همشهری- یکتا فراهانی: پیک پنجم کرونا، در اوج خود به سر می‌برد. متخصصان عفونی و اپیدمیولوژیست‌ها، آن را خطرناک‌ترین پیک کرونا در یک سال و نیم گذشته معرفی می‌کنند که سرعت سرایت آن به دلیل جهش دلتا، بسیار بالاست. روند بستری و مرگ‌ها همچنان صعودی است، به طوری‌که روز گذشته، آمار فوتی‌های روزانه به ۱۹۵ نفر و مبتلایان به ۲۲ هزار و ۱۸۴ نفر رسید. در این شرایط، تاکید می شود که تنها راه نجات واکسن است. روز گذشته، فرمانده عملیات مدیریت کرونای تهران، خطاب به دولت اعلام کرد که اگر واکسیناسیون به موقع انجام نشود، خیزهای بعدی کرونا، اتفاق می‌افتد. با شروع هر پیک، بار مراجعه به بیمارستان‌ها چندین برابر می‌شود و در این میان،گروه‌های پزشکی و پرستاری، بیشترین فشار را متحمل می‌شوند؛ افرادی که در ۱۸ ماه گذشته، قربانیان زیادی داشته‌اند. براساس اعلام معاون پرستاری وزارت بهداشت، تاکنون ۱۱۰ پرستار در کشور به دلیل ابتلا به کرونا جانشان را از دست داده‌اند و ۷۰ هزار نفر مبتلا شده‌اند. آمار فوت و ابتلای پزشکان اما به طور دقیق در دسترس نیست با این حال قبلا سازمان نظام پزشکی، با در نظر گرفتن تمام گروه‌های پرستاری و پزشکی، تعداد فوتی ها را ۳۰۰ نفر اعلام و از آنها تحت عنوان شهدای سلامت یاد کرد. حالا اما با واکسیناسیون این گروه، آمار مرگ‌ها به شدت کاهش یافته اما ابتلا همچنان گزارش می‌شود. واکسیناسیون کادر درمان از ۲۱ بهمن سال گذشته با ورود اولین محموله واکسن روسی آغاز شد، از آن زمان نزدیک به ۶ ماه می‌گذرد اما هنوز گروهی از نیروهای کادر درمان از واکسن جامانده اند. یا در انتظار دوز دوم‌اند یا دوز اول را هم نزده اند. در میان آنهایی هم که واکسن زده‌اند، موارد ابتلای جدید دیده شده است، هر چند که به گفته فعالان این حوزه، ابتلاها شدید نیست و واکسیناسیون توانسته هم ابتلا را مدیریت کند و هم مرگ‌ها را متوقف.
حدود ۱۰ درصد از کادر درمان واکسینه نشده‌اند
با این که بیمارستان‌ها کرونایی شده و تخت خالی هم به زحمت پیدا می‌شود، اما حسین کرمانپور، مدیر روابط‌عمومی سازمان نظام‌پزشکی و مدیر اورژانس بیمارستان سینا به همشهری می‌گوید، نزدیک به ۱۰ درصد از نیروهای درمان، هنوز در برابر کرونا واکسینه نشده‌اند: «کادر درمان، شامل کارکنان خصوصی و دولتی‌اند. بخش خصوصی شامل بیمارستان‌ها، کلینیک‌ها، مراکز پاراکلینیکی مثل مراکز سی‌تی‌اسکن، آزمایشگاه‌ها، فیزیوتراپی و مراکز درمان در منزل و مطب‌ها و... می‌شود. با درنظر گرفتن تمام اینها که در چرخه درمان نقش دارند، حدود ۱۰ درصد از نیروهای فعال در این مراکز، در تهران هنوز واکسن دریافت نکرده‌اند؛ دلیل آن هم قرار گرفتن این افراد در بخش خصوصی و بی‌توجهی به واکسینه شدن افراد در این بخش است.»
به‌گفته کرمانپور، به‌دلیل وسعت زیاد تهران و انجام واکسیناسیون از سوی ۳ دانشگاه علوم‌پزشکی، این مراکز، دیگری را مقصر این بی‌توجهی می‌دانند. به‌طور کلی می‌توان گفت که بخشی از جامعه پزشکی هنوز به دلایل مختلف مثل بیماری، ابتلا به کرونا یا مشکلات شخصی، در دسترس نبودن و... هنوز دوز اول واکسن را دریافت نکرده‌اند.
۲۱ بهمن سال گذشته واکسیناسیون کادر درمان با واکسن روسی اسپوتنیک‌وی آغاز شد، اما در ادامه مسیر، واکسن‌های آسترازنکا، سینوفارم و به میزان محدودی هم بهارات هندوستان به آن اضافه شد. براساس اعلام مدیر اورژانس بیمارستان سینا، واکسیناسیون دوز دوم افرادی از کادر درمان که واکسن آسترازنکا دریافت کرده‌اند، آخر تیرماه انجام می‌شود.
گزارش ابتلای دوباره به کرونا
ماجرا اما تنها به این جاماندگان از واکسن محدود نمی‌شود. حالا با شیوع کرونای دلتا، نگرانی از ابتلای دوباره کادر درمان با توجه به اوج درگیری آنها با این بیماران، بالا رفته است. با اینکه کرمانپور می‌گوید، آمار دقیقی از افرادی که با وجود تزریق واکسن، مبتلا به کرونا شده‌اند، وجود ندارد، اما گزارش‌ها حکایت از ابتلای مجدد این افراد به ویروس دارد؛ هر چند که مورد فوت در میان این افرادی که واکسن زده‌اند، گزارش نشده است. کرمانپور در توضیح بیشتر می‌گوید: «تعدادی از نیروهای درمان با وجود دریافت هر دو دوز واکسن، باز هم به کرونا مبتلا شده‌اند که این افراد معمولا واکسن سینوفارم تزریق کرده بودند. البته تعداد آنها قابل توجه نیست و هنوز هم مطالعات دقیقی درباره تعداد و دلایل ابتلای دوباره وجود ندارد.»
براساس اعلام او، تعداد افرادی که با یک دوز دریافت واکسن به بیماری مبتلا شده‌اند، بسیار بیشتر از افرادی است که هر دو دوز واکسن را تزریق کرده‌اند: «معمولا دوز دوم را به‌دلیل واکنش‌های شدید از نوع آلرژیک، تزریق نمی‌کنند. گزارش‌هایی هم به ما رسیده که برخی از افراد، بین دوز اول و دوم مبتلا به کرونا شده‌اند، بعضی هم بر اثر تزریق واکسن دوز اول به‌طور سبک یا متوسط، کرونا گرفته‌اند، اما در مرحله دوم واکسیناسیون گزارشی از میزان ابتلای شدید افراد به بیماری داده نشده و اغلب به‌طور خفیف کرونا گرفته‌اند.» با این همه اما کرمانپور، تأکید می‌کند که اطلاعات دقیق و کافی درباره اینکه کرونای دلتا، نوع ویروس درگیر شده کادر درمان در ابتلای دوباره است، به‌دست نیامده است. او این را هم می‌گوید که تاکنون گزارشی از فوت کادر درمان بر اثر ابتلا به کرونا، پس از تزریق واکسن هم داده نشده است. با این حال این متخصص تأکید می‌کند که موارد نادری از مرگ نیروهای درمان بر اثر لخته شدن خون با تزریق واکسن دوز اول آسترازنکا ثبت شده، اما در دوز دوم تزریق همین واکسن چنین مواردی دیده نشده است.
عوارض واکسن گریبان ۵۶ درصد نیروهای گروه پزشکی را گرفت
حالا در این شرایط، سازمان نظام‌پزشکی، بخشی را برای ثبت عوارض واکسیناسیون کادر درمان درنظر گرفته تا فراوانی اثرات سوء واکسن‌ها را بسنجند: «۴۳ هزار نفر افراد واجد شرایطی که هر دو دوز واکسن را دریافت کرده‌اند در این طرح شرکت کرده‌اند. نتیجه نشان می‌دهد ۵۶ درصد از افرادی که واکسن زده‌اند به نوعی دچار عوارض جانبی شده‌اند. بیشترین عارضه هم مربوط به واکسن آسترازنکا بوده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد ۴۷.۷ درصد افرادی که واکسینه شده‌اند، دچار عوارض عمومی مثل تب و لرز، تعریق و بدن‌درد شده‌اند. پس از آسترازنکا، اسپوتنیک‌وی با ۳۶ درصد، سینوفارم با ۵درصد و بهارات با یک‌درصد بیشترین عوارض را داشته‌اند.» به‌گفته کرمانپور، حدود ۱۴.۲ درصد افراد دچار عارضه قلبی، حدود ۱۰.۵ درصد عوارض تنفسی و ۱۲ درصد هم دچار سردرد، سرگیجه و خواب‌آلودگی شده بودند. ۱۲ درصد عوارض گوارشی و ۳.۲ درصد هم مشکلات پوستی گزارش شده است. همچنین بیشترین میزان بروز مشکل و البته اثربخشی خود واکسن در برابر بیماری به‌ترتیب مربوط به آسترازنکا، اسپوتنیک‌وی، سینوفارم و بهارات است.
با واکسن، ابتلا مدیریت شد
در میان کادر درمان، گروه‌های پرستاری بیش از همه در معرض ابتلا به کرونا قرار دارند، با اینکه دبیرکل خانه پرستار به همشهری می‌گوید که تمام افراد در گروه پرستاری واکسینه شده‌اند اما هنوز چرخه ابتلا برقرار است. محمد شریفی‌مقدم در توضیح بیشتر می‌گوید بیشترین عوارضی که با تزریق واکسن ایجاد شده، مربوط به آسترازنکا بوده اما در میان گروه پرستاری، گزارشی از فوت در اثر تزریق این واکسن داده نشده است: «موارد ابتلای دوباره به کرونا معمولا بعد از تزریق اول که هنوز ایمنی کامل نشده است، رخ می‌دهد، شواهد حاکی است که میزان ابتلا به بیماری پس از دوز دوم کمتر شده است. اگر هم بعضی پرستاران به بیماری کرونا مبتلا شده‌اند در فاصله تزریق دوز اول و دوم بوده است.» او درباره پرستارانی که بعد از تزریق واکسن، جانشان را از دست داده‌اند هم توضیحاتی می‌دهد: «چندین مورد فوت پس از تزریق واکسن گزارش شده که اغلب مربوط به افرادی بوده که در ۳ ماهه اخیر در آی‌سی‌یو درگیر ویروس کرونا بوده‌اند. اما هنوز آمار دقیقی در این‌باره وجود ندارد.»
او درباره این که گفته می‌شود واکسیناسیون پس از گذشت ۶ ماه باید دوباره انجام شود و با توجه به این که گروهی از کادر درمان نزدیک به ۶ ماه پیش، واکسینه شده‌اند، می‌گوید: «هنوز اطلاعات درباره ایمنی این واکسن‌ها مشخص نیست، معلوم نیست واکسیناسیون دور بعدی پس از چند ماه باید انجام شود و تا چه مدت افراد واکسینه را از ابتلا به بیماری مصون می‌دارد. برای زمان تزریق واکسن یادآور پس از ۲ دوز هم اختلاف نظر زیاد است. به همین دلیل هنوز هیچ برنامه مشخصی برای تکرار واکسیناسیون برای کادر درمان وجود ندارد.» به‌گفته شریفی‌مقدم، بیش از ۸۰ درصد جامعه پرستاری یعنی بالای ۱۱۰ هزار نفر، حداقل یک‌بار به کرونا مبتلا شده و ایمن شده‌اند، بنابراین با انجام واکسیناسیون می‌توان گفت که بیماری بین پرستاران کنترل شده است. این موضوع باعث می‌شود میزان ابتلا به بیماری و مرگ کاهش پیدا کند و حتی در پیک پنجم، میزان مرگ‌ها نسبت به پیک‌های قبل کمتر است.
هنوز تمام پرستاران اهواز واکسینه نشده‌اند
با این که دبیرکل خانه پرستار تأکید می‌کند که واکسیناسیون برای جمعیت زیادی از این گروه انجام شده اما نسرین خالدی، سوپروایزر بیمارستان رازی اهواز تأکید می‌کند که هنوز بخشی از پرستاران در خوزستان واکسینه نشده‌اند. او به همشهری می‌گوید: «واکسیناسیون کادر درمان با تأخیر انجام شده و هنوز تمام نیروهای درمان واکسینه نشده‌اند. مسئله دیگر این است که فاصله بین تزریق دوز اول و دوم واکسن بسیار زیاد است، چرا واکسن در مرحله دوم با تأخیر زیادی به ایران رسید. این در حالی است که گروهی حتی دوز اول را نگرفته‌اند چون کم بود.» خالدی درباره وضعیت ابتلای کادر درمان به کرونا پس از دریافت ۲دوز واکسن می‌گوید: «ابتلا به بیماری پس از ۲ دوز واکسن هم در بین کادر درمان وجود داشته اما نسبت به قبل بسیار کمتر شده است. البته مواردی هم از مبتلا شدن افراد به بیماری کرونا پس از دریافت دوز اول دیده شده که این میزان پس از دوره دوم کاهش چشمگیری داشته است.» به‌گفته خالدی، اطلاع دقیقی از میزان مبتلایان به جهش دلتا در دست نیست و هنوز گزارشی مبنی بر گرفتار شدن کادر درمان در اهواز به ویروس دلتا نرسیده است.
هنوز دور دوم واکسیناسیون آغاز نشده
از قم هم خبر می‌رسد که در میان گروه درمان، گزارش‌هایی درباره ابتلای مجدد به کرونا رسیده، اما ابتلا شدید نبوده است. حسین عادلی، رئیس نظام پزشکی قم به همشهری می‌گوید:«پس از واکسیناسیون موارد ابتلا به بیماری کرونا در میان گروه پزشکی دیده شده اما اغلب بیماری آنها در حد خفیف و محدود به درمان‌های خانگی بوده، اگر هم افراد نیاز به بستری داشته‌اند معمولا خیلی کوتاه‌مدت بوده است.» براساس اعلام او، موارد منجر به فوت پس از واکسیناسیون، در میان گروه پزشکی و دانشجویان این رشته دیده نشده، درحالی‌که قبل از تزریق واکسن، ۳ مورد فوت در میان پزشکان قم گزارش شد. به‌گفته عادلی، ویروس جهش یافته دلتا در قم هم دیده شده اما آمار مشخصی از میزان ابتلا به این ویروس وجود ندارد. رئیس نظام پزشکی قم درباره شروع دور بعدی واکسیناسیون کادر درمان در این استان می‌گوید که هنوز در پروتکل‌ها، برنامه‌ای برای اینکه چه مدت زمان بعد از تکمیل ۲ دوز دوره اول باید دور دوم تزریق را شروع کرد، وجود ندارد. البته مطالعات زیادی در این خصوص در سطح دنیا انجام شده. بررسی‌های اولیه نشان می‌دهد، بهتر است پس از ۶ماه از واکسیناسیون کادر درمان، این افراد دوباره واکسینه شوند. اما خیلی از کشورها این موضوع را تأیید نمی‌کنند و هنوز هم دور دوم واکسیناسیون در کشورهای دیگر آغاز نشده است.
نظر شما