همشهری آنلاین _ بهاره خسروی: مردم برای معرفی و اعتبار خودشان ابتدا نشانی محله‌شان را می‌دادند. حس تعلق خاطر محلی حلقه گمشده این روزهای زندگی شهرنشینی و مدرن است. این روزها شاید مردم، به نسبت گذشته، کمتر برای ارتباط با همسایه‌ها و مشارکت در کارهای جمعی محله‌محور پا پیش می‌گذارند و هرکدام سعی می‌کنند مسئولیت را به فرد دیگری بسپارند. این رفتار باعث گسست زنجیره‌های زندگی شهری و از همه مهم‌تر حس مهربانی و همدلی میان افراد جامعه می‌شود. چند سال است که شهرداری با همکاری دفاتر توسعه محلی برای زنده شدن حس تعلق خاطر محلی و احیای مسئولیت‌پذیری شهروندان در اداره امور شهر به دست آنها، طرح‌های مشارکتی فراوانی را در دستور کار دارد و طرح کوچه دوستی یکی از این طرح‌هاست. طرح کوچه دوستی چند وقت است که در کوچه بختیاری محله زنجان، واقع در پازل دهم پایتخت، اجرا شده است. سری به کوچه بختیاری زدیم و با اهالی و تعدادی از متولیان طرح گفت‌وگو کردیم.
خیابان هاشمی، چند قدم مانده به بزرگراه یادگار امام(ره)، کوچه بختیاری. کوچه‌ای که این روزها حسابی رنگ و لعاب گرفته است. بر در و دیوار کوچه و خانه اهالی نقش و طرح‌های رنگی چنان چشمگیر است که هر رهگذری را برای قدری تأمل و تماشای کوچه تشویق می‌کند. «حوریا نمین»، از بانوان فعال کوچه بختیاری در اجرای این طرح، با نشان دادن نقاشی‌های زیبایی که در مقابل خانه‌اش طراحی شده، می‌گوید: «تا سال ۹۷ ساکن مهرشهر کرج بودم. فضای شهری آن محدوده به نسبت کوچه بختیاری متفاوت‌تر بود. این محله بافت فشرده و پر جمعیتی دارد و کوچه برای زندگی چندان مطلوب نبود. اوایل سکونتمان، این تغییر حسابی ناراحت‌کننده بود. هیچ همسایه‌ای با دیگری در ارتباط نبود. اغلب مردم زباله‌هایشان را داخل کوچه رها می‌کردند. از این موضوع واقعاً ناراحت بودم.
برای تغییر این رفتار، وقتی حیاط خانه را آب و جارو می‌کردم، کارم را تا نیمه‌های کوچه ادامه می‌دادم. این کار باعث تعجب همسایه‌ها هم می‌شد.» همسایه خوش‌ذوق ما در کوچه بختیاری که تحصیلاتش بی‌ربط با زیباسازی و توجه به طراحی فضاهای شهری هم نیست، ادامه می‌دهد: «در دانشگاه طراحی صنعتی خواندم. به همین دلیل، با طراحی فضاهای شهری هم بیگانه نیستم. وقتی ماجرای اجرای طرح کوچه دوستی از سوی شهرداری و دفتر توسعه محلی مطرح شد حسابی استقبال و در طول اجرا سعی کردم به نحوی حضور داشته باشم. خوشبختانه با اجرای طرح حس همدلی میان همسایه‌ها ایجاد شد. در حال حاضر همه اهل محله حواسشان به کوچه است. حتی بچه‌ها هم سعی می‌کنند زباله‌ها را حتماً در سطل زباله بریزند.»
- همسایه‌های آشنا
یکی از مهم‌ترین دستاوردهای طرح در کوچه بختیاری شکل‌گیری ارتباطات چهره‌به‌چهره و کلامی میان اهالی کوچه است. «مریم جوان» ۱۴ سال است که در کوچه بختیاری زندگی می‌کند. او این نکته را می‌گوید و اضافه می‌کند: «مشغله‌های زیادی دارم. رسیدگی به امور بچه‌هایم کل وقتم را می‌گیرد. از طرفی، در این چند سال در کوچه ما همسایه‌های زیادی جابه‌جا شده‌اند و بسیاری از همسایه‌های قدیمی هم که دیگر به رحمت خدا رفته‌اند. ارتباط همسایه‌های جدید با بقیه خیلی کم شده بود. راستش با هم غریبه بودیم. همسایه‌ها به‌ندرت با یکدیگر سلام و علیک می‌کردند. اما طرح کوچه دوستی باعث آشنایی بیشتر خانم‌های همسایه با یکدیگر شد. این ماجرا برای آقایان هم پیش آمد. این روزها همسایه‌هایمان را می‌شناسیم و می‌دانیم در کوچه با چه کسانی زندگی می‌کنیم. این نقطه قوت ماجراست. حس صمیمیت و همدلی ایجادشده میان اهل کوچه، امنیت روانی و آرامش بیشتری با خودش به همراه آورده است.» به گفته جوان، رنگ‌آمیزی کوچه با مشارکت اهالی و نصب گلدان‌های زیبا در داخل کوچه از دیگر نکات ارزشمند طرح کوچه دوستی برای اهالی کوچه بختیاری بود.
- ایجاد حس تعلق خاطر محلی
این روزها مهم‌ترین عنصر برای پیوند شهروندان با جامعه و شهر، زنده کردن حس تعلق خاطر محلی است. این موضوع در افزایش ظرفیت‌های انسانی و کمک گرفتن از آنها برای اجرای طرح‌های مشارکتی و نگهداشت شهری حائز اهمیت است. طرح کوچه دوستی از سوی معاونت اجتماعی شهرداری و امور بانوان تکه دهم پایتخت روی میز قرار گرفت و بعد هم با مشارکت دفتر توسعه محلی ناحیه ۲ و ۳ و شهرداری پازل دهم پایتخت و ناحیه ۳ اجرایی شد.
سرپرست معاونت اجتماعی و فرهنگی تکه دهم پایتخت درباره اهمیت اجرای این طرح می‌گوید: «کوچه دوستی طرحی است که در نظر دارد از طریق بهسازی مشارکتی کوچه به ارتقای مشارکت ساکنان کوچه و حل مشکلات آنها از طریق بهره‌گرفتن از سرمایه‌های اجتماعی آنها بپردازد. کوچه بختیاری در محله زنجان که در نزدیکی بزرگراه یادگار قرار دارد به دلیل فرسودگی کالبدی فضاهای مجاور و فضاهای رهاشده، دارای مسائل و آسیب‌های اجتماعی زیادی بود و برای ساکنان حس ناامنی ایجاد می‌کرد.
از سوی دیگر، فضای سخت و جدارهای بلند کوچه و نبود فضای سبز، منظر نامناسبی برای اهالی به وجود آورده بود. همین نکات نهادهای محلی را بر آن داشت تا این کوچه را برای اجرای طرح معرفی کنند.» به گفته «حمیدرضا الهیاری»، حس سرزندگی و پویایی فضای زندگی اهالی کوچه در بهبود روابط همسایگی نقش بسزایی دارد. او در ادامه می‌گوید: «در این طرح شهروندان برای حفظ و نگاهداشت چهره شهری و محله‌ای که در آن زندگی می‌کنند، پیشقدم شدند و همین موضوع سرآغاز ایجاد حس تعلق خاطر محلی میان ساکنان است و کاهش آسیب‌های اجتماعی بهترین دستاورد آن محسوب می‌شود.»
- کوچه‌ای با اهالی همدل
کوچه بختیاری یکی از کوچه پرآسیب در ناحیه ۳ تکه دهم پایتخت بود. مهم‌ترین نیاز اهل کوچه برای ساماندهی و مشارکت در طرح، جلب حس اعتماد اهالی بود. «مریم رفیعی»، تسهیلگر دفتر توسعه محلی ناحیه ۲ و ۳، با بیان این مطلب درباره نحوه اجرای طرح یادشده در کوچه بختیاری توضیح می‌دهد: «تقریباً از آذرماه سال گذشته طرح کوچه دوستی از سوی معاونت اجتماعی شهرداری، امور بانوان، مطرح شد. کوچه بختیاری علاوه بر آسیب‌های اجتماعی، نیازمند بهسازی فضای شهری هم بود. اما این بهسازی و تغییرات مشارکت اهالی ساکن در این کوچه را می‌طلبید و نیاز به اعتمادسازی میان آنها داشت. با برپایی جلسات هم‌اندیشی، مشکلات کوچه، مانند نبود نور کافی، آسفالت جداره‌ها و مواردی ازاین‌دست، شناسایی شد و با جمع‌آوری استشهاد اهالی و ارسال برای اداره برق و نیز اقدامات شهرداری کوچه آسفالت و رنگ‌آمیزی شد و بسیاری از مشکلات کوچه در دل همین برنامه‌ها رفع شد. نکته جالب‌تر نظارت و حضور شهروندان در همه مراحل بهسازی کوچه بود.»
- افزایش مشارکت بانوان در امور محلی
افزایش تعاملات اجتماعی و مشارکت اجتماعی زنان در بهبود مسائل کوچه و محله مهم‌ترین هدف اجرای طرح کوچه دوستی بود. مدیر اداره امور بانوان شهرداری منطقه ۱۰ با اشاره به این موضوع درباره مشکلاتی که باعث ایجاد فضای ناامن برای بانوان کوچه بود، توضیح می‌دهد: «شب‌ها کوچه بختیاری، به‌ویژه بن‌بست فاضل، از کوچه‌های فرعی این کوچه، تبدیل به پاتوق معتادان و فضایی برای استعمال موادمخدر شده بود. پارک خودروهای رهاشده و نبود نور کافی هم مزید بر علت شده بود تا تردد بانوان با مشکل مواجه شود. با اجرای طرح کوچه دوستی توانستیم از ظرفیت بانوان برای رفع این مشکلات استفاده کنیم.»
«نرگس مظاهری» در ادامه، افزایش نظارت اجتماعی از طریق ارتقای تعاملات اجتماعی ساکنان، آموزش و فرهنگسازی نگهداشت زیبایی و سرزندگی کوچه و اجرای برنامه‌های شاد با حضور اهالی و راه‌اندازی کارناوال شادی و همچنین مشارکت بانوان برای بهسازی و رفع مشکلات را از مهم‌ترین دستاوردهای طرح کوچه دوستی عنوان می‌کند.
نظر شما