در ایران قسمت‌هایی به آن افزوده شده و قهرمانان هم اسامی ایرانی به‌خود گرفته‌اند. بعد به کشورهای عربی می‌رود و داستان‌هایی بر آن افزوده می‌شود. در سال 1704 که هزار و یک شب در فرانسه با این نام منتشر شد شهرت برق‌آسایی نه تنها در این کشور، بلکه در دیگر کشورها پیدا می‌کند تا اینکه 50 سال پیش محققان غربی برای پیدا کردن اصل این کتاب سفرهایی به شرق انجام می‌دهند و با ترجمه‌های بسیاری از آن مواجه می‌شوند.
عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ادامه سخنان خود به رباعیات خیام اشاره و تصریح کرد: یکی از استادان دانشگاه آکسفورد در سال 1840 توجهش به رباعیات خیام جلب شد و آن‌را برای ترجمه به فیتز جرالد می‌دهد و او نیز کتاب را ترجمه می‌کند و تا 10 سال ناشناخته می‌ماند و ناگهان ارزش پیدا می‌کند. آن‌چنان‌که برای پی بردن به شهرت این کتاب در غرب باید به کتابی که اخیرا با عنوان «صهبای خرد» تالیف «مهدی امین رضوی» و ترجمه «مجد‌‌الدین کیوانی» منتشر شده مراجعه کرد و همین بس که دو باشگاه عمر خیام در لندن و آمریکا تأسیس شد.
ابوالحسن نجفی خاطرنشان کرد: تمام خانواده الیوت عاشق رباعیات خیام بودند. تی‌اس‌الیوت اعتراف می‌کند برحسب اتفاق در 14 سالگی یک نسخه رباعیات خیام را با ترجمه‌ای از بفیتز جرالد دریافت می‌کند و می‌گوید چنان تأثیری بر من گذاشت که تصمیم گرفتم شاعر شوم و حالتی بر من رفت همچون حالت کسی که با دین جدیدی آشنا می‌شود و به آن می‌گراید.
حسن حبیبی رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی و بسیاری از مشتاقان و دوستداران مباحث ادبی از جمله حاضران در جلسه بودند که در پایان به پرسش و پاسخ از ابوالحسن نجفی پرداختند.
