همشهری- معصومه حیدری پارسا: ۱۴ ماه از ورود رسمی کرونا به ایران می‌گذرد و هنوز جمعیت قابل توجهی در کشور، در برابر ویروس واکسینه نشده‌اند. بر اساس اعلام وزارت بهداشت، تاکنون یک میلیون و ۶۸ هزار و ۱۲۳ دوز واکسن تزریق شده که در برابر جمعیت ۸۰ میلیونی، عدد ناچیزی است. هنوز ۴ واکسن داخلی کرونا، مراحل کارآزمایی بالینی‌شان تمام نشده و واکسن‌های خارجی به صورت قطره‌چکانی وارد کشور می‌شوند که نشان می‌دهد راه طولانی برای رسیدن به ایمنی جمعی با واکسن در پیش است. از پاییز سال گذشته، بنا بر اعلام وزارت بهداشت و در ۳ فراخوان، از شرکت‌های خصوصی خواسته شد تا اگر توانایی واردات واکسن دارند، برای گرفتن مجوز از سازمان غذا و دارو اقدام کنند. خبرها از گرفتن مجوزهای محدود برای واردات واکسن، حکایت دارد با این حال گفته می‌شود هنوزهیچ مجوزی، منجر به واردات واکسن نشده است. همه اینها در شرایطی است که وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو، در میان مصاحبه‌هایشان، اما و اگرهایی درباره واردات واکسن از سوی بخش خصوصی به میان می‌آورند و این در حالی است که قبل از این رئیس‌جمهور اعلام کرد، هر شرکتی دچار مشکل شد به دفتر ریاست جمهوری نامه بزند. مجموعه چالش‌های واردات واکسن، موضوع مصاحبه با کیانوش جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو و مدیر روابط عمومی وزارت بهداشت است. او در گفت و گو با همشهری، توضیحات بیشتری درباره این ماجرا داد.
- چرا هیچ شرکت خصوصی حتی اتاق بازرگانی، هنوز نتوانسته مجوز واردات واکسن دریافت کند؟
تعداد زیادی از شرکت‌ها مجوز گرفته‌اند؛ هر چند تا امروز ما هنوز واردات واکسن توسط بخش خصوصی نداشته‌ایم.
- یعنی شما مجوز داده‌اید، اما خودشان وارد نکرده‌اند؟
مجوز چه چیزی را باید صادر کنیم؟ آیا بخش خصوصی باید جایی که خود ما خرید کرده‌ایم با نرخ دیگری خرید کند یا قرار است از ظرفیت دیگری استفاده کند؟ فروشنده واکسن در روسیه، هند و چین متعهد نیست. نمایندگان کشور مذاکره می‌کنند و برای خرید به توافق می‌رسند، آیا قرار است بخش خصوصی هم از این ظرفیت استفاده کند که قبلا انجام شده یا قرار است ظرفیتی مازاد برای ما بیاورند.
- یعنی شما می‌گویید چون وزارت بهداشت واکسن خریداری کرده است، نباید شرکت‌های خصوصی خرید کنند؟
واردات واکسن به این صورت نیست که شما قرارداد را که بستید، یک‌شبه محموله وارد شود. محموله‌ها معمولا به‌تدریج و براساس توانایی تولیدکننده وارد می‌شوند. همانطور که مثلا تا الان ۶۲۲ هزار دوز واکسن از روسیه آمده یا از هند و چین محموله‌هایی به کشور فرستاده شده است؛ هر چند که دادستانی هند جلوی صادرات را گرفت. ما از کوواکس، ۱۶ میلیون و ۸۰۰ هزار دوز واکسن خرید کرده‌ایم، اگر مازاد بر این، بخش خصوصی ظرفیتی دارد که می‌تواند از آن استفاده کند، یعنی جایی که ما به هر دلیلی نتوانستیم خرید کنیم، آنها بتوانند خرید کنند، ما مجوز صادر می‌کنیم، اما این که بخواهد برای واردات، موازی‌کاری صورت بگیرد و جایی که ما خرید انجام داده‌ایم، بخش خصوصی هم بخواهد مجوز بگیرد و با نرخ متفاوتی خرید کند، پذیرفتنی نیست. به هر حال سفیر و نماینده کشور، مذاکراتی با کشور مربوطه داشته و به توافقاتی رسیده است، بعد اگر یک نفر دیگر برود و مذاکره کند و بگوید که من برای ایران این واکسن را می‌خواهم و با قیمت بالاتر بخرد، اعتبار تجاری و دستگاه دیپلماسی کشور را مخدوش می‌کند.
- اما رئیس‌جمهوری اعلام کرده بود که به این شرکت‌ها مجوز می‌دهیم.
ما برای بخش خصوصی که ادعا می‌کند می‌تواند فراتر از ظرفیت‌های موجود و مازاد واکسن وارد کند، مجوز صادر می‌کنیم که تا این لحظه وارداتی نداشته‌ایم. ما مجوزهایی داده‌ایم و منتظریم چنین اتفاقی بیفتد.
- معیار انتخاب شرکت‌ها برای صدور مجوز واردات واکسن چیست؟
شرکت‌های دارویی که سابقه این کار را داشته باشند و حداقل مستندات را بتوانند ارائه دهند. ما به شرکت‌هایی مجوز می‌دهیم که بتوانند سفارش واکسن بدهند و واکسن مجازی را وارد کنند که مجوز مصرف در ایران داشته باشد. حداقل روی کاغذ بتوانند ادعا کنند که می‌توانند چنین واکسنی را وارد کنند. اگر شرکتی می‌تواند واکسن مجاز بیاورد، اسنادش را بیاورد تا تأیید شود. مجوز خاصی نمی‌خواهد.
- منظورتان از مجوز مصرف در ایران چیست؟ یعنی تأیید سازمان بهداشت جهانی یا مجوز همان کشور تولیدکننده؟
واکسن‌ها برای مصرف در ایران، از سازمان غذا و دارو مجوز می‌گیرند.
- تاکنون چه تعداد درخواست از بخش خصوصی داشته‌اید و به چند شرکت مجوز داده شده؟ روند کار چگونه است؟
چندین شرکت بوده‌اند که موافقت‌های اولیه برای واردات واکسن از سوی آنها صورت گرفته است. این شرکت‌ها به سازمان غذا و دارو مراجعه کرده و درخواست مجوز می‌دهند. ما از آذر سال گذشته تاکنون ۳ بار به شرکت‌های خصوصی فراخوان داده‌ایم.
- چند شرکت در این فراخوان آمده‌اند؟
شرکت‌هایی مراجعه کرده‌اند، اما درنهایت اعلام کرده‌اند که به ما نامه‌ای بدهید که در آن نوشته شده است ما مذاکره‌کننده برای خرید واکسن از سوی دولت هستیم. اما توجه کنید که ما در همان کشورها، سفیر و مذاکره‌کننده رسمی داریم. تعدادی از این شرکت‌ها، اسنادی آورده‌اند مبنی بر فروش واکسن از سوی شرکت‌های خارجی که بعضا مورد تأیید نمایندگی‌های ایران در آن کشورها نبوده یا وزارت خارجه آن را تأیید نکرده یا اساسا قیمت‌ها نامتعارف بوده و وزارت بهداشت آن را تأیید نمی‌کند.
- از صحبت‌های شما اینگونه به‌نظر می‌رسد که با واردات واکسن از سوی بخش خصوصی موافق نیستید؟
شرکت خصوصی از ۲ راه می‌تواند واکسن وارد کند؛ یا به ما واکسن بفروشد یا برود از جایی که ما نتوانسته‌ایم، واکسن بخرد. زمانی که ما می‌توانیم واکسن را ارزان‌تر بخریم، چرا به بخش خصوصی بگوییم برود یک و نیم تا دوبرابر قیمت برایمان بخرد؟
- در این صورت، چرا فراخوان داده‌اید؟
برای ظرفیت‌های مازاد بر آنچه خودمان می‌توانیم وارد کنیم؛ یعنی ممکن است ما با شرکت‌هایی مذاکره نکرده یا به هر دلیل نتوانسته‌باشیم طرف خارجی را وارد تعامل کنیم و طرف خارجی نخواسته با ما تعامل کند. در این موارد اگر بخش خصوصی توانمندی دارد، تمایل داریم از این ظرفیت استفاده کنیم. البته این را هم بگویم که قسمت اعظم واکسن‌های دنیا، توسط مذاکرات دولت‌ها خرید و فروش می‌شود؛ بنابراین خیلی از ادعاها مبنی بر توانایی شرکت‌های خصوصی برای خرید واکسن، درست نیست. دولت‌ها هستند که در این زمینه نقش دارند و مبادلات واکسن زیرنظر آنها انجام می‌شود. گاهی هم ادعا می‌شود که یک شرکتی ۱۰ میلیون تا ۲۰ میلیون دوز واکسن اسپوتنیک‌وی می‌تواند بخرد، اما وزارت بهداشت مجوز نداده است. درصورتی‌که تا ۳ اردیبهشت، تمام واکسن‌های تولیدشده روسیه، در مجموع ۲۸ میلیون دوز بوده است که ۱۵ میلیون را خودش مصرف کرده و ۱۳ میلیون را به ۶۳ کشور داده است. یکی از آن کشورها ما بودیم؛ بنابراین اگر شرکتی ادعا کند به میزان کل تولید یک کشور را می‌توانسته وارد کند، ادعای بی‌اساسی است.
- در نهایت تصمیم وزارت بهداشت برای خرید واکسن توسط شرکت های خصوصی چیست؟
قرار نیست واکسن با قیمت های نا متعارف خریداری شود. قرار نیست موازی کاری و فساد ایجاد شود. قرارنیست اعتبار تجارت کشور و اعتبار دستگاه دیپلماسی به عنوان پیشانی مذاکرات مخدوش شود. قرار نیست که رانتی در روند واردات و توزیع واکسن در کشور ایجاد شود. بخش خصوصی اما بداند ما بر عهد خودمان هستیم و اگر می تواند از محل هایی که می تواند مستقلا خرید کند و واردات داشته باشد نه اینکه از ما بخواهد که نامه بدهیم که نماینده و مذاکره کنند ه از جانب ما باشد. بخش خصوصی اگر می تواند مستقلا از واکسن هایی که در کشور مجوز دارد وارد کند و ما هم خریداری خواهیم کرد .
- آخرین وضعیت واکسن‌هایی که به‌صورت مشترک در ایران تولید می‌شود مثل اسپوتنیک‌وی و کوبایی، چگونه است؟
اسپوتنیک تولید مشترک است و بانک سلولی‌اش وارد ایران شده است. بخش خصوصی هم با شرکت روسی، توافق کرده و نخستین محموله وارد ایران شده و عملا در مدار تولید قرار گرفته است.
- تولید این واکسن زمان‌بر است؟
بله زمان‌بر است؛ چراکه مانند داروهای شیمیایی نیست که چند ماده را با هم مخلوط کنید و انتظار داشته باشید بلافاصله دارو به‌دست بیاید. واکسن مانند کشاورزی است کاشت، داشت و برداشت دارد. سل بانک(بانک سلولی) وقتی مستقر شود، عملا باید مراحل را طی کند و در قالب واکسن وارد بازار شود. تولید واکسن اسپوتنیک‌وی، زمان‌بر خواهد بود.
- گفته می‌شود گروهی در سازمان غذا و دارو و وزارت بهداشت با سنگ‌اندازی و مانع‌تراشی، واردات واکسن و حتی روند تولید برخی واکسن‌های داخلی مثل فخرا را کند کرده‌اند. آیا مافیایی وجود دارد. پاسخ شما چیست؟
تفکر این است که کانتینرهای یخچال‌دار مملو از واکسن در ۴ سویه ایران پشت مرزها مانده‌اند و سازمان غذا و دارو مجوز نمی‌دهد درحالی‌که اساسا وضعیت واکسن در دنیا این‌چنین نیست. صادرات واکسن حتی در کشورهایی مثل آمریکا که مازاد دارند، به کشورهای همسایه‌شمالی و جنوبی‌شان مثل کانادا و مکزیک متوقف شده است. از سوی دیگر، دولت هند که با ما بر سر ارسال ۲ میلیون دوز واکسن توافق داشت و حتی هزینه ۵۰۰ هزار دوز را هم پرداخت کرده بودیم، پس از فرستادن ۱۲۵ هزار دوز واکسن، جلوی صادرات را به دستور دادستانی گرفت. وضعیت واکسن اینطور نیست که برخی فکر می‌کنند در دنیا به حراج گذاشته شده است و ما مجوز واردات نمی‌دهیم. خیلی‌ها ادعا کرده‌اند می‌توانند واکسن بیاورند اما هفته‌هاست که منتظریم.
- یعنی شرایط برای واردات مهیاست؟
شرایط فراهم است اما نرخ‌ها منطقی نیست. مثلا از ۲۲ دلار تا ۶۶ دلار، قیمت یک دوز واکسن داده می‌شود که نامتعارف است، البته شرکت‌های غیردولتی هم بوده‌اند که قیمت‌های پایین‌تری داده‌اند که به آنها مجوز داده شده است و منتظریم تا وارد کنند. مبادلات واکسن فعلا دولتی است. حتی در خصوصی‌ترین اقتصاد سرمایه‌داری مثل آمریکا نشنیده‌اید که یک شرکت خصوصی واکسن وارد کند، دولت این کار را به‌عهده گرفته است. هم‌اکنون هند و آمریکا جلوی صادرات واکسن را گرفته‌اند. در این میان دولت روسیه برای واردات واکسن با ما قرارداد بسته و ۶۲۰ هزار دوز هم از این کشور وارد شده. ۱۰۰ هزار دوز دیگر هم قرار است وارد شود.
- تولید و تامین واکسن در کشور در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
برای تامین ۲۴۰ میلیون واکسن از ۴ مسیر خرید مستقیم و خرید از کوواکس، تولید داخل و تولید مشترک گام برداشته شده و به نوعی عقد قرارداد توافق پیش‌خرید و خرید انجام شده است. انتظار داریم با پیش‌بینی‌های صورت‌گرفته و برنامه‌ریزی‌ها با ضریب تحقق ۵۰درصد حداقل ظرف بازه زمانی تا پایان سال ۱۴۰۰، ۵۰درصد از ۲۴۰ میلیون دوز واکسن محقق شود. در این صورت ما به نقطه هدف خود که واکسیناسیون ۷۰درصد جامعه است، می‌رسیم.
- به تولیدات داخل اشاره کردید. یکی از این شرکت‌ها، واکسن فخرا تولید می‌کند اما گفته می‌شود وزارت بهداشت اجازه فعالیت به آن نمی‌دهد.
واکسن فخرا در فاز مطالعات بالینی است. فخرا واکسنی است که برای مجموعه سازمان پژوهش و نوآوری‌های وزارت دفاع است، این واکسن اسفند سال گذشته وارد مطالعات بالینی شد. این واکسن هم مثل هر واکسن دیگری باید هر ۳ مرحله مطالعات بالینی را طی کند و درصورت موفقیت‌آمیزبودن نتایج و تأیید آن از سوی سازمان غذا و دارو، مجوز تولید و توزیع بگیرد. بنابراین مسئله‌ای نیست که وزارت بهداشت بخواهد جلوی آن را بگیرد. البته ما جلوی هر کار غیرعلمی را خواهیم گرفت، اما واکسن فخرا جزو این مسئله نیست.
- نکته‌ای که در هفته‌های اخیر زیاد درباره آن شنیده می‌شود و تصمیمات گرفته شده بر آن صحه می‌گذارد، این است که میان تصمیمات ستاد ملی مقابله با کرونا و وزارت بهداشت دودستگی دیده می‌شود و حتی اعلام می‌شود در داخل وزارت بهداشت هم اختلافاتی وجود دارد. این مسائل درست است؟
خبری از ستاد ملی کرونا ندارم. ستاد ملی کرونا قطعا سخنگو دارد و درباره مصوبات می‌تواند توضیح دهد. آنچه کارویژه و ماموریت وزارت بهداشت در بسیج ستاد مقابله با کروناست، منسجم، هماهنگ و براساس برنامه قبلی و منطبق پیش‌رفته، از جمله موضوع واکسن. براساس برنامه‌های قبلی هر ۴مسیر راهبرد خرید مستقیم، خرید از کوواکس، خرید از تولید داخل و تولید مشترک، با برنامه و براساس موازین اخلاقی و پژوهش پزشکی پیش رفته است.
نظر شما