رئیس‌جمهوری با بیان این که کارگروه‌های کارشناسی برای رفع مشکلات اقتصادی کشور تشکیل شده، اعلام کرد در زمینه اقتصاد نتایج طراحی‌ها به اطلاع مردم و صاحب‌نظران خواهد رسید.
رئیس‌جمهوری برای دومین بار در پیام نوروزی خود در آغاز سال 87 بود که از آماده شدن طرح بزرگ تحول اقتصادی برای ریشه کن کردن نابسامانی‌های موجود در عرصه اقتصاد سخن گفت و نوید داد که اطلاعات مربوط به این طرح به زودی به اطلاع ملت ایران خواهد رسید.
در نهایت سوم تیرماه امسال بود که دکتر احمدی‌نژاد در گفت‌وگوی مستقیم تلویزیونی، جزئیات طرح تحول اقتصادی مدنظر دولت را برای مردم تشریح کرد.از آن زمان تاکنون، تحولات بسیاری درباره این طرح تحولی در عرصه اقتصادی و سیاسی کشور رخ داده است. مجلس با تشکیل کمیسیون ویژه عملاً برای مشارکت در طرح تحول اقتصادی دولت اعلام آمادگی کرده، هرچند که برخی معتقدند دولت این اقدام مجلس را مداخله می‌داند و نه مشارکت. رئیس‌جمهوری هم به همراه تیم اقتصادی دولت در چند جلسه مجزا به تشریح جزئیات طرح تحول اقتصادی برای مدیران رسانه‌ها، اقتصاددانان و فعالان بخش خصوصی پرداخته است.
کارشناسان و صاحب‌نظران اقتصادی نیز در این مدت، دیدگاه‌های خود را درباره طرح تحول اقتصادی از طریق رسانه‌ها بیان کرده‌اند. در گزارش ذیل، دیدگاه تنی چند از اساتید برجسته اقتصاد آورده شده که تاکنون کمتر در رسانه‌ها دیدگاه‌های آنان درباره طرح تحول اقتصادی، منعکس شده بود.
طرح دولت، ترمیم است نه بهبود
دکتر مسعود درخشان : طرح تحول اقتصادی دولت کوششی در شناخت مشکلات و وضعیت کنونی است. شناخت وضع موجود همانند آزمایش خون از یک بیمار است و متضمن شفای بیمار نیست. اقداماتی که دولت انجام داده، مناسب بوده اما به نظر من از جنبه ترمیم کاستی‌هاست و با بهبود تفاوت دارد. البته ریشه مشکلات اقتصادی کشور مربوط به دوران قبل از انقلاب است و اکنون که دولتی قصد اصلاح این مشکلات را دارد باید از آن خواست از مسائل غیراقتصادی چنین راهکارهای اقتصادی، غافل نماند. به‌علاوه نباید عدالت در این طرح، فراموش شود.
همچنین اجرای طرح تحول اقتصادی بایستی در راستای چشم‌انداز باشد که به نظر من در این طرح کمتر به آن اشاره شده است. مسئله دیگر آن است که نظام اقتصاد سرمایه‌گذاری که هم‌اکنون در کشورمان در حال توسعه است در تضاد با روح انقلاب اسلامی است.
در مورد ارقامی که در این طرح به عنوان یارانه پنهان دولت مطرح شده، دیدگاه من این است که این ارقام چندان دقیق نیست و در مفهوم یارانه باید تجدیدنظر شود هرچند در اصلاح نظام توزیع یارانه‌ها هیچ شک و تردیدی نیست.
اما نکته مهم آن است که یارانه در کشور ما کاملاً سیاسی است و تغییر نظام توزیع آن می‌تواند مشکلات سیاسی به دنبال داشته باشد. به همین دلیل به دولت توصیه می‌کنم برای هدفمند کردن یارانه‌ها با توجه به مشکلات اجتماعی و سیاسی چنین طرحی، آن را به تدریج اجرا کند. در ضمن واقعیت آن است که طرح توزیع نقدی یارانه‌ها در هیچ جا موفق نبوده است.
اصلاحات موردنظر دولت، در جهت مناسبی است
دکتر جمشید پژویان: راهکارهای مدنظر دولت برای اصلاح ساختار اقتصادی کشور در جهت مناسبی است اما بحث اصلاح نظام بهره‌وری راه طولانی در پیش دارد. علت بهره‌وری پایین سرمایه در کشور، سیاست‌های دهه 60 است که نیازمند اصلاح نظام بانکی و نظام مالیاتی است.
در این طرح باید سیاست‌های اصل 44 نیز مدنظر قرار گیرد. منظور از این سیاست‌ها تغییر مدیریت دولتی به خصوصی است. با وجود آن که تحول اقتصادی برای ایران لازم است، اما نگرانی من این است که شاهد یک نوع تضاد در تصمیمات دولت هستیم مثل کاهش دستوری نرخ سود بانکی، دخالت دولت در اقتصاد، اصلاح نامناسب نظام بانکی و قیمت‌گذاری کالاها که این موارد، عزم دولت در اجرای طرح تحول اقتصادی را با شک و تردید مواجه می‌سازد. اما در پایان تاکید می‌کنم همه آنچه را که دولت در طرح تحول به آن رسیده، سال‌هاست اقتصاددانان کشور به آن رسیده بودند و آن را آماده دارند.
مشکلات جدی یک طرح
دکتر بایزید مردوخی : تشخیص معضلات اقتصادی کشور در این طرح به درستی صورت گرفته است. از زمان انقلاب اسلامی تاکنون هیچ‌گاه فرصت اصلاح ساختار اقتصادی پیش نیامده بود، بنابراین اجرای طرح تحول اقتصادی دولت، فرصتی بزرگ است. البته پس از دفاع مقدس در برنامه‌های سوم و چهارم توسعه اصلاح ساختار اقتصادی، هدف برنامه بود که در طرح تحول اقتصادی هم به همان اهداف اشاره شده است.از دیدگاه من، به علت عدم تحول اساسی در ساختار اقتصادی کشور برای مدت‌های طولانی، اجرای برنامه تحول اقتصادی دولت با مشکلات جدی روبه‌رو خواهد بود. همچنین از آنجا که در این طرح، باید اصلاح بسترها صورت گیرد توصیه من آن است که نظام تدبیر در سطح ملی و اقتصاد کلان (رابطه بین مردم حکومت)، نظام تدبیر استانی و نظام تدبیر بخشی که همگی دارای ایرادات اساسی هستند، در کانون توجه دولت قرار گیرند.
غیراستانداردهای طرح دولت
دکتر احمد صمیمی : مشکلات 7گانه اعلام شده در طرح تحول اقتصادی چندان استاندارد نیست و به برخی مقولات همچون تورم، اشتغال، رشد اقتصادی و سرمایه‌گذاری در آن اشاره نشده است. البته با وجود تاکید بر در نظر گرفتن مقوله تورم در اصلاح اقتصاد کشور، باید این واقعیت را هم در نظر داشت که تورم کنونی، معضلی جهانی است که حتی کشوری همچون عربستان را که سال‌ها به تورم پایین شهره بود، نیز تحت تاثیر قرار داده است.
در اجرای طرح تحول باید در اندیشه بهبود شرایط حاکمیتی هم بود. به عبارت دیگر اصلاح اقتصادی باید به گونه‌ای اجرا شود که رتبه‌های ایران در شاخص‌های 6گانه حاکمیت در عرصه جهانی بهبود یابد. البته دولت در روند خصوصی‌سازی عملکرد موفقی داشته و با اقدامات انجام شده در ایران در زمینه خصوصی‌سازی طی 6 ماه اخیر، هم‌اکنون ایران بالاترین رتبه کوچک‌سازی دولت را در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا به دست آورده است.
همه دولت‌ها به علم اقتصاد بی‌توجهند
دکتر اسدا... فرزین‌وش : گزارشی که از تحول اقتصادی دولت مطرح شده، خوب و امیدوار‌کننده و نشانه توجه دولت به دانش اقتصاد است. این طرح نشان می‌دهد بر خلاف مباحث مطرح شده، رئیس جمهور به اقتصاد توجه دارند، البته دولت‌های قبل در عمل توجهی به علم اقتصاد نداشتند.
منتها از دیدگاه من اجرای طرح تحول اقتصادی نیازمند چند سال فرصت است و حتی شاید در دور دوم ریاست جمهوری دکتر احمدی‌نژاد نیز پایان نپذیرد. از این رو، توصیه می‌کنم هم‌اکنون به جای اجرای چنین طرح عظیمی، چند استراتژی مشخص همچون اصلاح توزیع یارانه سوخت اجرا شود. به‌علاوه، این که اگر نظام یارانه‌ها یک‌مرتبه دگرگون شود، عوارض ناگواری به دنبال دارد.
ریشه‌های دیرینه مشکلات
دکتر ابراهیم رزاقی : محور‌های اعلام شده در طرح دولت درباره مشکلات اقتصاد کشور، ریشه‌های دیرینه حتی تا 200 سال دارند و از این رو برای اصلاح آنها باید نگاهی فراگیر داشت و دولت با یک تصمیم ساده نمی‌تواند شرایط حاکم بر اقتصاد کشور را تغییر دهد.
برای بهبود ساختار اقتصادی کشورمان باید از تجارب اقتصادهای پیشرفته استفاده کرد. مثلاً در آمریکا برای اصلاح بازار مسکن از کسی که 2 خانه داشته باشد، آنقدر مالیات سنگین گرفته می‌شود که فرد مجبور به فروش آن می‌‌گردد و اینگونه است که سوداگری در بازار مسکن، مهار می‌شود.
باز هم به اقتصاد اسلامی بی‌توجهی شد
دکتر حسین عیوضلو : در تدوین طرح تحول اقتصادی، زحمات خیلی خوبی کشیده شده، اما این طرح با روح شعارها و مواضع دکتر احمدی‌نژاد چندان سازگار نیست و بحث‌های مترقی اقتصاد اسلامی در آن مورد توجه کافی قرار نگرفته است. عدالت، کارآیی و تراضی به عنوان 3 رکن اقتصاد اسلامی است که باید در طرح تحول مورد توجه قرار گیرد. دولت ابتدا باید اهداف و انتظارات طرح تحول را اعلام کند، سپس استراتژی تغییر (پالایش، انگیزش، تحول ساختار و نقش موثر دولت) مورد نیاز است. مرحله بعد، تحول ساختاری دولت است و این در حالی است که مبانی نظری این طرح، چندان روشن نیست.
چرا این طرح بدیع است؟
دکتر محمد قلی یوسفی : آنچه که طرح تحول اقتصادی را گامی بدیع و قابل تقدیر ساخته، تاکید بر اصلاح نهادها به جای سیاست‌هاست. در این زمینه چند نکته قابل ذکر است. اول آن که اصلاح نهادها مستلزم اصلاح انگیزه‌هاست که از توان قوه مجریه فراتر است و نیازمند عزم ملی است. نکته دوم هم این است که وجود ارگان‌ها و نهادهای موازی عملاً دسترسی به اهداف طرح تحول را دشوار می‌سازد.
برای حل این معضل، باید قدرت‌های موازی حذف یا در همدیگر ادغام شوند. تضمین شفافیت در قوانین و مقررات، حقوق مالکیت و امنیت فردی و اجتماعی و سرمایه‌گذاری دیگر نکات مهمی است که در تحول اقتصادی نباید از آن غافل شد. مسئله دیگر آن است که تاکید دولت بر مکانیزم بازار بدون وجود نهادهای کاهش‌دهنده هزینه مبادله، عملاً غیرقابل اجراست. به‌علاوه، همه تحولات را نمی‌توان بر عهده قوه مجریه گذاشت. کاری که باید در گذشته انجام می‌شد متاسفانه انجام نشد و اکنون اصلاحات اقتصادی باید با اولویت‌بندی مشکلات و به صورت تدریجی آغاز شود. اگر اصلاحات اقتصادی را الان انجام ندهیم، سال به سال عقب‌تر می‌افتیم.
طرح تحول، مورد پذیرش اقتصاددانان است
دکتر منصورخلیلی عراقی : آنچه که در این طرح به عنوان ایرادات اقتصاد ایران مطرح شده، مورد پذیرش اقتصاددانان نیز هست.
از آنجا که تاکنون درباره برنامه‌های اجرایی طرح تحول، چیزی اعلام نشده پیشنهاد من این است که دولت راهکارهای اجرایی طرح را برای بررسی بیشتر به دانشکده‌های اقتصاد ارائه کند.
