همشهری- نیما شایان: ایام برگزاری حج تمتع در سال ۱۴۰۰ در حالی نزدیک می‌شود که هنوز موضوع برگزاری عمومی این سنت بزرگ جهان اسلام با حضور زائران کشورهای مختلف در هاله‌ای از ابهام است. اگرچه سال گذشته به‌دلیل شیوع کرونا، عربستان سعودی، حج را صرفا با شمار اندکی از اتباع خود برگزار کرد اما امسال گمانه‌زنی‌های تأییدنشده‌ای از احتمال صدور مجوز ورود زائران کشورهای دیگر اما با شرایط و پروتکل‌های خاص خبر می‌دهند.
اواخر تیر ماه ۱۴۰۰ مقارن با روزهای برگزاری مناسک حج ۱۴۴۲ هجری قمری است و درصورتی‌که عربستان بنای برگزاری حج با حضور زائران همه کشورهای اسلامی را داشته باشد، زائران ایرانی باید حداقل از اوایل تیرماه به سرزمین وحی اعزام شوند. این در حالی است که سازمان حج و زیارت اعلام کرده وزارت حج عربستان با وجود پیگیری‌ها و مکاتبات متعدد کشورهای اسلامی، هنوز پاسخی درخصوص برگزاری یا عدم‌برگزاری حج تمتع امسال نداشته است.
احتمال برگزاری حج با ظرفیتی کمتر از همیشه، اعلام شرط واکسیناسیون برای ورود زائران و قرنطینه ۷۲ ساعته حجاج در بدو ورود به عربستان، به‌گفته رئیس سازمان حج و زیارت ازجمله سناریوهای محتمل برای حج ۱۴۰۰ است. چه آنکه عربستان سعودی، در اواخر سال میلادی گذشته و با کنترل نسبی بحران کرونا، درهای مسجدالحرام را به روی نمازگزاران گشود، عمره را از سر گرفت و ممنوعیت پروازهای بین‌المللی را برداشت و این اقدامات از سوی ناظران به مثابه تمرین عربستان برای کسب آمادگی برگزاری حج تمتع ۱۴۴۲ قلمداد شده است.
در نظر گرفتن شرط سنی برای حجاج، یکی از سناریوهای محتملی است که ممکن است دولت عربستان برای پذیرش زائران کشورهای دیگر در موسم حج ۱۴۰۰ اعمال کند. کما اینکه وزیر بهداشت این کشور در سال ۲۰۱۴ و درپی شیوع نوعی از کروناویروس، توصیه کرده بود که درصورت کنترل نشدن این موضوع، زائران بالای ۶۰ سال عازم حج نشوند. در همین راستا کریم همتی، رئیس جمعیت هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران، براساس آمارهای ثبت‌نامی زائران ایرانی برای حج ۱۳۹۹ اعلام کرد که «اگر عربستان مجوز تشرف را برای افراد زیر ۶۰سال صادر کند، ایران حدود ۳۸ هزار زائر اعزامی خواهد داشت.»
برای بررسی احتمالات و سناریوهای مختلف درخصوص برگزاری حج سال ۱۴۰۰ و میزان آمادگی کشورمان برای اعزام حجاج، با سیدعلی مرعشی، رئیس مرکز پزشکی حج و زیارت جمعیت هلال‌احمر به گفت‌وگو نشستیم.
- درصورتی‌که دولت عربستان تصمیم بگیرد زائران کشورهای دیگر هم در حج تمتع ۱۴۰۰ (۱۴۲۴ هجری قمری) حضور داشته باشند، آمادگی مرکز پزشکی حج و زیارت برای پوشش زائران ایرانی در چه وضعی است؟
هنوز هیچ‌چیز حج ۱۴۰۰ مشخص نیست. حتی مذاکرات اولیه عربستان سعودی با هیچ کشور اسلامی از جمله با سازمان حج و زیارت ایران انجام نشده است. ابتدا باید دولت عربستان ظرفیت پذیرش زائران هر کشور را اعلام کند تا بتوان براساس آن برنامه‌ریزی کرد. اگر دولت عربستان سعودی تصمیم بگیرد که امسال زائران کشورهای دیگر هم در مراسم حج تمتع حضور داشته باشند، قطعا محدودیت‌های سنی و یا شرایطی در حوزه سلامتی زائرانی که پذیرش می‌شوند، تعیین خواهد کرد.
- چندی پیش از طرف منابع خبری عربی به نقل از وزیر بهداشت عربستان مواردی نظیر الزامی بودن تزریق واکسن کرونا اعلام شد. آیا پروتکل بهداشتی که عربستان برای حج ۱۴۰۰ در نظر دارد، ناظر بر کاهش تعداد زائران کشورها برای رعایت فاصله اجتماعی نیز می‌شود؟
دستورالعمل بهداشتی حج تمتع از سوی سعودی‌ها برای کشورها ارسال نشده است و فقط شاهد انعکاس مواردی در منابع رسانه‌ای هستیم. با وجود این که دستورالعمل بهداشتی کشور میزبان که در واقع یک رویکرد مرجع در موضوع پزشکی حج محسوب می‌شود هنوز برای هیچ‌یک از کشورهای اسلامی ارسال نشده است، اما موارد کلی نظیر آمادگی برای تزریق واکسن و برنامه‌ریزی برای کنترل بیماری و درمان به‌موقع زائران مدنظر قرار دارد.
همچنین سال ۱۳۹۹ طی همفکری میان مرکز پزشکی حج و زیارت جمعیت هلال‌احمر، وزارت بهداشت و سازمان حج و زیارت، یک دستورالعمل بهداشتی ویژه دوران کرونا برای زائرانی که قرار بود برای حج تمتع به عربستان اعزام شوند، تهیه شد. اما در حج سال گذشته، عربستان سعودی اجازه نداد تا حجاج کشورهای دیگر در مراسم حج حضور پیدا کنند؛ بنابراین دستورالعمل بهداشتی که تدوین کردیم، اجرایی نشد. این دستورالعمل در اختیار سازمان حج و زیارت قرار داده شده است تا درصورتی که راه برای حضور زائران کشورهای مختلف به عربستان برای انجام اعمال حج باز شد، برای امسال مبنا قرار گیرد.
- دستورالعملی که توسط ایران برای زائران حج تمتع تدوین شده است، چه موارد و محدودیت‌هایی را دربرمی‌گیرد؟
این پروتکل از قبل اعزام زائران یعنی از آغاز معاینات پزشکی به‌منظور بررسی استطاعت جسمی آنها برای اعزام تا لحظه برگشت زائران به داخل خاک ایران را دربرمی‌گیرد. همچنین نکات ویژه بهداشتی که خادمان ضیوف‌الرحمن چه در سطح عوامل اجرایی کاروان‌ها و چه در آشپزخانه‌ها، هتل‌های محل اقامت و... باید رعایت کنند در این دستورالعمل آمده است.
پروتکل‌های بهداشتی که لازم است در وسایل نقلیه زائران و در هنگام تردد آنها در شهر و مکان‌های زیارتی لحاظ شود، در دستورالعمل تدوین‌شده ویژه دوران کرونا برای زائران حج تمتع آمده است. بخشی از این دستورالعمل که برای حج ۱۳۹۹ تدوین شده بود، به‌طور قطع در حج۱۴۰۰ نیز بعد از ارائه دستورالعمل‌های بهداشتی عربستان سعودی، از سوی کارشناسان مرکز پزشکی حج و زیارت بروزرسانی خواهد شد.
- یکی از سناریوهای محتمل برای حج ۱۴۰۰ این است که عربستان سهمیه تعداد زائران هر کشور را کم کند. درصورتی که این سناریو محقق شود، اولویت اعزام زائران ایرانی با مسن‌ترهاست یا جوان‌ترها؟
البته اینها همه «اگر» است و هنوز هیچ‌چیز مشخص نیست ولی اگر عربستان سعودی در حج ۱۴۰۰، زائران کشورهای دیگر را پذیرش کند، اولویت اعزام با زائرانی است که سال گذشته نسبت به واریز پول به سازمان حج و زیارت اقدام کرده‌اند. حال از بین آنها جوان‌ترها را در اولویت اعزام قرار می‌دهیم. چون مسن‌ترها به‌دلیل شرایط بیماری کرونا جزو گروه‌های با ریسک بالا هستند. حتی افرادی که دچار بیماری قلبی، دیابت، سرطان بهبودیافته و دیالیزی هستند هم جزو گروه پرخطر محسوب می‌شوند و باید در اعزام‌شان تجدیدنظر کرد.
هر موقع که سازمان حج و زیارت به‌عنوان متولی حج، مذاکرات با طرف سعودی را انجام دهد و تفاهمنامه حج امسال امضاء شود، مرکز پزشکی حج و زیارت نیز طبق فهرست زائرانی که برای اعزم به حج ۹۹ نهایی شده بودند، عمل خواهد کرد.
- دقیقا تأکید بر اعزام کدام گروه سنی و ممانعت از اعزام مبتلایان به کدام بیماری‌های زمینه‌ای وجود دارد؟
عربستان باید اعلام کند که زائران را با چه مختصاتی از نظر گروه سنی و وضعیت سلامتی می‌پذیرد. خوشبختانه محدوده سنی و بیماری‌های زمینه ای زائرانی را که قرار بود در سال ۱۳۹۹ برای به جا آوردن حج تمتع به سرزمین وحی اعزام شوند در دست داریم و البته با توجه به امکان تغییر آنها در یکسال اخیر، درصورتی که تفاهمنامه حج تمتع ۱۴۰۰ بین ایران و عربستان منعقد شود، یک بازبینی و بررسی جدی دوباره هم خواهیم داشت. در دستورالعمل بهداشتی که برای حج ۹۹ تدوین کرده بودیم، بر ممانعت از اعزام بیماران قلبی و ریوی و بیماران دارای نقص سیستم ایمنی تأکید شده بود که به‌طور قطع امسال هم درصورت اعزام زائران ایرانی، رویکرد سختگیرانه‌ای در این زمینه خواهیم داشت. به‌عنوان نمونه، بیماران دیالیزی را در دوره‌های گذشته اعزام می‌کردیم اما در این دوره اگر حج برگزار شود، از اعزام این بیماران جلوگیری بعمل خواهد آمد.
- درصورتی‌که حج ۱۴۰۰ با حضور زائران کشورهای مختلف برگزار شود، آیا زمان کافی در زمینه انتخاب کادر پزشکی و درمانی مستقر در درمانگاه‌ها و هتل‌های محل اقامت زائران را دارید؟
خوشبختانه پزشکانی که سال گذشته به‌عنوان کادر پزشکی و درمانی حج ثبت‌نام شدند، اعلام کرده‌اند که اگر حج ۱۴۰۰ برگزار شود، برای خدمت‌رسانی به زائران آماده هستند.
- درباره تامین واکسن مورد نیاز برای تزریق به زائران نیز هماهنگی لازم صورت گرفته است؟
وزیر بهداشت در زمینه تأمین واکسن مورد نیاز حجاج در موعد مقرر، قول مساعد داده است و در این زمینه مشکلی نداریم.
نظر شما