این پدیده که مدتها به فراموشی سپرده شده بود از اواسط تابستان امسال حضور خودرا با خاموشیهای پراکنده اعلام کرد و به تدریج منجر به اعلام برنامههای خاموشی از سوی وزارت نیرو شد. امروز در پایان تابستان قرارداریم و خاموشیها روبهکاهش است. با خنکترشدن هوا توقف خاموشیهای برق، طبیعی است ولی نباید این مسئله را فراموش کرد. امروز برخی فناوریها نیاز حیاتی همه ساکنان در شهرها و روستاهاست. اما آیا باید با کاهش یا افزایش دما در این خدمات کمبودی احساس شود. درهمه کشورها تغییرات جوی بهطور معمول در خدمات مورد نیاز ساکنان شهرها و روستاها تاثیر میگذارد.
این تغییرات ناشی از نوسان بازار این خدمات است. انرژی از مهمترین نیازهای همه انسانهاست و این نیاز با پرداخت هزینههای مربوطه دراختیار آنان قرارمیگیرد. دولتها نیز بهطور معمول دخالت اندکی دراین زمینه دارند و بخش خصوصی این خدمات را به متقاضیان عرضه میکنند. تغییرات جوی موجب افزایش یا کاهش تقاضا میشود و این امر به تغییرقیمت خدمات شرکتهای ارائه دهنده خدمات میشود. بازار خدمات نیز تحتتأثیر عرضه و تقاضا تنظیم میشود و رقابت موجود میان شرکتها به سرمایهگذاریها برای توسعه تولید یا خدمات میانجامد.
در ایران اما همه خدمات در مورد انرژی از جمله برق در دست دولت است. دولت با پیشبینی رشد مصرف، همه ساله برای افزایش تولید و خدمات مربوطه برنامهریزی میکند. این امر از برنامه سوم به بعد با توجه به سیاستهایی که در سطح دولت طراحی شده بود تغییر کرد و دولت موظف شدتا با آزادسازی بازار تولید برق، امکان سرمایهگذاری بخش خصوصی را فراهم کند.
سرمایهگذاری بخش خصوصی به ضرورت تامین تضمینهای لازم برای بازگشت سرمایه و سود بخش خصوصی علاقهمند دراین زمینه نیاز داشت. علاوه براین، باید تضمینهای لازم برای خرید برق تولیدی یا تضمین تحویل سوخت و خدمات مورد نیاز بستگی داشت. متأسفانه با وجود اهمیت این موضوع تامین ضرورتهای اولیه برای آزادسازی این بازار و ارائه تضمینهای لازم برای جذب سرمایهها در این بخش از سرعت لازم و موردنیاز برخوردار نبوده و نیست.
دولت دیگر مجاز به توسعه این بخشها نیست ولی هنوز زمینههای لازم برای حضور بخش خصوصی دراین زمینه فراهم نشده است. امروز تعداد معدودی نیروگاه خصوصی در کشور احداث شده و هیچیک با ظرفیت کامل کار نمیکنند و سرمایهگذاریها به سطح مورد نیاز و پیشبینی شده در برنامه نرسیده است. این امر ناشی از فقدان توان بخش خصوصی نیست بلکه ناشی از فقدان تمایل دولت به آزادسازی این بازار و فراهم کردن شرایط حضور بخش خصوصی است.
همه ساله باید بین 8 تا 10 درصد در این بخش برای افزایش تولید برق سرمایهگذاری شود و این درحالی است که ایران مزیتهای لازم برای سرمایهگذاری و تولید برق و صادرات نیز دارد. متأسفانه درحال حاضر با وجود خاموشیهایی که شاهد آن هستیم هنوز تصمیمگیری برای واگذاری نیروگاههای موجود و احداث نیروگاههای جدید با تاخیر درحال انجام است. اگر بازار برق درکشور آزاد نشود همه ساله باید درانتظار مشکلات بازار برق کشور بود. این امر حتی به فصل خاصی نیز بستگی ندارد و بهدلیل وجود مشکلات مشابه در دیگر بازارهای انرژی کشور مانند گاز و فراوردههای نفتی نمیتوان به رشد پایدار این بخش امیدوار بود.
توسعه دولتی در بخش برق در کشور به بن بست رسیده است. باید هرچه سریعتر با فراهم شدن نیازهای بخش خصوصی امکان توسعه خصوصی صنعت برق کشور فراهم شود. درغیراینصورت سالهای بعد نیز مشکلات تامین برق در کشور ادامه خواهد یافت.