محسن پرویز در مراسم افتتاحیه نمایشگاه کتاب همدان گفت: «سرانه کتابخوانی در کشور بدون احتساب مطالعه کتاب‌های درسی، مجلات و مقاله‌های علمی 10 دقیقه در شبانه‌روز است.»
به نوشته ایرنا، پرویز که حتما اظهارات چند ماه گذشته خود و وزیر ارشاد را به خاطر دارد، ادامه می‌دهد: «با توجه به اینکه سرانه کتاب در دهه گذشته حدود 2 تا 3 دقیقه بوده، آمار نشان می‌دهد که بستر مناسب برای گسترش فرهنگ کتابخوانی در کشور فراهم شده است.»
اما به نوشته فارس، مطابق آماری که سال 83 منتشر شده است، «خوشبینانه‌ترین آمار مطالعه در یک دهه اخیر بود. براساس آن آمار، 40درصد تهرانی‌ها روزانه یک تا2ساعت مطالعه می‌کنند.» با این حال، با استناد به سخنان پرویز به‌نظر می‌رسد همه دعواهای گذشته، تنها برای 7 دقیقه بوده است؛ دعواهایی که گاه حتی به جاهای باریک هم کشیده می‌شد: «از این پس ملت خودتان را به چیزی که حقیقت ندارد، متهم نکنید. مردم ما کتاب را یار مهربان می‌دانند. کسانی که می‌گویند مردم ما اهل مطالعه نیستند، بدانند که این کوبیدن بر طبل دشمنی است. دیگر این باب را ببندیم و حساب‌های سرانگشتی نکنیم و جشن نهضت کتابخوانی بگیریم.»
آن طور که مهر گزارش کرده است، این اظهارات محمدحسین صفارهرندی در حدود 3 ماه پیش است. وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی که 20 اردیبهشت در نمایشگاه کتاب سخن می‌گفت، با همین سخنان، بحث تازه سرانه مطالعه را آغاز کرد و در پایان نوید داد: «از این پس در دست هر ایرانی یک کتاب خواهیم دید.» بدون اینکه به آمار مشخصی اشاره کند.
2 روز بعد، یعنی در مراسم اختتامیه بیست‌ویکمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران هم وزیر ارشاد دوباره سخنرانی خود را بر همین موضوع بنا کرد: «گمان ما این است که آمار حضور در نمایشگاه امسال کمتر از 5 میلیون نفر نیست. اگر این رقم را در 270هزار عنوان کتابی که در نمایشگاه بود ضرب کنیم، ببینید چه اتفاقی می‌افتد؛ رویت یار مهربان در تیراژ میلیونی و میلیاردی.»
صفارهرندی همین شیوه محاسبه آمار کتابخوانی را ادامه داد و با ضرب و تقسیم شمارگان کتاب‌ها و صفحات هر کتاب و... نشان داد آمار مطالعه بسیار بیش از آن چیزی است که رسانه‌ها می‌گویند. وزیر ارشاد گفت: «حتی اگر همه آن کتاب‌هایی که خریده می‌شود و در فروشگاه‌ها و کتابخانه‌ها قرار می‌گیرد، خوانده نشود (که صد البته ده‌ها بار خوانده می‌شود)، اگر همه آنها را به یک سوم تقلیل دهیم آنچه به‌عنوان سرانه مطالعه به دست می‌آید باز هم بسیار بیش از آن رقمی است که گفته می‌شود.» وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ، حدود یک ماه و نیم بعد در حاشیه گردهمایی مدیران استانی کتابخانه‌های عمومی کشور در جمع خبرنگاران مطالعه قرآن و ادعیه را نیز به آمار مطالعه کتاب اضافه کرد تا باز هم میزان مطالعه را بالاتر ببرد. اما علی‌اکبر اشعری، رئیس کتابخانه ملی درست برخلاف این عقیده، گفت: «همه می‌دانیم وقتی درباره فرهنگ مطالعه صحبت می‌کنیم، این موضوع خارج از کتاب‌های درسی یا کتاب‌های قرآن و مفاتیح است. نمی‌توان با افزایش آمار کتاب‌های درسی یا کتاب‌های قرآن و مفاتیح، پایین بودن فرهنگ مطالعه را در کشور توجیه کرد.» 2 هفته بعد، یعنی درست 2 ماه پس از پایان نمایشگاه کتاب، سرانجام کمیته سنجش میزان مطالعه در اداره کل پژوهش و برنامه‌ریزی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور تشکیل شد.
به گزارش روابط عمومی نهاد کتابخانه‌های عمومی، مدیرکل پژوهش و برنامه‌ریزی این نهاد، درباره این کمیته می‌گوید: «این کمیته با هدف سنجش میزان مطالعه در گروه‌های سنی مختلف، بررسی وضعیت فرهنگی مطالعه در کشور (شامل نوع مطالعه، موضوع مطالعه و قالب‌های مطالعه)، بررسی میزان تاثیر فرهنگ‌ها و خرده فرهنگ‌ها بر شاخص‌های مطالعه و بررسی میزان رغبت یا عدم‌رغبت مردم به استفاده از محیط کتابخانه‌ها برای مطالعه تشکیل شده است.»
دکتر جلال غفاری هم هماهنگ با موضوع، ادامه می‌دهد: «آمار ارائه شده درباره میزان مطالعه در کشور با برخی از واقعیات موجود در جامعه همخوانی نداشته و نیاز به سنجش واقع‌بینانه‌تری دارد.»
هرچند کمی دیر، اما درک این نیاز، حداقل نتیجه بحث سرانه مطالعه است که تا کنون تنها براساس گمانه‌زنی و اظهارنظرهای فرضی بوده است. جالب اینکه یکی از همین اظهار نظرها، به دبیر کل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور تعلق دارد. منصور واعظی 6 دی سال گذشته، یعنی 4 ماه و نیم پیش از سخنرانی وزیر ارشاد در نشست کتابداران استان قم می‌گوید: « در کشور ما کتاب زیاد منتشر می‌شود، ولی کتابخوان زیادی نداریم و سطح مطلعه بسیار پایین است.» به جز او، در چند ماه گذشته، اظهاراتی از این دست یا در برابر آن فراوان طرح شده است، بی‌آنکه هیچ پژوهش کامل و درستی انجام گرفته باشد. غفاری می‌گوید: «در این کمیته صاحب‌نظرانی از حوزه و دانشگاه در رشته‌های جامعه‌شناسی، مردم‌شناسی، فلسفه، کتابداری و اطلاع‌رسانی همکاری می‌کنند و در راستای تقویت مبانی نظری این سنجش، تعاریف و منابع مطالعه در پیمایش کشورهای دیگر مورد بررسی قرار خواهند گرفت. یکی از مباحث چالشی مطرح شده در این کمیته، بررسی مطالعه درسی و کمک درسی و به‌طور کل مطالعات اجباری و نیز مطالعه قرآن کریم و ادعیه و تاثیر آن بر سرانه مطالعه در کشور است.»
حالا اگرچه آمار 10 دقیقه‌ای محسن پرویز تا حدود زیادی متفاوت با آمارهای ارشاد است، اما شاید بهتر باشد حتی این آمار را نیز جدی نگیریم و منتظر بمانیم تا کمیته مطالعه‌سنجی، کارش را به سامان برساند.
