به گزارش همشهری، فصل گرما در فرهنگ سیاسی عراق به فصل اعتراضات مردمی و درگیری‌های خشونت‌آمیز با نیروهای امنیتی تبدیل شده است. جرقه این اعتراضات خیابانی به خشم مردم از قطعی‌های مکرر برق در فصل گرما برمی‌گردد اما بدون شک ریشه‌های عمیق‌تری دارد؛ ریشه‌هایی که نشانگر نارضایتی شدید مردم از عملکرد دولت‌های متوالی پس از سقوط دیکتاتوری صدام و اشغال عراق است. ظرف ۱۸ سال گذشته هیچ‌یک از دولت‌های عراق با وجود وعده‌های فراوان و همچنین دسترسی به منابع چشمگیر درآمدهای نفتی نتوانسته مشکلات زیرساختی برای خدمات عمومی نظیر برق، بهداشت و درمان یا حتی حمل‌ونقل عمومی را به‌طور اساسی حل کند.
رسانه‌های عراقی بر این نکته اتفاق‌نظر دارند که مهم‌ترین مانع بر سر راه توسعه عراق و تقویت زیرساخت‌های خدماتی در این کشور، فساد اقتصادی است؛ فسادی که به نظر می‌رسد محدود به طیف خاصی نبوده و تمام جریانات سیاسی از آن بهره می‌برند. تداوم این شرایط بدون وجود اراده جدی در دولت‌ها برای تغییر وضع موجود، موج بی‌سابقه‌ای از اعتراضات مردمی از سال ۲۰۱۳ را آغاز کرد. موجی که سال به سال در سایه عملکرد ضعیف دولت‌ها گسترده‌تر می‌شود. امسال نیز با گرم شدن هوا و تکرار مشکلات همیشگی در ارائه خدمات عمومی نظیر برق، به تدریج حرکت معترضان عراقی به سوی خیابان‌ها آغاز شده است. اگرچه باید توجه داشت که در سایه سقوط بی‌سابقه ارزش دینار مقابل دلار از سال ۲۰۲۰، اعتراضات جدید برای نخستین‌بار طی نزدیک به ۲ دهه گذشته رنگ و بوی اقتصادی نیز دارد. دولت مصطفی الکاظمی به‌طور جدی از سال گذشته تلاش کرده با جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی و افزایش منابع واردات برق عراق تا حدودی دامنه این معضل فراگیر را محدود کند؛ تلاش‌هایی که البته تاکنون نتیجه ملموس و چشمگیری برای شهروندان نداشته است.
فاجعه بیمارستان ابن‌خطیب؛ خشم مضاعف
طی شب‌های گذشته بار دیگر خیابان‌های عراق به صحنه اعتراضات شهروندان عراقی، آتش زدن تصاویر مقامات دولتی، انسداد برخی جاده‌های اصلی و... تبدیل شده است. شعارهای معترضان در این اجتماعات معطوف به ابراز نارضایتی از وضعیت خدمات عمومی و فراخوان برای استعفای دولت مصطفی الکاظمی بوده است. در این میان، خشم فراگیر از فاجعه بیمارستان ابن‌خطیب بغداد که بیش از ۵۰ کشته و صدها مجروح بر جای گذاشت نیز بر دامنه اعتراضات شهروندان افزوده است. این حادثه که بر اثر عدم رعایت اصول ایمنی در بیمارستان و انفجار کپسول اکسیژن به وقوع پیوست، نمادی جدید از بحران ناکارآمدی در عراق به‌حساب می‌آید. خبرنگار شبکه الجزیره در روایت خود از اتفاقات شب دوشنبه در پایتخت عراق می‌گوید: معترضان با تجمع در ورودی منطقه زعفرانیه بغداد، خودروهای متعلق به دستگاه‌های دولتی را به آتش کشیده و خواستار استعفای فوری نخست‌وزیر شدند. شهروندان عراقی همچنین در این اعتراضات مطالباتی نظیر محاکمه عاملان قتل معترضان و فعالان مدنی، پیگیری پرونده بیمارستان ابن‌خطیب و بازگشت ارزش دلار به نرخ پیشین را در قالب شعارهای اعتراضی مطرح کرده‌اند.
در جریان این اعتراضات که از ۴ شب گذشته در برخی مناطق بغداد آغاز شده، یک معترض عراقی توسط نیروهای ناشناس به قتل رسیده است. این در حالی است که پلیس و سایر دستگاه‌های امنیتی عراق تاکنون حضور چشمگیری برای مقابله با شهروندان نداشته‌اند. شبکه الجزیره با اشاره به این حادثه گزارش می‌دهد: قتل مشکوک شهروند عراقی در حاشیه اعتراضات شب‌های گذشته، نگرانی‌ها نسبت به بازگشت نیروهای ناشناس برای سرکوب مردم را افزایش داده است. پیش از این مصطفی الکاظمی وعده داده بود عاملان کشتار مردم در اعتراضات اکتبر سال ۲۰۱۹ را شناسایی و محاکمه خواهد کرد اما تاکنون هیچ اقدام جدی‌ای در این زمینه صورت نگرفته است.
استان‌های جنوبی: کانون بحران
اعتراضات مردمی در بغداد همواره از بازتاب ویژه‌ای در سطح رسانه‌های عربی برخوردار است؛ آن هم درحالی‌که خدمات عمومی و معیشتی دولت در این استان نسبت به سایر نقاط عراق وضعیت بهتری دارد. در سوی دیگر اما اعتراضات گسترده شهروندان عراقی در مناطق حاشیه‌ای این کشور تا حد زیادی از چشم رسانه‌های فراگیر دور می‌ماند. استان‌های شیعه‌نشین جنوب از جمله این مناطق به شمار می‌روند که با وجود دسترسی به منابع سرشار نفتی، از خدمات عمومی بسیار نازلی بهره‌مند هستند. طی سال‌های گذشته، استان‌های جنوبی به کانون درگیری‌های خشونت‌آمیز میان مردم و نیروهای امنیتی تبدیل شده است؛ از حمله به پالایشگاه‌های نفتی گرفته تا بستن جاده‌های استرات‍ژیک برای انتقال کالا در سطح کشور و البته به آتش کشیدن مراکز دولتی و نظامی.
در روزهای گذشته نیز بار دیگر نشانه‌هایی از آمادگی معترضان برای تکرار حوادث سال‌های اخیر در استان‌های ذی‌قار، میسان، بابل و حتی بصره در جنوب عراق نمایان شده است. براساس گزارش روزنامه العربی‌الجدید، با گذشت تنها ۴ روز از آغاز موج جدید اعتراضات در جنوب، ۷ تن کشته و بیش از ۲۰۰ نفر مجروح شده‌اند. تداوم این شرایط باعث شده تمام مراکز عمومی و دولتی در برخی شهرهای جنوبی با فرمان دولت تا اطلاع ثانوی تعطیل شوند. در گزارش این روزنامه آمده است: بحران خدمات عمومی و سخت شدن شرایط معیشتی، زندگی را برای مردم جنوب عراق از هر زمان دیگری سخت‌تر کرده است. این در حالی است که دولت این کشور هیچ چشم‌انداز روشنی برای مقابله با ویروس کرونا یا خرید واکسن نیز در اختیار ندارد. براساس توافق احزاب عراقی، دولت موقت الکاظمی تا موعد انتخابات زودهنگام پارلمانی(۱۸مهرماه) به کار خود ادامه می‌دهد. از آنجا که به نظر نمی‌رسد تا پایان کار این دولت موقت هیچ تغییر ملموسی در سیاست‌ها و برنامه‌های اجرایی دولت رخ دهد، می‌توان پیش‌بینی کرد تابستان سختی در انتظار خیابان‌های عراق است.
بحران همیشگی در فصل گرما
مسئله برق به معضلی دائمی برای بخش مهمی از شهروندان عراق در فصل گرما تبدیل شده است. مشکل اصلی عراق در این زمینه، ضعف تولید است؛ نیروگاه‌های این کشور هم‌اکنون توانایی تولید ۱۵ هزار مگاوات در روز را دارند. اما با افزایش دما، نیاز تولید برق عراق تا ۳۰ هزار مگاوات افزایش می‌یابد. فرسایش نیروگاه‌های باز مانده از دوران صدام، ناتوانی از جذب سرمایه‌گذاری خارجی برای ساخت نیروگاه‌های جدید و عدم دسترسی به منابع گازی کافی مهم‌ترین دلایل ضعف عراق در تولید مایحتاج این کشور در حوزه برق به‌شمار می‌روند. دولت الکاظمی طی یک‌سال اخیر تلاش کرده به واسطه رایزنی برای جذب سرمایه از کشورهای عربی خلیج‌فارس و همچنین افزایش واردات گاز با این معضل مقابله کند. با وجود این نمی‌توان به حل اساسی معضل برق در عراق در آینده‌ای نزدیک امیدوار بود.
نظر شما