به گزارش همشهری آنلاین به نقل از ایرنا، تالاب بین‌المللی میانکاله یکی از بزرگ‌ترین ذخیرگاه‌های زیست جهان است که در چند دهه اخیر به دلیل پسروی دریای خزر، رشد پهنای خشکی و افزایش سطح آلایندگی ناشی از ورود فاضلاب‌های خانگی و صنعتی به سمت مرگ تدریجی در حرکت است.
بر اساس گزارش‌های رسمی محیط زیست، در یک دهه گذشته از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۱ حدود ۱۴ هزار هکتار از وسعت تالاب میانکاله در شرق استان مازندران و غرب استان گلستان کاسته شد به گونه‌ای که وسعت تالاب از ۴۸ هزار هکتار در سال ۲۰۱۱ به ۳۴ هزار هکتار در سال ۲۰۲۱ رسید.
تغییر کاربری مشکل تالاب میانکاله و خلیج گرگان
سرپرست مرکز ملی مطالعات و تحقیقات خزر پیرامون مشکلات تالاب میانکاله گفت: تغییراتی که در تالاب میانکاله و خلیج گرگان از لحاظ کاهش تراز آب در حال رخ دادن است با توجه به پسروی آب دریای خزر قابل پیش‌بینی بود و چیزی دور از ذهن نبود که در یک پروسه زمانی طولانی مدت رخ داد.
به گفته دکتر سید معصومه بنی هاشمی گره زدن تمام مشکلات فعلی تالاب میانکاله و خلیج گرگان فقط به پسروی آب دریای خزر فاقد پشتوانه علمی است، زیرا تراز آب دریای خزر در نیم قرن گذشته کمتر از میزان فعلی بود، ولی میزان تغییراتی که در سطح تالاب و خلیج رخ داد نامحسوس بود.
وی مهم‌ترین مشکل فعلی در این منطقه را ناشی از تغییرات کاربری و ساختاری ناشی از ایجاد برخی موانع در آب ورودی دانست و اظهارکرد: برای کاهش التهابات فعلی حاکم تالاب باید اجازه داد تا بار دیگر آب‌هایی که پیشتر از مسیل تالاب‌های حاشیه‌ای به داخل تالاب میانکاله و خلیح گرگان وارد می‌شد، به کارکرد اصلی خود برگردد.
بنی هاشمی افزود: اگر برخی موانعی که در گذشته به دلیل تغییر ساختار کاربری باعث شد تا ورودی آب به تالاب میانکاله و خلیج گرگان نرسد، مورد تجدید نظر قرار نگیرد، سطح غلظت آلاینده‌ها و رسوب‌گذاری در منطقه بیش از پیش افزایش خواهد یافت و برای منطقه و حتی مناطق پیرامونی خود مشکل‌ساز می‌شود.
پسروی دریای خزر شلیک اول
مجری طرح بین‌المللی اثر نوسانات دریای خزر بر محیط‌زیست مناطق ساحلی نیز گفت: اگر روند پسروی آب دریای خزر به همین روال ادامه یابد ارتباط آبی خلیج گرگان با دریای خزر تا سال ۱۴۰۲ کاملا قطع می‌شود و با این شرایط خلیج گرگان تا یک دهه آینده به طور کامل خشک خواهد شد.
همایون خوشروان اظهار کرد: با توجه به اهمیت تاثیر نوسانات آب دریای خزر بر مناطق ساحلی طرحی با همین عنوان اجرا شد و نتایج نشان داد که نفوذ آب شور دریای خزر در زمان پیشروی سبب شد تا ترکیب آب خلیج گرگان شورمزه شود. همچنین نفوذ آب شور دریای خزر به تالاب میانکاله و خلیج گرگان موجب شد که زیستگاه های مختلف مانند مارش‌های شور، مارش‌های لب شور، ماسه‌زارها پوشیده از جنگل‌های گز که در حاشیه این خلیج قرار داشت نیز از بین بروند و به جای آنها محیط تالابی که متاثر از نفوذ جریانات آبی دریای خزر است، شکل گیرد.
کاهش مهاجرت پرندگان
مجری طرح بین‌المللی اثر نوسانات دریای خزر بر محیط‌زیست ادامه داد: امروزه تراکم جمعیت بسیاری از پرندگانی که در محیط خلیج گرگان و تالاب میانکاله زندگی می‌کردند از یک میلیون و ۲۰۰ هزار بال به ۳۸۰ هزار پرنده کاهش یافت و کاهش میزان فراوانی پرندگان یعنی اتفاق و رویداد مهمی که در یک اکوسیستم در حال وقوع است که نشان از زنگ خطر چالش جدی در خدمات یا کارکرد این اکوسیستم دارد و اثر مستقیم آن بر روی انسان‌ها در معیارهای اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی منعکس می‌شود.
تیر خلاص بر میانکاله با زمین خواری و آتش‌سوزی
خوشروان اظهار کرد: همزمان با پسروی آب دریای خزر بخش وسیعی در نواحی منتهی الیه غربی خلیج گرگان خشک شد که زمینه نفوذ متجاوزان به حاشیه مناطق ساحلی خلیج گرگان را فراهم کرد. این مساله همچنین بر امنیت دامداری منطقه نیز تاثیر منفی داشته است که اکنون با افزایشی شدن سرقت در این منطقه همراه بود.
مجری طرح بین‌المللی اثر نوسانات دریای خزر بر محیط‌زیست گفت: نکته بعدی آتش‌سوزی‌های وسیعی است که هر ساله در خلیج گرگان و تالاب میانکاله رخ می‌دهد و ما طی یک دهه اخیر دیدیم بخش وسیعی از علفزارهای حاشیه خلیج گرگان و جنگل‌های انارترش خلیج گرگان دچار حریق شدند که بیشتر عامل انسانی داشته و خسارت‌های بسیار زیادی را به شبه جزیره میانکاله وارد کرده است.
ریسک انتقال آب به میانکاله
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان مازندران نیز اظهار کرد: تالاب میانکاله برای احیا حداقل به یک تا ۱.۵ میلیارد متر مکعب آب نیاز دارد که تامین این میزان آب مورد نیاز در قالب حق آبه به دلیل نبود ظرفیت آبی در استان تا حد زیادی غیرقابل امکان است.
محمد ابراهیم یخکشی افزود: در شرایط فعلی میزان دبی آبی که می‌تواند از طریق رودخانه‌های نکا رود و سایر رودخانه‌ها به صورت آنتنی به این تالاب آبرسانی داشته باشد حدود ۳۰ میلیون متر مکعب است و بیش از این توان آبدهی برای آن در منطقه وجود ندارد.
وی اضافه کرد: صرف نظر از آن حتی با فرض تامین تمام نیاز آبی یک تا ۱.۵ میلیارد متر مکعبی از سوی شرکت آب منطقه‌ای مازندران، این آب به دلیل پسروی دریای خزر و کاهش سطح آب تالاب، امکان نشت به داخل دریا را دارد و به نوعی این منبع آبی نیز به هدر خواهد رفت.
یخکشی یکی از این راهکارها را پمپاژ آب از دریای خزر به داخل تالاب میانکاله بیان کرد و افزود: برای اجرای این برنامه نیاز به کار کارشناسی و مطالعاتی است که به نظر می‌رسد در این مورد نیز اقدامات جدی انجام نشد.
ریزگرد نتیجه بی توجهی به میانکاله
مدیرکل محیط زیست مازندران هم وضعیت فعلی حاکم بر تالاب میانکاله از خشکی تا تلفات ده‌ها هزاری پرندگان مهاجر زمستان گذر را ناشی از بی توجهی چندین ساله دانست و گفت : در یک دهه اخیر حدود ۳۰ درصد از سطح تالاب میانکاله خشک و به بیایان تبدیل شد و همچنان نیز به دلیل کاهش آب ورودی و بارندگی دامنه خشکی هر ساله در حال افزایش است و در صورت ادامه بی‌توجهی به برنامه احیا می‌تواند این منطقه به کانون اصلی تولید ریزگردها تبدیل شود که حداقل سه استان همجوار را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
حسنیعلی ابراهیمی کارنامه ادامه داد: در شرایط فعلی هرگونه دست به دست کردن برنامه احیاء تالاب بین‌المللی میانکاله و خلیج گرگان و گره زدن آن به مشکلات مالی و اعتباری وضعیت منطقه را بغرنج‌تر خواهد کرد و آنچه که به عنوان مرگ تدریجی تالاب و خلیج از سوی کارشناسان بیان می‌شود، رخ می‌دهد.
نظر شما