چرا که قرار بود در کنار این گفت‌و‌گو که به موضوع فعالیت‌های بانوان در فضاهای شهری اختصاص داشت، از چند کارشناس نیز دعوت شود تا موضوعات مطروحه ایشان را بیشتر مورد توجه قرار دهیم.
ایشان نیز در عمر کوتاه اداره کل امور بانوان، با گسترش فعالیت‌ها نشان داد که می‌تواند به مسائل زنان در پایتخت توجه جدی کند و این دفتر به‌عنوان مرکزی برای مشارکت بانوان در امور شهری قلمداد شد.
متن این گفت‌و‌گو بخشی از سخنانی است که با وی داشتیم. گفت‌و‌گویی که به بحث‌های تخصصی درباره زنان و موضوعات مختلف آنان اختصاص داشت. بهانه گفت‌و‌گو ی ما با وی راه‌اندازی اداره کل امور بانوان در شهرداری تهران بود.
- با راه‌اندازی اداره کل امور بانوان چه اتفاقی قرار است در شهرداری بیفتد؟
آنچه مهم است، رویکرد مدیریت شهری جدید شهرداری است. این رویکرد که به حیطه وظایف و عملکرد شهرداری مربوط می‌شود، بیشتر بر عملکرد فرهنگی و اجتماعی متمرکز است. بر این اساس محوریت شهروندان بر فعالیت شهرداری مشهود است. با این نگرش اداره کل امور بانوان و سمت مشاور امور بانوان شکل گرفت. به‌نظر می‌رسید که این خلأ وجود دارد که در حوزه بانوان تا به امروز کار جدی صورت نگرفته‌است. اما با شکل‌گیری این دفتر این نگاه نیز محوریت یافت و شهروندان- لااقل بخشی که تا به امروز چندان مورد توجه نبودند- مورد توجه بیشتر قرار گرفتند؛ به ویژه اینکه تقریبا 50 درصد شهروندان را بانوان تشکیل می‌دهند و سهم این تعداد از شهروندان تاکنون در مدیریت شهری کمتر دارای اهمیت بود.
براساس بررسی یک ماهه به این نتیجه رسیدیم که بستر فعلی شهرداری تهران، توانایی این را دارد که میزان فعالیت بانوان شهر تهران را بیش از پیش گسترش دهد. به عبارتی با تکیه بر این بستر می‌توان نیاز زنان را در شهر تهران مرتفع کرد؛ چه نیازهای فرهنگی و چه نیازهای ورزشی. اگر این توانمندی در مدیریت وجود داشته باشد، می‌توان اقدامات امیدبخشی را آغاز کرد که تسهیل کننده بسیاری از فعالیت زنان تهرانی در بخش‌های مختلف جامعه باشد.
- مسلما اگر این 50 درصد از جمعیت شهر تهران فعال شود، می‌توان به تکاپوی بیشتری در عرصه اجتماعی امیدوار بود. اما این ظرفیت و پتانسیل چگونه باید به عمل برسد؟
معمولا اهداف باید خیلی بزرگ باشد. اینکه چگونه باید به آن برسیم، شاید به توانمندی‌های این مجموعه برگردد.
- به‌نظر شما آیا در این بخش تنها توانمندی مهم است؟
البته منظورم از توانمندی، تنها این مجموعه نیست بلکه توانمندی موجود در شهرداری تهران و استفاده از تمامی ابزار و شرایط موجود است. دو نگاه کلی در حال حاضر در اداره کل امور بانوان وجود دارد؛ نگاه اول این است که کارکنان درون سازمان شهرداری را هدف قرار دهیم و این جمعیت را ساماندهی کنیم. این جمعیت عبارتند از: زنان شاغل در شهرداری و دختران و زنان آقایانی که در شهرداری مشغول به کارند. در واقع ما جامعه هدفی داریم که باید با توجه به نیازها، خواسته‌ها و اولویت‌هایشان، برایشان برنامه‌ریزی کنیم. در کنار آن نیز رویکرد دوم ما وجود دارد که جامعه هدف ما، تمام زنانی هستند که در تهران به‌عنوان شهروند زندگی می‌کنند.
در کلیت امر نگاه تفکیکی به این موضوع نداریم که بخواهیم، همه حوزه‌ها و فعالیت‌ها را زنانه و مردانه ببینیم. چنین دیدگاهی در مدیریت شهری نیز وجود ندارد. ما معتقدیم که باید در برنامه‌ریزی‌های شهری در اختصاص فضاها، مکان‌ها و امکانات، نیازها و خواست‌های همه انسان‌ها در نظر گرفته شود. اما از آنجا که شهر توسط مردان ساخته شده و یا توسط آنان برنامه ریزی صورت می‌گیرد، نیازها و خواسته‌های زنان به‌دلیل نداشتن اشراف کامل در نظر گرفته نشده‌است. بنابراین مجموعه ما در گام اول به همین منظور در مجموعه شهرداری متولد شد تا بتواند خواسته‌ها، نیازها و زمینه‌های احقاق حقوق زنان، فراهم شود. در واقع ما مدافع حقوق بانوان هستیم، برای مطالبه حقوق آنان. این مرکز به وجود آمده برای ساماندهی و همراهی بیشتر برای توجه به نیاز بانوان شهروند.
تهران شهری مردانه است. کالبد شهری طوری طراحی نشده است که زنان در آن احساس آرامش کنند. شهرمان متناسب با نیازهای زنانه نیست. این نوع هویت بخشی فضایی بحث علمی جدیدی است که حتی در کشورهای توسعه یافته امروز در حال طرح شدن است.
- دفاعیات دکتر قالیباف در برنامه‌های شهری از توجه به نیازهای زنان قابل توجه است. اما چرا از نظر شما، فضای کالبدی شهر، مردانه است؟
شهری که توسط مردان طراحی و ساخته شده، بسیاری از نیازهای زنان در آن لحاظ نشده است. خیلی از خواسته‌های زنان شهروند، در آن شکل نگرفته است.
در بسیاری از موارد نیازهای زنان در ایجاد مراکز فرهنگی، اجتماعی دیده نشده‌است. این عدم‌طراحی متناسب با نیازها، برای بسیاری از شهروندان مشکلاتی را به وجود آورده‌است. ما نمی‌خواهیم بگوییم که شهر تهران اگر توسط مردان و با نگرش مردانه ساخته شده، ما می‌خواهیم آن‌را زنانه کنیم و یا نگرش زنانه را بر آن حاکم کنیم،ما این خواست را نداریم.
شکی نیست که همه انسان‌ها باید نسبت به جایی که در آن زندگی می‌کنند، احساس تعلق کنند. آنها باید این شهر را متعلق به‌خود بدانند و از طرفی این شهر نیز نیازهایشان را برطرف کند و برایشان هویت داشته باشد. مکان‌هایی هم که در آن ایجاد می‌شود، متناسب با نیازهای آنان به وجود بیاید تا بتواند به آنها هویت بدهد و آنها را به این شهر وابسته کند.
- می‌توانید مثالی عینی ذکر کنید؟
ایجاد مکان‌های ورزشی برای بانوان. ما کشوری اسلامی هستیم و به اصول معتقدیم. در این شرایط شاید برخی از خواست‌های بانوان در تفریح و ورزش با مکان‌های موجود مطابقت نداشته باشد و نتواند آن نیازهای زنان ما را مرتفع کند. کما اینکه براساس نیاز‌سنجی‌ای که در سال گذشته از زنان شهر تهران انجام شد، ما را به این نکته رهنمون کرد که اولین خواست زنان تهرانی، مکان‌های ورزشی و تفریحی است.
پیرو آن سالن‌های ورزشی الزهرا شکل گرفت. این امر در تمام دنیا مرسوم است و براساس نیازهای گروه‌های خاص، مکان‌هایی نیز برای آنان طراحی و ساخته می‌شود. موضوع دیگر، تفریح بانوان بود که چند پارک بانوان به این منظور طراحی و ساخته شد،تا زنان ما مکان‌هایی مختص به‌خود داشته باشند و قدرت انتخاب آنان بالا برود. در حالی‌که در مکان‌های عمومی فضایی اختصاصی برای مردان می‌تواند شکل گیرد، برای زنان ما مکان اختصاصی در هیچ شرایطی شکل نخواهد گرفت وآنها نمی‌توانند آنچنان که باید از آن استفاده کنند؛ بنابراین نیاز هست که شهر با نگرش مخاطب محور براساس خواست شهروندان شکل گیرد. از این‌رو این نگرش براساس این نیاز به وجود آمد.
- این رویکرد برون سازمانی است. می‌خواهیم بدانیم که آیا در بعد برون سازمانی تنها موضوعات ورزشی و تفریحی مدنظر است یا تمامی فعالیت‌های اجتماعی، فرهنگی، هنری و حتی اشتغال؟
در فعالیت‌هایی که یک مجموعه تعریف می‌کند، تنها یک بعد مثلا ورزشی یا تفریحی در نظر گرفته نمی‌شود بلکه همه ابعاد مختلف در کنار هم در نظر گرفته می‌شوند. در جایی مثل پارک بانوان، به تمامی ابعاد توجه شده‌است. این پارک تنها با نگرش تفریحی و ورزشی پایه ریزی نشده است. در پارک بانوان هم اکنون تمام اقدامات فرهنگی، اجتماعی و حتی اشتغال نیز در حال انجام است. در این پارک تمامی فعالیت‌ها توسط خود بانوان انجام می‌شود، از جمله باغبانی و آبیاری و حتی حفاظت.
در حال حاضر تنها در یک پارک در حدود 70 نفر از بانوان مشغول به کار شده‌اند و با احداث پارک‌های دیگر نیز به‌نظر می‌رسد که این رقم افزایش یابد و به تدریج اشتغال بانوان نیز به‌صورت جدی‌تری دنبال شود. در واقع ایجاد این فضا به زنان ما این فرصت را می‌دهد که به واسطه توانمندی‌هایشان نشان دهند که می‌توانند دوشادوش مردان حرکت کنند. دفتر اداره کل امور بانوان برای پوشش دادن تمامی فعالیت‌های بانوان برنامه‌های مشخصی تهیه کرده‌است، اما از آنجا که صبغه پارک بانوان بیشتر تفریحی و ورزشی است، اینطور به‌نظر می‌رسد که تنها در این حیطه گام برداشته‌ایم. اما اینگونه نیست. در این خصوص اقدامات خوبی انجام شده‌است.
- به‌نظر می‌رسد که با احداث چند پارک نمی‌توان به این مقصد که ذکر کرده‌اید رسید.
نباید فراموش کنیم که ما نگاه تفکیکی به موضوع زن نداریم. اما در دو پارکی که تاکنون برای بانوان افتتاح شده، هدف ایجاد فضایی بود برای عده‌ای تا براساس نیازهایشان از پار‌ک‌ها بهره بهتری ببرند.
در واقع با این اقدام قدرت انتخاب بخشی از جامعه را در استفاده از فضاهای فرهنگی و تفریحی بالا برده‌ایم. در واقع تمامی بانوان در عین اینکه از پارک‌های عمومی استفاده می‌کنند، می‌توانند از پارک مختص به‌خود نیز بهره‌ببرند. این به معنای کم شدن سرانه ورزشی فرهنگی نیست بلکه امکان و فرصتی جدید است.
