به گزارش همشهری آنلاین به نقل از تسنیم، فارغ از اینکه مدارس غیردولتی باشند یا نباشند و مردم بخواهند در پرداخت هزینه‌های تحصیل فرزندانشان مشارکت کنند یا خیر، طبق اصل ۳۰ قانون اساسی، آموزش و پرورش رایگان برای تمام مردم یک حق و وظیفه دولت است.
هر چند مسئولان وزارت آموزش و پرورش می‌گویند توسعه مدارس غیر دولتی به معنای خصوصی سازی نیست و اساساً این واژه در آموزش و پرورش ایران معنایی ندارد بلکه طبق قانون از مشارکت مردم در عرصه مدرسه داری استفاده می‌شود اما در مقابل منتقدان بر این باورند که با توسعه مدارس غیر دولتی در ایران با شعار تمرکززدایی و مشارکت مردم، خصوصی‌سازی به جامعه پمپاژ می‌شود.
آموزش و پرورش مدعی است با توسعه مدارس غیردولتی به دنبال افزایش مشارکت مردمی و مدنی است، اما با توجه به اینکه جزئی ترین موارد برنامه رسمی مدارس همچنان توسط وزارت آموزش و پرورش دیکته می‌شود، در واقعیت مشارکت مردمی در امور مالی و پرداخت هزینه‌های تحصیل دانش آموزان رخ داده، و در محتوا و امور اجرایی مشارکتی وجود ندارد.
پیش از این جلال کریمیان؛ دانشجوی دکترای تعلیم و تربیت درباره توسعه مدارس غیر دولتی درباره پژوهشی که انجام داده بود، گفت: سیاست‌های حمایت و گسترش مدارس غیردولتی باعث شده است که به عنوان مثال کلاس‌های درس مدارس غیردولتی از سال ۹۱ تا ۹۴ از ۵۶ هزار به ۷۱هزار برسد که تقریبا ۴۰ درصد افزایش داشت و دلیل آن هم به غیر از مسائل جمعیتی، احتمالاً سیاست‌های حمایت از مدارس غیر دولتی است. این در حالی است که در سال ۸۸ تعداد کلاس‌های مدارس غیردولتی ۶۱ هزار بود و این رقم در سال ۹۱ به ۵۶ هزار رسید که نشان می‌دهد چه تعداد از این مدارس غیر دولتی در آن سال ها تعطیل شده بودند.
دولت یازدهم نیز آموزش و پرورش را در مهر ۱۳۹۲ در حالی تحویل گرفت که سهم بخش غیردولتی در مقطع ابتدایی ۹ درصد، در متوسطه اول ۷ درصد، در متوسطه دوم ۱۰ درصد، و سهم کل بخش غیردولتی ۹ درصد بود؛ پس از گذشت شش سال، در سال تحصیلی ۱۳۹۹-۱۳۹۸ این سهم در مقطع ابتدایی به ۱۶ درصد، در متوسطه اول به ۱۱ درصد، در متوسطه دوم به ۱۱ درصد و در کل، سهم بخش غیردولتی به ۱۴ درصد افزایش پیدا کرده است.
از سوی دیگر این نکته محل پرسش است که سهم ۱۵ درصدی دانش‌آموزان از مدارس غیردولتی بر اساس کدام قانون است؟ در کدام بخش از برنامه ششم توسعه به این موضوع اشاره شده است؟
برای پاسخ به پرسش‌هایی همچون اینکه توسعه مدارس غیردولتی و سهم ۱۵ درصدی دانش آموزان از این مدارس بر اساس کدام قانون در حال انجام است؟ چرایی حمایت دولت از صندوق مدارس غیر دولتی آن هم در شرایطی که مجموعه مدارس غیر دولتی مدعی برداشتن باری از دوش دولت در بخش هزینه‌هاست، به سراغ شهریار فولادوند که مسئولیت ریاست سازمان مدارس غیردولتی را در ماه‌های پایانی دولت دوازدهم عهده‌دار شده است، رفتیم تا این سؤالات را طرح و پاسخ‌ها و دیدگاه‌های رسمی این سازمان را بشنویم که بخش پایانی این مصاحبه در ادامه ارائه می‌شود. اگر چه در این مصاحبه قرار بود آمارهایی جزئی‌تری از وضعیت مدارس غیر دولتی ارائه شود اما در نهایت آمارهای کلی به دست ما رسید که می‌توانید آنها را مطالعه کنید.
با این صحبت‌های شما، کل مدارس دولتی را باید واگذار کنیم به بخش غیردولتی و هزینه را دولت بدهد البته به ازای سرانه کمتر نسبت به بخش دولتی یا اینکه بخشی از هزینه ها را به دوش مردم بیاندازیم؛ عملکرد صندوق حمایت از توسعه مدارس غیر دولتی تا امروز چه بوده و چقدر اعتبار به آن تزریق شده است و صرف چه مواردی می‌شود؟
صندوق حمایت از توسعه مدارس غیردولتی صندوقی نوپا است که در راستای اجرای ماده ۲۵ قانون تاسیس و اداره مدارس و مراکز آموزشی و پرورشی غیر دولتی است و مبالغ آن صرف حق بیمه موسسان یا معلمان کمک برای ثبت نام دانش آموزان و پرداخت تسهیلات می‌شود.
سال ۱۳۹۷ بر خلاف برخی ادعاهای رسانه‌ای هیچ مبلغی به آن تزریق نشد زیرا مبلغ ۳۰ میلیارد تومان که در سرفصل صندوق مدارس غیر دولتی پیش بینی شده بود به واسطه عدم تحقق درآمدهای دولت هیچ رقمی از این مبلغ تحقق پیدا نکرد. سال ۹۸ رقم این اعتبار حدود ۷ درصد افزایش پیدا کرد و به ۳۲ میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان رسید که ۶ میلیارد و ۹۰۰ میلیون تومان آن اختصاص پیدا کرد یعنی ۷۹درصد کمتر از آن چه مقرر شده بود.
سال ۱۳۹۹ به واسطه تنگناهای جدی دولت در بخش منابع این عدد از ۳۲ میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان به ۱۰ میلیارد تومان در لایحه دولت کاهش یافت. اما وقتی لایحه بودجه به مجلس می‌رود نمایندگان مجلس به دلیل شرایط ناشی از بیماری کرونا و مشکلات پیش آمده و موج توقف مدارس غیر دولتی تصمیم گرفتند این رقم را به ۲۰۰ میلیارد تومان افزایش دهند و تصویب می‌شود این رقم برای اجرای ماده ۲۵ قانون است تا مدارس بتوانند بیمه معلمان را پرداخت کنند که تاکنون فقط حدود ۴ میلیارد تومان آن محقق شده است.
برای سال ۱۴۰۰ به منظور حمایت از شرایط این مدارس و همچنین تامین بخشی از حق بیمه معلمان با اولویت مناطق محروم پیشنهاد دادیم اعتبار صندوق مدارس غیر دولتی ۵۶۰ میلیارد تومان شود که در نهایت مبلغ ۱۰۰ میلیارد تومان برای سال آتی لحاظ شده است و به صورت کلی در بودجه سال ۱۴۰۰ در مقایسه با سال ۱۳۹۹ ما حدود ۱۰۰ میلیارد کاهش بودجه داشتیم در حالی که برخی رسانه ها به اشتباه به عنوان افزایش بودجه ۱۰ برابری صندوق حمایت از مدارس غیردولتی به آن پرداختند.
هزینه‌کرد این رقم در کجاست؟
با توجه به عدم تحقق اعتبار سال ۹۹ عملکردی نداشتیم؛ چنانچه در سال آتی اعتبار ۱۰۰ میلیون تومانی پیش‌بینی شده به سرنوشت سالهای قبل دچار نشود می‌توان در بخش پرداخت بیمه معلمان و حمایت از مدارس مناطق محروم بصورت کمک یا در قالب تسهیلات هزینه کرد.
چه تعداد از مدارس غیردولتی متعلق به اشخاص حقیقی و چه تعداد متعلق به اشخاص حقوقی هستند؟ چه تعداد از مدارس مشابه مدارس سما بیش از یک شعبه دارند و فعالیت گسترده دارند؟ چه تعداد از مدارس مشابه مدارس سما بیش از یک شعبه داشته و فعالیت گسترده دارند؟
از ۱۸۷۶۰ مدرسه غیردولتی ۲۲۰۶ مدرسه توسط اشخاص حقوقی و مابقی توسط اشخاص حقیقی اداره می‌شود.
و اینکه می‌گویید چند نفر از موسسان افراد خاص هستند، لازم است عرض کنم در موضوع واگذاری مجوز فعالیت، مسئله مهم رعایت ضوابط و شرایط در واگذاری مجوز و فعالیت است و اساسا ما به دنبال این هستیم مدارس به موسسات تبدیل شوند چون به نفع سازمان در حوزه‌های نظارتی است و کنترل ما و سیستم بیشتر و نظارت‌های قانونی دقیق تر خواهد شد. ضوابط و شرایط درخواست مجوز را قانونگذار تصویب کرده و از نظر قانون چیزی تحت عنوان افراد خاص یا غیرخاص نداریم.
به موضوع نظارت‌ها اشاره کردید، آموزش و پرورش بر مدارس غیر دولتی چگونه نظارت دارد؟ آنهایی که صرفاً به دنبال انتفاع هستند کارشان به ضرر بقیه است یکی از مدارس غیر دولتی در این باره مصاحبه کرده و گفته است شاهد ضعف نظارت بخش دولتی هستیم و عملاً با اندک مانورهایی که مدارس غیردولتی و حسابدارهایشان بلد هستند، نظارت‌ها را دور می‌زنند!
در این خصوص سیاست، نظارت دقیق حداکثری و راهنمایی، ارشاد و بااعمال قانون است و ضمن تاکید بر اهمیت و ضرورت نظارت‌های مستمر و استقرار سامانه‌های الکترونیکی برای حفظ حقوق ذینفعان، باید این واقعیت را قبول کنیم همچنان تا نقطه آرمانی و کاملا مطلوب باید تلاش کنیم همانگونه که علی رغم سابقه طولانی نظام‌های نظارتی و مالیاتی، همچنان فرار مالیاتی و مسائلی از این دست را شاهد هستیم. قبول دارم که ممکن است در مبحث مدارس هم شاهد باشیم برخی این نظارت‌ها را دور می‌زنند وظیفه ما این است که مانع این حداقل‌ها هم بشویم.
ما نظارت‌هایمان در حیطه‌های مختلف مسائل آموزشی و تربیتی است و نظارت جامع بر مدارس غیر دولتی شامل مجموعه‌ای از مولفه هاست که به مسائل مختلف آموزشی، تربیتی، فضای مشاوره‌ای، روانی و در کل به همه حیطه‌ها مربوط است و مسائل مالی تنها یکی از جنبه‌های نظارت است.
حتی این نگاه در برخی ارکان دستگاه‌های دولتی هم وجود دارد که فقط به مدارس غیر دولتی تهران متمرکز می‌شود آن هم روی چند مدرسه . اما حدود ۱۹ هزار مدرسه غیر دولتی داریم که ۱۸۰۰ مدرسه یعنی تقریبا ۱۰ درصد در تهران قرار دارند و اگر بخواهیم دسته بندی کنیم شاید تعداد قابل توجهی از آنها محل بحث نباشد و به دنبال تعدادی از مدارس هستیم که شهریه بالا می‌گیرند و برخی حرف‌ها درباره آنها مطرح است.
وظایف در استان‌ها و شهرستان‌ها تقسیم شده است اگر فردی در جای خاصی بگوید آموزش و پرورش به نظارت بر مدارس غیر دولتی توجه ندارد باید دقیقاً بگوید در کدام موضوع. سطوح مختلفی از نظارت را داریم حوزه مدارس غیر دولتی ابتدا با نگاه تشکیلاتی بر مدارس نظارت دارد و سایر حوزه‌ها نیز موظفند مثل مدارس دولتی به تمام جوانب مدارس غیر دولتی دخالت کرده و نظارت کنند و البته ما مدعی انجام کار به صورت کامل و بدون نقص نیستیم. معتقدیم، تلاش می‌کنیم و طراحی کرده‌ایم که نظارت های دقیق و سیستمی ما کارآمدتر شود اما وضع موجود اینگونه است که در سطح استان‌ها شورای نظارت استان، نظارت عالی به همه مناطق و شهرستان‌های تحت نظر خود دارد.
ممکن است بگویید چرا حاصل نظارت‌ها این است که برخی جاها تخلف می شود؟ با این حال یادآوری می‌کنم که در بخش‌های دیگر که ادعا می‌کنیم نظارت همه‌جانبه داریم، تخلف اتفاق نمی‌افتد؟ در دامنه ۱۸ هزار مدرسه غیر دولتی هم تخلف اتفاق می‌افتد.مهم تعریف ساز و کار رسیدگی و عزم لازم برای برخورد با کسانی است که مبادرت به عبور از مقررات و ضوابط می‌کنند و متخلف شناخته می‌شوند.
طبق قانون، صورت مالی مدارس غیردولتی را چک می‌کنید بنابراین برای این سازمان مشخص است هر مدرسه چقدر شهریه اضافه می‌گیرد؟ چرا با آن برخورد نمی‌شود و هر سال دائم در رسانه ها اعلام می‌کنید مردم تماس بگیرند و تخلفات را بگویند یا شهریه اضافه ندهند.
ما شوراهای نظارت در سطح استان‌ها و شهرستان‌ها داریم و در کشور هم شوراری سیاست گذاری مدارس غیر دولتی فعال است و این مراکز با تخلفات موسسان برخورد می‌کنند، به آرای صادر شده توسط شورای نظارت دقت کنید که با چه تعداد مدرسه برخورد می‌شود، مدیر چند مدرسه توبیخ یا عزل می‌شود و چند درصد از مدارس توقف فعالیت سالانه یا تعطیلی دائم می‌گیرند، قرار نیست تمام آن را در رسانه‌ها بازگو کنیم اما بعد از طی روال قانون رسیدگی و صدور رای قطعاً اعمال قانون می‌کنیم.
ارزیابی علمکرد وزارت آموزش و پرورش نسبت به عدم حضورش در شورای نظارت بر مدارس غیر دولتی و عملا ناتوانی از نظارت بر این مدارس گلایه دارد؛ چرا واحد ارزیابی عملکرد آموزش و پرورش نباید این اجازه را داشته باشد که بر مدارس غیر دولتی نظارت کند؟
این که چرا حوزه ارزیابی عملکرد در شورای سیاستگذاری، برنامه‌ریزی و نظارت مرکزی عضو نیستند، دلیلش این است که ترکیب شورای نظارت مصوبه قانونی است و ما مجاز به تغییر آن نیستیم.
آیا حضور نداشتن ارزیابی عملکرد و بازرسی وزارت آموزش و پرورش را در این شورای یک خلأ نمی‌بینید؟
نه آن را خلأ نمی‌دانم.زیرا نظارت‌های ما حیطه بندی شده است و همانگونه که گفتم اگر حوزه ارزیابی عملکرد در شورای نظارت حضور ندارد به این دلیل است که در ترکیب رسمی شورای نظارت از آنها ذکر نام نشده است. اما در صورت نیاز از آنها برای حضور در جلسات دعوت می‌کنیم هرگز مانع نشدیم که گزارش تخلفات مدارس غیر دولتی را به ما بدهند تا بر آن نظارت داشته باشیم و موضوع را بررسی کنیم.
ترکیب شورای نظارت بر مدارس غیر دولتی را قانونگذار تعین کرده است و من نمی‌خواهم درباره آن حرف بزنم، باید دلایل افرادی که قانون را اینگونه تصویب کرده‌اند، دانست.
اما در کل باید گفت در مدارس غیر دولتی بستگی دارد با چه نگاهی به مسئله نظارت ورود کرد چون دقیقا روی لبه تیغ حرکت می‌کنیم در یک سو دانش‌آموزان و اولیا قرار دارند، در سوی دیگر معلم و در جانب دیگری موسسان، کنترل و نظارت باید به نحوی باشد که موسس بدون تخلف بتواند ادامه کار داشته باشد و از طرفی از حقوق معلم و دانش‌آموزان هم صیانت شود. بنابراین نمی توان یک طرفه به موضوع پرداخت و یک طرف از موازنه را بدون استدلال کافی فلج کرد؛ لذا در خصوص تخلفات متناسب با گزارش‌هایی که بازرسی و حراست به ما می دهند و انبوهی از گزارش‌ها از حراست به ما می‌رسد اقدام می‌کنیم و در کمیته‌ای این گزارشات ارزیابی می‌شود و رسیدگی صورت می پذیرد.
هرگز مدعی نیستیم وضع مطلوبی داریم و نقصی بر آن وارد نیست .هم‌اکنون در حال کامل کردن طرحی هستیم که سازوکار مدارس غیر دولتی را شفاف می‌کند البته ممکن است اجرای کامل آن تا یکسال به طول بیانجامد. اما با استفاده از این سیستم در حیطه‌های مختلف عملکرد موسسان در ارائه خدمات آموزشی ، فرهنگی و تربیتی و حتی مباحث مربوط به امنیت شغلی معلمان و پرداخت حقوق و دستمزد آنها می‌توان به نحو موثرتری نظارت کرد.
افزایش سهم دانش‌آموزان مدارس غیردولتی به ۱۵ درصد براساس کدام قانون است؟بارها در مصاحبه‌ها گفته شده است هدف‌گذاری این است ۱۵ درصد دانش‌آموزان به مدارس غیردولتی بروند، این درصد در کجا مصوب شده است؟ آیا قانون است؟ در دوره ابتدایی از این ۱۵ درصد هم جلوتر هستیم و ۱۶ درصد در بخش غیردولتی هستند.
هدف گذاری‌ها بر اساس عملکردها است البته در دوره ابتدایی دانش‌آموزان تحت پوشش مدارس غیردولتی ۱۶ درصد نیست، در هیچ کدام از دوره‌های تحصیلی دانش‌آموزان تحت پوشش بالای ۱۵ درصد نیست؛ سرجمع دانش‌آموزان مدارس غیر دولتی حدود ۱۱.۵ درصد کل دانش آموزان کشور است.
برای مشخص شدن دانش‌آموزان تحت پوشش دوره ابتدایی باید بدانیم تعداد دانش‌آموز ابتدایی در کل کشور چقدر است و چه تعداد در مدارس غیر دولتی تحصیل می‌کنند؟ تا درصد جمعیت تحت پوشش مشخص شود هم‌اکنون حدود یک میلیون و ۵۱۳ هزار دانش‌آموز در دوره ابتدایی داریم.
در بحث اینکه ۱۵ درصد دانش‌آموزان تحت پوشش مدارس غیر دولتی قرار بگیرند این رقم براساس عملکردها تعیین شده است یعنی یک دوره ۱۰ تا ۱۵ ساله را بررسی می‌کنند چه تعداد از دانش آموزان را مدارس غیردولتی توانسته اند جذب کند.
پس برنامه ششم توسعه به افزایش سهم دانش‌آموزان مدارس غیر دولتی تا ۱۵ درصد اشاره نکرده است؟
طبق پیوست های قانون برنامه ششم توسعه هدف گذاری پوشش ۱۵ درصدی دانش آموزان به وسیله مدارس غیر دولتی است.
اگر اینگونه باشد در برنامه ششم توسعه مدارس را مستثنی کرده و گفته شده است ۱۵ درصد دولت واگذار شود.
ما چیزی به نام واگذاری نه در قانون نه در سیاستگذاری‌های آموزش و پرورش و نه در برنامه های سازمان نداریم، در مدرسه مشارکت داریم بر اساس قانون به فردی واجد صلاحیت به نام موسس اجازه داده می‌شود بر اساس سیاست‌های آموزش و پرورش با رعایت سند تحول ، برنامه درسی ملی و ساعت محتوای آموزشی برابر و تحت نظارت ما مدرسه داری کند.
با توجه به اینکه می‌گویید ذره‌ای از تعهد دولت در برابر دانش‌آموزان مدارس غیر دولتی کم نشده است آیا دانش‌آموزان تحت پوشش مدارس غیر دولتی از سرانه دولتی سهمی دارند، آموزش و پرورش در پیشنهاد بودجه این دانش‌آموزان را در نظر می‌گیرد یا برای حدود ۸۵ درصد از دانش‌آموزان درخواست بودجه می‌کند؟
واقعیت این است با هر کدام از معیارهایی که شما گفتید بودجه و اعتبارات دولتی کفاف مسائل تعلیم و تربیت را نمی‌کند و درمحاسبات وزارت آموزش و پرورش برای دریافت بودجه، اعداد بر مبنای تعداد دانش آموزان در مدارس دولتی است.
سالانه ۴ درصد از سهم آموزشگاه‌های خصوصی به سازمان مدارس غیر دولتی واریز می‌شود این رقم برای چه مواردی هزینه می‌شود؟ آیا از این رقم برای کیفیت بخشی به جریان آموزش به ویژه مدارس دولتی مناطق محروم استفاده می‌شود؟
گاه برخی به اشتباه بیان می کنند که ۴ درصد هم از مدارس و هم از مراکز وصول می شود در حالی که بر اساس ماده ۲۰ قانون تاسیس و اداره مدارس و مراکز آموزشی و پرورشی غیردولتی صرفا این موضوع مشمول حال مراکز است.
درآمد پیش بینی شده از این محل برای سال ۹۹ که در لایحه بودجه هم آمده، ۲۵ میلیارد تومان است اما تا به امروز در مجموع حدود ۴ میلیارد تومان درآمد از این بخش داشتیم علت آن هم شرایط نامناسب آموزشگاه ها تحت تاثیر کرونا است.
هزینه‌کرد ۴ درصد طبق قانون در دو مورد است؛ بخشی از این رقم برای نظارت مستمر همه ی مراکز آموزشی در سراسر کشور و همچنین بخشی برای توسعه آموزش و پرورش غیر دولتی در مناطق محروم هزینه می‌شود و نمی‌توان آن را برای کیفیت بخشی به مدارس دولتی هزینه کرد چون نهادهای نظارتی مانع از این کار می شوند شورای نظارت سرفصل‌هایی برای هزینه‌کرد این درآمد تعیین کرده است از جمله نظارت بر آموزشگاه‌های خصوصی.
پس صرفاً در مناطق محروم هزینه نمی‌شود؟
در قانون گفته است برای نظارت بر مراکز و کیفیت بخشی بر امور آموزشی و پرورشی غیر دولتی مناطق محروم و از هزینه کرد آن در قسمت‌های دولتی جلوگیری می‌شود اما وقتی دوره آموزشی یا ضمن خدمت، نمایشگاه ها و جشنواره های مختلف برای مدارس غیر دولتی برگزار می‌کنیم مدارس مناطق محروم را شامل می‌شود.
چرا سازمان مدارس غیردولتی گزارش کار سالانه و آمار سالیانه حوزه کاری خود را اعلام نمی‌کند؟ مانند جمعیت سالیانه دانش آموزان و معلمان مدارس غیردولتی در هر استان به تفکیک مقطع، تعداد کلاس های دایر مدارس غیردولتی هر استان به تفکیک مقطع، آمار نتایج امتحانات، سطح تحصیلی معلمان مدارس غیردولتی به تفکیک استان. این اعداد درباره مدارس دولتی در سالنامه آماری وزارت آموزش و پرورش ذکر می‌شود و از سوی دیگر اسامی مدیران روی سایت نیست.
آمار و اطلاعات مختلف تماما موجود است اما در برخی موارد اساسا انتشار مستقل آمارهای مربوط به حوزه غیردولتی به صورت منفک دیده نشده و اطلاعات به نام و عنوان مدارسی دولتی و غیردولتی در یک سر جمع از طریق وزارت آموزش و پرورش در اختیار استان ها قرار می گیرد.
بنابراین تعداد مدارس کاملا مشخص است . تعداد دانش آموزان که حدودا یک میلیون و ۶۴۰ هزار نفر و پرسنل مشغول به فعالیت در این مدارس قریب به ۲۵۰هزار نفر است . اما در این راستا باید بگویم جزء برنامه‌های این مجموعه انتشار این اطلاعات در سال آتی خواهد بود و در حوزه های مختلف برنامه ریزی ویژه برای هر بخش غیردولتی تجویز شده از جمله تدارک ساز و کارهای لازم برای موفقیت در انواع ارزیابی ها اعم از ارزیابی های داخل یا حتی آزمون های بین المللی مثل تیمز و پرلز.
نظر شما