همشهری‌آنلاین - سیدمحمد فخار: زمینه خاکستر شدن هزاران هکتار دیگر از جنگل‌های ایران با کاهش بارندگی‌ها فراهم شده است و توده‌های هوایی پایدار، افزایش علف‌های خشک، بادهای گرمسیری و البته گردشگران بی‌احتیاط، امسال نیز مهم‌ترین تهدید برای اراضی جنگلی کشور هستند. تجهیزات اندک و اولیه اطفای حریق نیز دست‌به‌دست دیگر عوامل داده است تا درصورت آتش‌سوزی، شعله‌ها دمار از روزگار جنگل‌های هیرکانی و زاگرسی کشور درآورد. اگرچه حالا و در آستانه فصل آتش‌سوزی جنگل‌ها و مراتع، زمان تلاش برای انجام اقدامات پیشگیرانه جدید از دست رفته است، اما یگان حفاظت محیط زیست پس از ده‌ها حریق رخ داده در عرصه‌های جنگلی کشور در سال جاری، دستورالعمل پیشگیری و اطفای حریق را در ۱۵ بند ابلاغ کرده است که به‌گفته کارشناسان اقدامی دیرهنگام است. در چنین شرایطی، همشهری براساس ارزیابی خطر حریق‌های جنگلی که توسط سازمان جنگل‌ها و سازمان حفاظت محیط‌زیست صورت گرفته است، نقشه احتمالی آتش‌سوزی جنگل‌ها در سال ۱۴۰۰ را تهیه کرده که براساس آن، بیشترین خطر آتش‌سوزی جنگلی در استان‌های شمالی و غرب زاگرس ارزیابی می‌شود.
آتش در جنگل‌های شمال
گذر سامانه‌های گرم حاره‌ای که موجب افزایش دما و وزش باد گرم شدید به‌ویژه در ارتفاعات و دامنه جنگل‌های هیرکانی می‌شوند، احتمال وقوع آتش‌سوزی در عرصه‌های طبیعی شمال کشور را تشدید کرده است. این سامانه‌ها در شرایطی علف‌های اراضی جنگلی را خشک می‌کنند که حضور گردشگران در این مناطق نیز مزید بر علت می‌شود تا در پی یک بی‌احتیاطی ساده، درختان جنگل‌های ارزشمند هیرکانی با حریق گسترده مواجه و خاکستر شوند. خطر آتش‌سوزی‌های جنگلی امسال براساس اطلاعات اداره کل منابع‌طبیعی استان مازندران، در جنگل‌های ساری، نور، آمل، چالوس، نکا و رامسر که ترددهای محلی، حتی در شرایط کرونایی نیز در این مناطق پرشمار است، با افزایش علف‌های خشک جنگلی جدی است و ضریب احتمال آتش‌سوزی جنگل‌های این نقاط را در ماه‌های آینده بالا برده است. ارزیابی‌های موجود از رویش علف‌های خشک و ترددهای پرشمار در استان گیلان نیز مشخص کرده است که جنگل‌های رودبار، رشت، تالش، آستارا، شفت و سیاهکل به‌علت قرار گرفتن در معرض باد گرم مداوم، بیش از همیشه در معرض خطر آتش‌سوزی در سال ۱۴۰۰ هستند. در استان گلستان نیز رویشگاه‌های جنگلی واقع در مناطق نوکنده، بندرگز، کردکوی، گرگان، علی‌آباد کتول، آزادشهر، مینودشت، گالیکش و پارک ملی گلستان در نقطه هشدار آتش‌سوزی‌های جنگلی قرار دارند.
حریق زودرس در جنگل‌های جنوب
هرچه در نیمه شمالی و غربی کشور شرایط وقوع آتش در جنگل‌ها بیشتر شده است، در مناطق جنوبی کشور به‌علت کاهش بارندگی‌ها در بهار، احتمال وقوع حریق گسترده جنگلی کمتر شده است. سالانه بخش قابل‌توجهی از عرصه‌های طبیعی اعم از مراتع و جنگل‌ها در استان‌های فارس و خوزستان، طعمه حریق می‌شوند که به نابودی گیاهان و جانوران در زیست‌بوم‌های این استان‌ها منجر می‌شود. سال گذشته ۷۲ آتش‌سوزی در مناطق حفاظت شده تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط‌زیست در استان فارس به وقوع پیوست که بیش از ۲ هزار و ۲۵۵ هکتار از مراتع زیر پوشش مدیریتی سازمان حفاظت محیط‌زیست را نابود کرد. امسال اما براساس نقشه آتش‌سوزی احتمالی جنگل‌ها و مراتع، مناطق ارژن، پریشان، ماله‌گاله و پارک بمو به‌عنوان نقاط پرخطر آتش‌سوزی‌های جنگلی و مرتعی نشانه‌گذاری شده و در اولویت حفاظت و پیشگیری از آتش‌سوزی قرار گرفته‌اند. ارزیابی همشهری از نقشه پیش‌بینی حریق جنگلی در سال ۱۴۰۰ مشخص می‌کند که با توجه به کاهش میزان بارش در سال گذشته و بهار سال‌جاری، میزان کمتری از گیاهان در مراتع و جنگل‌های استان فارس و خوزستان روییده است که احتمال تعداد و وسعت آتش‌سوزی‌ها را در رویشگاه‌های این دو استان کاهش داده است. اما با توجه به‌احتمال گرمای زودرس، پیش‌بینی می‌شود که در مناطق گرمسیری حریق زودرس نسبت به سال‌های گذشته رخ دهد که دامنه و تعداد آنها کمتر از سال‌های گذشته است.
زاگرس؛ قلب آتش‌سوزی‌های جنگلی
جنگل‌های بلوط اما در تمامی ۱۴ استان زاگرس‌نشین کشور مستعد آتش‌سوزی در سال‌جاری هستند. بلوط‌زارهای گسترده و ارزشمند مستقر در این استان‌ها به‌واسطه نزدیک بودن به علفزارهای سطح جنگل و ترددهای گردشگران محلی امسال به‌شدت در معرض حریق سریع قرار دارند و صعب‌العبور بودن جنگل‌های زاگرسی باعث می‌شود امکانات اطفای حریق در این مناطق با کمترین سرعت به جنگل‌های زاگرسی برسد و بدین‌ترتیب بلوط‌زارهای زاگرس امسال نیز در معرض تهدید بزرگ آتش‌سوزی قرار دارند.
محمد درویش، فعال محیط‌زیست، در این‌باره به همشهری می‌گوید: آتش‌سوزی‌های جنگلی و مرتعی هر سال از استان‌های جنوب‌غربی کشور شروع می‌شود. زیرا فصل گرم در این مناطق زودتر آغاز می‌شود و علوفه‌ها نیز زودتر خشک می‌شوند.
به‌گفته درویش، می‌توان خط حریق احتمالی را به‌راحتی در این‌مناطق دنبال کرد. پس از خوزستان آتش از جنگل‌های جنوب کهگیلویه و بویراحمد شروع می‌شود و آتش‌سوزی جنگل‌ها در جنوب کرمانشاه و ایلام نیز اتفاق می‌افتد. بنابراین، این‌مناطق با افزایش گرما و رشد علفزارها امسال نیز در معرض حریق گسترده هستند. به مرور، جنگل‌ها در غرب استان فارس، چهارمحال و بختیاری، کردستان، آذربایجان‌غربی حتی بخش‌هایی از استان همدان و استان مرکزی هم آتش خواهند گرفت. متأسفانه احتمال وقوع حریق در جنگل‌های ارسباران در آذربایجان‌شرقی و اردبیل و هیرکانی به‌خصوص در استان گلستان، بیشتر است. این مناطق همواره مستعد آتش‌سوزی‌های جنگلی هستند و باید همه دست‌اندرکاران برای کاهش احتمال حریق در این مناطق اقدام فوری انجام دهند.
مسئول کمیته سلامت اجتماعی کرسی محیط‌زیست یونسکو در ایران می‌گوید: باید هر چه سریع‌تر یگان‌های امداد به‌صورت فوری در این مناطق مستقر شوند تا به محض وقوع آتش، اطفای حریق جنگل‌های زاگرسی با امکانات گسترده زمینی و هوایی انجام شود.
به‌گفته این فعال محیط‌زیست، هرسال عددی حدود ۱۰ تا ۱۴ هزار هکتار بلوط‌زار زاگرسی در آتش می‌سوزد که هشداری در مورد کاهش سطح جنگل‌های زاگرسی به‌ویژه در مناطق غرب زاگرس است.
او می‌گوید: درخت بلوط ارزشمندترین گونه گیاهی زاگرس است که می‌تواند تا ۲ هزار سال عمر کند و بسیار کند رشد می‌کند و متأسفانه حتی بسیاری از پایه‌های بلوط ۱۰۰ساله را در آتش‌سوزی‌ها از دست داده‌ایم. جبران این آتش‌سوزی‌ها در صورت وجود بارندگی خوب نیز در خوش‌بینانه‌ترین حالت ۱۰۰ سال طول می‌کشد و آتش خسارت عمیق بر پیکر محیط‌زیست زاگرس وارد کرده است.
دستورالعمل پیشگیری و اطفای حریق جنگل در سال۱۴۰۰
در پی کاهش چشمگیر نزولات جوی طی سال ۹۹ و ابتدای سال‌جاری و احتمال بروز آتش‌سوزی‌های عمدی و غیرعمدی در سطح مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط‌زیست، دستورالعمل پیشگیری و اطفای حریق به ادارات کل حفاظت محیط‌زیست استان‌ها ابلاغ شد و به گزارش روابط‌عمومی سازمان حفاظت محیط‌زیست، براساس این دستورالعمل، فرماندهان یگان حفاظت استان‌ها تا شروع فصل گرما باید برای جلوگیری و به حداقل رساندن خسارت ناشی از آتش‌سوزی در مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط‌زیست اقدامات ذیل را در دستور کار قرار دهند:
- تدوین برنامه عملیاتی پیشگیری و کنترل حریق
- تشکیل کارگروه مشترک با استان‌های همجوار درخصوص مناطق واقع در مرز سیاسی ۲ استان جهت تعیین افراد رابط، وضعیت موجودی امکانات اطفای حریق و...
- انجام تست ادواری تجهیزات و امکانات اطفای حریق و رفع نواقص احتمالی
- ایجاد پد بالگرد و حوضچه برداشت آب در مناطق دارای سابقه حریق
- هماهنگی با ستاد بحران استان برای استفاده از خدمات پروازی هلال‌احمر، ستاد کل نیروهای مسلح و... به‌منظور پایش کانون‌های حریق در مواقع بحرانی و آمادگی جهت اطفای حریق و امدادرسانی درصورت بروز حریق
- هماهنگی با ادارات آتش‌نشانی استان‌ها برای آموزش نیروها و همکاری هنگام بروز حوادث
- شناسایی کانون‌های وقوع حریق در تمامی مناطق با توجه به سوابق موجود، استقرار اکیپ‌های سیار در این نقاط و مجهز کردن آنها به وسایل و ادوات سبک اطفای حریق ازجمله کپسول آتش‌نشانی، آتش‌کوب و...
- تهیه بروشورهای هشداردهنده حاوی قوانین و مقررات مربوط به برخورد با افراد خاطی و مسبب آتش‌سوزی در مناطق و ارائه به جوامع محلی اطراف مناطق و گردشگران
- پخش اطلاعیه‌های هشداردهنده در رسانه‌های استانی
- هماهنگی با شوراهای محلی، نیروهای بسیج، یگان حفاظت منابع طبیعی، سازمان‌های مردم‌نهاد و... به‌منظور بهره‌گیری از توان این نیروها در مواقع بروز آتش‌سوزی‌ها
- مکاتبه با ادارات جهادکشاورزی استان و ارائه تذکر مبنی بر جلوگیری از ایجاد آتش‌سوزی عمدی مزارع برداشت شده جهت کشت دوم
- اعلام شماره سامانه ۱۵۴۰ به شورای روستاها و یا نصب تابلو و بنر جهت اعلام وقوع آتش‌سوزی به سامانه
- اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از وقوع حریق ازجمله پاکسازی آتش‌برها و یا ایجاد آتش‌بر با نظر دفاتر تخصصی
- تهیه بانک اطلاعات افراد داوطلب همکاری تحت نظر افراد مجرب و مسلط به امور مرتبط با اطفای حریق
- رعایت تمامی شیوه‌نامه‌های ابلاغی از مراجع ذی‌صلاح جهت جلوگیری از سرایت ویروس منحوس کرونا توسط تمام افراد شرکت‌کننده درعملیات اطفای حریق
نظر شما