حال پرستاران خوب نیست، شما مراقب باشید

روزنامه همشهری در گزارشی درباره وضعیت سخت پرستاران نوشت: آنها حال‌شان خوب نیست، در ۱۳‌ ماه گذشته، مصائب زیادی داشته‌اند، فشارهای زیادی تحمل کرده‌اند و خط‌خوردن اسامی همکارانشان از لیست ۱۲۵ هزار نفر (براساس آمار سال‌۹۷)، مشقت‌هایشان را دوچندان کرده است. پرستاران بخش‌های کرونای بیمارستان‌ها و مراکز درمانی، در ۳۸۴ روزی که از شیوع کرونا در ایران می‌گذرد، هر لحظه‌اش را شمرده‌اند و حالا نمی‌دانند در روزهای مانده از سال ۹۹، چند نفر دیگرشان قرار است از دایره بزرگ کادر درمان کم شوند. امسال، سال از دست دادن‌ها بود و پرستاران می‌گویند هیچ‌وقت به این اندازه، در رنج از دست دادن همکارانشان، عزاداری نکرده‌اند.

آنها هر روز در میدان نبرد با بیماری وارد بخش‌های آلوده می‌شوند و جان خود و خانواده‌شان را در خطر قرار می‌دهند. شاید از میان تمام خبرهایی که امسال از مرگ پرستاران به‌دلیل ابتلا به کرونا شنیده شد، از دست رفتن پرستاران باردار غم‌انگیزتر بود. از مرگ آخرین پرستار باردار در بیمارستان کرونایی، ۱۷ روز می‌گذرد. فرانک داوودی، پرستار بیمارستان مدنی کرج، درحالی‌ که ۷ماهه باردار بود، کرونا گرفت و جانش را از دست داد. او را در یکی از بیمارستان‌های تهران بستری کرده بودند، جنین را سزارین کردند.

مرگ بیش از ۱۳۰ پرستار به‌دلیل کرونا

داوودی، هشتمین فوتی کادر درمان استان البرز بود که بر اثر ابتلا به کرونا جانش‌ را از دست داد. به‌گفته محمد شریفی‌مقدم، دبیرکل خانه پرستار، بیش از ۱۳۰ پرستار به‌دلیل ابتلا به این بیماری، جانشان را از دست داده‌اند. یکی از پرستاران بیمارستان شهید مدنی کرج هم که همکار فرانک داوودی است و نخواست نامش در گزارش بیاید، به همشهری می‌گوید که از طرف مسئولان بیمارستان، پیگیری لازم در ارتباط با وضعیت این پرستار در دوران ابتلایش به کرونا نشده بود، آنها پس از فوت این پرستار اعلام کردند که او در بخش جراحی مردان کار می‌کرد، درست است، اما در آن بخش هم بیماران کرونایی وجود دارند، این پرستار تا دقیقه ۹۰ نتوانست از مرخصی استفاده کند.

به‌گفته او، پس از مرگ داوودی، موضوع جلوگیری از فعالیت پرستار باردار، به‌طور جدی‌تری دنبال شده است اما مسئله تنها بیماران باردار نیستند: «آمار پرستاران باردار را گرفتند، اما قبل از این اتفاق هیچ‌کس در بیمارستان صحبتی از پرستاران باردار نکرده بود. حتی بیماران قلبی و ریوی، چنین شرایطی دارند.» این پرستار می‌گوید داوودی ۴۸ ساله ‌و در انتظار نخستین فرزندش بود، او پیش از ابتلا گفته بود که پس از تولد فرزندش دیگر کار نخواهد کرد و با ۲۴ سال سابقه کار بازنشسته می‌شود: «او را در یکی از بیمارستان‌های خصوصی بستری کرده بودند، اما ریه‌اش به‌شدت درگیر شده بود، قبل از اینکه جانش را از دست بدهد، فرزندش سزارین شد، می‌گفت می‌خواهد دخترش را باران بنامد، اما ۲ روز بعد از تولد فرزندش جان باخت.»

جلوگیری از فعالیت پرستاران باردار تنها با یک دستورالعمل

 نام مهشید گودرز هم در لیست فوتی‌های کروناست، او هم باردار بود که در بیمارستان لقمان مبتلا به کرونا شد و ۲۵ بهمن در یکی از بیمارستان‌های کرج، فوت کرد. پرستاران باردار در بخش‌های کرونایی بیمارستان‌ها در شرایطی مبتلا شدند و جانشان را از دست دادند که ۲۶ آذر ماه، معاون پرستاری وزارت بهداشت در عین حال که از ابتلای ۴۵ هزار پرستار به کرونا خبر داد، درباره به‌کارگیری پرستاران باردار در بخش‌های کرونا، گفت که از ابتدای شیوع، در دستورالعملی به دانشگاه‌ها ابلاغ شد که پرستاری پرریسک، با بیماری‌های زمینه‌ای یا باردار در بیمارستان‌ها و در بخش‌های کووید-۱۹ به‌کار گرفته نشوند. این اقدام تخلف است و درصورت مشاهده برخورد می‌شود. آن روزی که مریم حضرتی این ماجرا را عنوان کرد، کمی بیشتر از یک‌ماه از فوت مریم رحیمی، پرستار شرکتی باردار شیرازی می‌گذشت. مریم رحیمی، ۲۴آبان، در بیمارستان رجایی شیراز بر اثر ابتلا به کرونا جانش را از دست داد.

او آن موقع ۷ ماهه باردار بود که پس از سزارین هم جنینش از دست رفت. او آن موقع پنجمین پرستاری بود که در استان فارس در پی ابتلا به این بیماری جانش را از دست داد.

‌پرستار فوت‌شده شیرازی با استرس به بیمارستان می‌رفت

محسن حاتمی، عضو نظام پرستاری شیراز، اما جزئیاتی از فوت «زهرا رحیمی» به همشهری می‌دهد. به‌گفته او، با این که درباره این پرستار گفته می‌شود که او با خواست خودش در بخش کرونا فعالیت می‌کرد، اما ما اطلاع داریم که او همیشه نگران وضعیتش بود و همیشه با استرس به محل کارش می‌رفت و نگران جنینش بود: «پیگیری‌های ما نشان می‌دهد که او هم مانند سایر همکارانش، ۷ شیفت در هفته داشت و در آی‌سی‌یو کرونا مشغول به‌کار بود.» اخیرا معاون پرستاری وزارت بهداشت گفته بود که این پرستار به اصرار خود در بیمارستان مانده بود، اما حاتمی می‌گوید پس از فوت این پرستار، در اعتراض به ماجرای به‌کارگیری پرستاران باردار در بخش کرونا، درخواست تجمعی شد، اما به‌دلیل حاشیه‌های ایجادشده این اتفاق نیفتاد: «حتی اگر هم خود این پرستار علاقه به ادامه فعالیت داشت، مسئولان بیمارستان نباید به او اجازه فعالیت می‌دادند، حتی از طرف بیمارستان اعلام شد که او مبتلا به دیابت بارداری بوده، اما خانواده‌اش این موضوع را رد کردند.» 

با پرستاران باردار شرکتی قرارداد امضا نمی‌شود

به‌گفته حاتمی، «زهرا رحیمی» جزو نیروهای شرکتی بود. مسئله‌ای که در ارتباط با این پرستاران وجود دارد، این است که اگر شرکت مربوطه متوجه شود نیرو باردار است، او را به‌کار نمی‌گیرد و اگر بعد از جذب، باردار شده باشد، دیگر با او قرارداد تمدید نمی‌کنند. به‌گفته او، این موضوع تنها برای بیماران باردار نیست، پرستاران با بیماری‌های خاص هم درگیرند و همچنان در دوره شیوع سر کار می‌روند: «مرخصی استعلاجی محدود است، از آن طرف پرستار باردار برای استفاده از ۹‌ ماه مرخصی زایمان، از قبل از زایمان به مرخصی نمی‌رود و این مسئله سبب می‌شود او تا آخرین روز بارداری سر کار برود.» زهرا رحیمی ۲۷ ساله ‌و نخستین فرزندش را باردار بود.

‌ایران بالاترین فوتی‌ها را در گروه پرستاری دارد

محمد شریفی‌مقدم، دبیرکل خانه پرستار از جزئیات وضعیت پرستاران باردار یا مبتلا به بیماری‌های خاص، خبر داد. او به همشهری می‌گوید که ایران در دوره شیوع کرونا، بالاترین میزان فوتی در میان پرستاران را داشت؛ وزارت بهداشت تعداد پرستاران فوت‌شده به‌دلیل کرونا را ۱۰۰ نفر اعلام کرده، نظام پرستاری می‌گوید ۱۱۰ نفر اما آمار خانه پرستار بر بالای ۱۲۰، ۱۳۰‌ نفر تأکید دارد.

چند روز پیش هم یکی از پرستاران که به‌تازگی از مرخصی استعلاجی به‌دلیل ابتلا به کرونا بازگشته بود، سر شیفت، ایست قلبی کرد و جانش را از دست داد: «سیاست‌های غلط عامل مرگ پرستاران است، درحالی‌که در کشورهای دیگر این میزان پرستار به‌دلیل ابتلا به این بیماری جانشان را از دست نداده‌اند.» به‌گفته او، وزارت بهداشت قانونی برای ممانعت از به‌کارگیری پرستاران باردار در بخش کرونا ندارد، بخشنامه‌ای بوده است که از سوی معاونت پرستاری داده شده. به هر حال وقتی این بخشنامه به مترون بیمارستان داده می‌شود و او هم نیرویی ندارد، چاره‌ای برایش نمی‌ماند جز اینکه از تمام نیروها استفاده کند. هرچند که آن مترون هم می‌تواند به این وضعیت اعتراض کند، اما از زمانی که، مترون‌ را رئیس بیمارستان منصوب می‌کند، او هم حافظ منافع بیمارستان می‌شود و فشار زیادی به پرستاران وارد می‌کند.

پرستاران می‌گویند در ‌ماه بالای ۲۰۰ ساعت کار اجباری دارند، درحالی‌که در کشورهای دیگر، اضافه‌کاری برای پرستاران وجود ندارد، چراکه این موضوع جان بیماران را به خطر می‌اندازد، اما در ایران پرستاران شرایط متفاوتی را تجربه می‌کنند: «زمانی که پرستار در بخش کرونا کار می‌کند، به هر حال می‌داند که تمام بیماران مبتلا به این بیماری‌اند اما پرستار بخش‌های دیگر، با بیماران غیرکرونایی مواجهند که خیلی از آنها پس از بستری مشخص می‌شود که مبتلا به کرونا هستند، بنابراین، این پرستاران حتی بیشتر ازبخش‌های کرونا، در معرض ابتلا قرار دارند.» پیش از این اعلام شده بود که ۳۰ درصد بیماران مبتلا به کرونا، بدون علامت‌اند و این مسئله چرخه انتقال ویروس را طولانی‌تر کرده است. شریفی‌مقدم با استناد به همین موضوع می‌گوید که پرستار باردار باید از همان ابتدای بارداری به بخشی منتقل شود که با بیماران سروکار نداشته باشد، می‌توان از ظرفیت آنها در بخش آموزش استفاده شود، یا دورکاری داشته باشند: «اگر ۲۰۰ هزار پرستار شاغل داشته باشیم، شاید کمتر از یک‌درصد آنها باردار باشند، اگر این افراد را از بخش درمان خارج کنیم، ضربه زیادی به روند درمان وارد نمی‌شود.»

‌از نظر نسبت تعداد پرستار به جمعیت، در گروه کشورهای توسعه

شریفی‌مقدم می‌گوید که دلیل اصلی این اقدامات، کمبود نیروی پرستار است. در دنیا، تعداد پرستار به جمعیت یا تخت، استانداردهای مخصوص به‌خود را دارد. سازمان جهانی بهداشت تأکید می‌کند کشورهایی که تعداد پرستارانش به ازای هر هزار نفر، کمتر از ۷ باشد، میزان مرگ‌ومیر بیمارانش هم بالا می‌رود.

در ایران در برخی مناطق، تعداد پرستار به این میزان جمعیت، ۳ نفر است: «یکی از پرستاران در اهواز می‌گفت که در آی‌سی‌یو یکی از بیمارستان‌ها،  ۱۷بیمار بخش مراقبت‌های ویژه، تنها با ۳ پرستار اداره می‌شود، درحالی‌که باید حداقل ۵ تا ۶ پرستار برای این تعداد بیمار درنظر گرفته شود. زمانی‌که تعداد بیماران زیاد باشد، طبیعی است که ‌پرستار نمی‌تواند پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کند و ‌به‌دلیل فشار کار بالا و خستگی پرستار، ریسک خطایش بالا می‌رود. این مسئله هم خودش و هم بیماران را در معرض خطر قرار می‌دهد.» او با استناد به این آمارها، می‌گوید که ایران از نظر تعداد پرستار به جمعیت، در حد کشورهای توسعه نیافته است: «آخرین آماری که مربوط به سال ‌۲۰۱۷ است، نشان می‌دهد میانگین تعداد پرستار به جمعیت در ایران ۱.۵نفر است، درحالی‌که عدد ژاپن، ۹ است و ارمنستان و گرجستان روی ۵ و ۶ قرار دارد.» همین وضعیت سبب شده تا مدیران بیمارستان‌ها با مرخصی پرستاران موافقت نکنند.

شریفی مقدم می‌گوید یکی از پرستاران، برای گرفتن مرخصی استعلاجی به‌دلیل مرگ جنین‌اش به مدیر بخش مراجعه کرده بود، اما به او  مرخصی استعلاجی نداده بودند. از سوی دیگر، بسیاری از پرستاران باردار، ناچارند تا روز آخر در بیمارستان حضور پیدا کنند.

همه جای بیمارستان آلوده به کروناست

دغدغه پرستاران اما تنها فعالیت‌شان با وجود بارداری نیست، آنها می‌گویند بسیاری از پرستاران، بیماری‌های زمینه‌ای دارند اما نمی‌توانند بخش‌های کرونا را ترک کنند، همه اینها در شرایطی است که مسئله تنها بخش‌های کرونای بیمارستان‌ها نیست، حالا تمام بخش‌های بیمارستان آلوده است: «به هر حال کمبود پرستار هم چاره دارد، یک میلیارد یورو به نظام سلامت تزریق شده است، اما با این بودجه ساختمان‌سازی کردند، می‌توانستند بخشی را به اضافه‌کردن پرستاران اختصاص دهند، مگر هزینه به‌کارگیری ۱۰ هزار پرستار چقدر می‌شود؟» براساس اعلام شریفی‌مقدم، قرار بود در سال‌۹۷، ۱۰هزار پرستار استخدام شوند، اما آزمون آن در سال‌۹۸ برگزار شد، کسانی که در این آزمون پذیرفته شدند، در سال‌۹۹ مشغول به‌کار شدند، اخیرا هم اعلام شد برای جذب ۴۰هزار نیرو، آزمونی برگزار شده اما از این تعداد بین ۱۳ تا ۱۵هزار نفر قرار است برای گروه پرستاری استخدام شوند.

حدیث قلی‌نیا، پرستاری که ۸۹ روز است در رشت، به عنوان نیروی شرکتی استخدام شده است. او در بیمارستان رازی رشت که سانتر کروناست، فعالیت می‌کند.

او درباره کمبود نیرو به همشهری می‌گوید که بسیاری از نیروهای طرحی، از ترس درگیری با این بیماری، هنوز طرح‌شان را شروع نکرده‌اند، خانواده‌ها اجازه فعالیت فرزندانشان در بیمارستان‌ها را نمی‌دهند و همین مسئله کمبود نیرو را تشدید کرده است. او هم از وضعیت پرستاران باردار باخبر است اما می‌گوید که در بیمارستان رازی رشت، این افراد را به بخش‌های دیگر منتقل می‌کنند، هر چند که تمام بخش‌های بیمارستان آلوده به کروناست: «حداقل در بخش کرونا، کادر درمان از لباس‌های حفاظتی استفاده می‌کنند و خیلی مراقب‌اند، اما دربخش‌های دیگر با تصور اینکه بیمار کرونایی وجود ندارد، کمتر رعایت می‌کنند و این مسئله آنها را در معرض ابتلا قرار می‌دهد.»

‌دستور رئیس یکی از بیمارستان‌ها برای استفاده نکردن از وسایل حفاظتی

فشار بر گروه پرستاری ابعاد زیادی دارد. محمود عمیدی، فعال حوزه پرستاری و پرستار یکی از بیمارستان‌های تامین اجتماعی است و خبر دارد که رئیس یکی از بیمارستان‌های دانشگاهی، استفاده از وسایل حفاظتی برای کادر درمان را ممنوع کرده به این بهانه که بیماران از پوشیدن وسایل حفاظتی کادر درمان، نگران می‌شوند: «متأسفانه این نوع رفتارها نشان می‌دهد که برخی از مدیران تصور می‌کنند بیمارستان ملک شخصی آنهاست.» او درباره به‌کارگیری پرستاران با بیماری‌های خاص می‌گوید که وقتی به مترون بیمارستان اعلام می‌شود که فلان پرستار بیماری خاصی دارد، مبتلا به دیابت است یا مشکل دیگری دارد که او را در معرض خطر ابتلا به کرونا قرار می‌دهد، متأسفانه برخوردهای خوبی نمی‌شود، گاهی حتی با اقدامات نادرست، پرستار را مجبور می‌کنند در همان بخش کرونا فعالیتش‌ را ادامه دهد.

پس از مرگ سومین پرستار باردار به‌دلیل ابتلا به کرونا، معاون پرستاری وزارت بهداشت بار دیگر به ابلاغیه اسفند سال ‌۹۸ اشاره کرد که تأکید کرده بود پرستاران پرمخاطره را از بخش‌های کرونا دور کنند. این موضوع تنها شامل پرستاران باردار نمی‌شد، بلکه آنها که شیمی‌درمانی می‌شوند یا در دوران شیردهی به‌سرمی‌برند هم در این گروه قرار دارند. با این حال، اما پرستاران می‌گویند هنوز چنین اتفاقی در خیلی از بیمارستان‌ها رخ نداده و وضعیت در مراکز درمانی شهرهای دورافتاده وخیم‌تر است.