بنابراین اگر این شرکت موافقت نکند که تلمبه خانه خود را خارج از این محوطه دایرکند با توجه به اینکه حریم آن مصوب نشده، بخش بسیار بزرگی از این محوطه برای همیشه از دست می‌رود. البته موافقت این شرکت منوط به تلاش سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خوزستان است.
زمانی که شرکت مناطق نفت‌خیز تصمیم به استخراج و اکتشاف نفت گرفت، مدتی بود که پایگاه میراث فرهنگی ارجان با تلاش‌های شبانه‌روزی زنده‌یاد «مجتبی گنجی»، مدیر امور داخلی این پایگاه، برنامه تعیین حریم و عرصه این محوطه وسیع را با کمک کارشناسان میراث فرهنگی انجام داده بود تا بتوان با مصوب کردن آن، محوطه ارجان را از تخریب و تهدید طرح‌های عمرانی و اقتصادی مصون داشت. اما تعلل سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خوزستان برای تصویب این حریم و عرصه باعث شده که امروز تنها دستاویز کارشناسان برای نجات این محوطه از دست برود و اگر شرکت ملی نفت روی موضع خود پافشاری کند برای همیشه باید با این تاریخ ارزشمند جهانی خداحافظی کرد.
عملیات تعیین عرصه و حریم محوطه ارجان در سال 85 انجام گرفت. ابتدای سال 86 بود که گزارش آن به شورای راهبردی متشکل از نوروزی چگنی، حسن رایتی مقدم، سیاوش صابری و... ارائه شد.
این تیم چند بار به ارجان سفر و جلساتی را برگزار کردند و در این جلسات خواستار تصویب حریم و عرصه این شهر توسط رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خوزستان شدند. اما این درخواست هر بار به بهانه‌ای از سوی رئیس سازمان میراث فرهنگی این استان رد می‌شد.
این اتفاق‌ها باعث شد تا عرصه و حریم این محوطه که 2 سال از تهیه آن می‌گذرد، تصویب نشود تا نقطه اتکایی برای جلوگیری از انجام طرح‌های اقتصادی در دل این منطقه وجود نداشته باشد که بتوان به وسیله آن ارگان‌های دولتی را موظف به رعایت قوانین میراث فرهنگی کرد و مانع ورود آنها به این محوطه 400 هکتاری شد.
عکس‌های هوایی که در دهه‌های 1330، 1340 و 1370 شمسی گرفته شده نشان می‌دهد شهر ارجان جزو مجموعه بزرگتری است که دربرگیرنده یک محوطه بزرگ از دوره تاریخی در دو کرانه رود مارون به نام‌های «بدیل» و «بکان» است.
سفره زیرزمینی در دل شهر بکان
از سوی دیگر این سه محوطه بزرگ یعنی محوطه بدیل، محوطه بکان و شهر تاریخی _ اسلامی ارجان هر سه ارتباط نزدیکی با هم داشته و هر سه نیز در دوره ساسانی ساخته شده‌اند.
باستان‌شناسان در همان عملیات موفق به شناسایی رشته قنات‌هایی شدند که یک هزار سال پیش ساخته شده بودند. همچنین در جریان آن برنامه مطالعاتی بود که کارشناسان پایگاه ارجان موفق شدند مسیر قنات‌هایی که ناصرخسرو قبادیانی هنگام توصیف شهر ارجان از آنها یاد کرده، شناسایی و در حریم جای دهند.
اما به هر حال گزارش و نقشه تعیین شده عرصه و حریم این شهر معطل مانده و تاکنون به تصویب نرسیده است. از سویی دیگر شرکت مناطق نفت خیز جنوب که با ورود خود خسارت‌هایی به قنات‌ها و محوطههای ارجان وارد ساخته به هدف خود رسید و سفره زیرزمینی را کشف کرده است.
آخرین امید
ورود شرکت نفت خیز مناطق جنوب از همان ابتدا با توجه به اهمیت و شهرت جهانی این محوطه با مخالفت جدی افکار عمومی، دوستداران میراث فرهنگی، کارشناسان میراث فرهنگی و مطبوعات روبه‌رو شد.بنابراین پژوهشکده باستان‌شناسی سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور تیمی از باستان‌شناسان خود را برای بررسی آثار موجود در مسیر‌های اعلام شده توسط شرکت مناطق نفت خیز، به شهر ارجان اعزام کرد. از سوی دیگر پایگاه میراث فرهنگی ارجان نیز پیش از این در برنامه‌ای چندساله موفق شده بود که نزدیک به 70 اثر پیش از تاریخ، تاریخی و اسلامی را شناسایی و به ثبت برساند.
در این بررسی‌ها، در مجموع 15 محوطه پیش از تاریخی، 2 محوطه آغاز نگارش، 13 محوطه عیلامی، 5 محوطه هخامنشی، 10 محوطه ساسانی و 35 محوطه اسلامی شناسایی شد.
اما صرف همه این هزینه‌ها هم، نتوانست مانع ورود این شرکت به منطقه باستانی و تاریخی ارجان شود که براساس قوانین مصوب موجود هرگونه تعرض به آن جرم محسوب می‌شود. امروزه تنها امید افکار عمومی، دوستداران میراث فرهنگی و مطبوعات، رایزنی سازمان میراث فرهنگی کشور برای متقاعد کردن شرکت مناطق نفت‌خیز جنوب به احداث تلمبه خانه خود در خارج از این محوطه است. وقوع چنین اتفاقی هم پیش از مطرح شدن در جمع وزارت نفتی‌ها مستلزم اقدام فوری سازمان میراث فرهنگی برای تصویب این عرصه و حریم است که اگر چنین اتفاقی نیفتد بخش بزرگی از تاریخ ناشناخته عیلامی برای همیشه ناگشوده باقی خواهد.
دل‌نگرانی‌های شهر ساسانی - اسلامی ارجان به ورود شرکت مناطق نفت‌خیز جنوب، محدود نمی‌شود، بلکه به تازگی کارخانه سیمان که پیش از این بخشی از محوطه را تخریب کرده بود تصمیم گرفته است تا مرحله دوم ساخت کارخانه را آغاز کند تا محوطه بکان این شهر برای همیشه تخریب و نابود شود.از سوی دیگر براساس آمارهای انجمن دوستداران میراث فرهنگی بهبهان تاکنون تپه‌های موشکی، دوتلون سالارآباد، دوتلون ارجان، تل قماربازان، تل شلمبوزار، تل باغی، تل کردستان و ده‌ها تپه دیگر توسط کشاورزان تسطیح و نابود شده‌اند.
بنابراین کارشناسان تنها راه برای نجات این شهر را تصویب عرصه و حریم آن توسط سازمان میراث فرهنگی خوزستان می‌دانند اما رئیس این سازمان تاکنون روی خوشی به این درخواست نشان نداده و سرنوشت این محوطه 6هزار و 500ساله را در هاله‌ای از ابهام قرار داده است.
آغاز ماجرا
داستان شهر 6 هزار و 500 ساله ارجان از دل همین تخریب‌ها جان گرفت. پاییز سال 61 هنگام خاکبرداری به‌منظور عملیات سدسازی روی رودخانه مارون در محوطه باستانی ارجان، حفره‌ای در زمین ایجاد و آرامگاهی از دوره عیلامی در برابر دیدگان کارگران این عملیات قرار گرفت. خبر به سازمان میراث فرهنگی رسید و گروهی از باستان‌شناسان به سرپرستی احسان یغمایی به این منطقه اعزام شدند. مطالعات آنها نشان داد این آرامگاه متعلق به «کیتین هوتران»، پادشاه دوره عیلام نو بود که در اواخر هزاره دوم پیش از میلاد بر این منطقه حکمرانی می‌کرده است. وی به همراه خود گنجینه‌ای باشکوه داشت که امروزه از آن به گنجینه ارجان یاد می‌کنند. باستان‌شناسان برای نخستین بار توانسته بودند اسکلت شاهزاده‌ای عیلامی را کشف کنند.
در میان اشیا همراه وی، حلقه‌ای وجود داشت که باستان‌شناسان از آن به حلقه موسوم به حلقه قدرت یاد می‌کنند. کشف این گنجینه به واکنش‌های پر سروصدایی از سوی محافل علمی و پژوهشی در کشور و در جهان منجر شد و توجه بسیاری را به‌خود جلب کرد. این مسئله بسیاری را به این نتیجه رساند که بخت به ارجان که سال‌ها بود از تخریب رنج می‌برد رو کرده است اما اتفاق‌ها نشان داد این رویا، خیالی واهی بیش نبود.
«احسان یغمایی»، باستان‌شناس که همان زمان از سوی سازمان میراث فرهنگی کشور مامور مطالعه و کاوش روی این آرامگاه شده بود، محوطه عیلامی ارجان را آخرین پرده حضور تمدن عیلامی اعلام کرد که پس از آن با روی کار آمدن هخامنشیان، سنت‌ها و فرهنگ عیلامی به دوره هخامنشی منتقل شد.همچنین باستان‌شناسان دیگر از جمله «میرعابدین کابلی» براثر مطالعات خویش و با توجه به نتایج این پژوهش، احتمال بسیار قوی دادند که در کنار این آرامگاه زیگوراتی چون چغازنبیل پنهان شده باشد.
آنها حتی موفق به کشف سه دیواره قطور شدند تا این احتمال قوت بسیار بیشتری بگیرد. هرچند این احتمال قوی هم در گفته‌های آنها وجود دارد که به‌دلیل تخریب‌های بسیار و تسطیح‌های فراوان، دیگر نشانه‌ای از این زیگورات وجود نداشته باشد و به‌طور کامل تخریب شده باشد.
این اتفاق‌ها در حالی در محوطههای عیلامی خوزستان به‌وقوع می‌پیوندد که به گفته بسیاری از کارشناسان سازمان میراث فرهنگی، دوره عیلامی از دوره‌های ناشناخته تاریخ و تمدن این سرزمین است که برای گشودن رازهای نهان آن سال‌ها وقت و هزینه باید صرف شود.
