دل‌ها چـون کربـلا کوی حسین(ع) است

همشهری آنلاین_مژگان مهرابی : چهل روز سوگواری برای‌سالار شهیدان، سنت دیروز و امروز هم نیست، آیینی است به یادگار مانده از شیعیان و عزاداران اباعبدالله‌الحسین(ع). یعنی حدود ۱۴۰۰ سال پیش. اصلاً اهل‌بیت نبوی(ع) برای زنده نگهداشتن نهضت حسینی این را باب کرده‌اند. برای اینکه درباره قیام امام حسین(ع) فرهنگسازی شود.

پدران و نیاکان ما هم، به پیروی از اجداد خود این رویه را پیش گرفته و به برگزاری مراسم اربعین سفارشمان کرده‌اند. برای همین است که تأکید داریم هر سال با فرارسیدن روز چهلم امام، عزا برپا کرده و با اطعام عزاداران حسینی یاد و خاطره شهدای کربلا را زنده نگه داریم. اما قریب به یک دهه می‌شود که رسم زیبای دیگری در بین مردم باب شده و آن پیاده‌روی اربعین است.

جماعتی عاشق پای پیاده مسافتی طولانی از مرز ایران تا کربلا را طی می‌کنند تا ارادت خود را به ارباب‌شان نشان دهند. اما از وقتی کرونا شیوع پیدا کرده این اقدام مثل گذشته با شور و حال و آن جمعیت چند میلیونی برگزار نمی‌شود. یعنی رعایت فاصله‌ها و ضرورت برپا نشدن دورهمی‌ها اجازه این کار را نمی‌دهد. اما باز کسانی که شور حسینی به سر دارند، برای حفظ آیین اربعین بیکار ننشسته و ایده‌های نابی که در سر دارند را عملی می‌کنند. اقداماتی که کمتر از عزاداری و پیاده‌روی اربعین نیست. این گزارش حاصل گفت‌وگو با کسانی است که خاطرات جالبی از خدمتگزاری به عزاداران امام حسین(ع) یا پیاده‌روی اربعین دارند.  

• کار جهادی جایگزین پیاده‌روی اربعین
   

«محمدحسین پیمان لو» مسئول اجرایی ستاد راهنمای زائر است. او سال‌ها در این ستاد فعالیت می‌کند. به گفته خودش ستاد راهنمای زائر یک NGO است که هم از شهرداری و هم از نیروی مردمی، خادم دارد. او می‌گوید: «۴۰۰ نیروی خادم به‌صورت ثابت و ۴ هزار خادم افتخاری در این ستاد خدمت می‌کنند. در سال‌های گذشته در شهرهای نجف و کربلا و جاده بین این ۲ شهر ۴۰ ایستگاه برگزار می‌کردیم.

این تعداد خادم به زوار خدمت‌رسانی کرده و نیاز آنها را تأمین می‌کردند. سال گذشته که به دلیل بیماری کرونا امکان حضور در کربلا و خدمت‌رسانی نبود در جبهه دیگری فعالیت کردیم. عده زیادی از خادمان ستاد به سیستان و بلوچستان رفته و کار جهادی انجام دادند. مدرسه ساختند.

آب لوله‌کشی وصل کردند.» به باور پیمان لو، رفع گرفتاری‌های مردم بیشتر از هرکاری امام حسین(ع) را خشنود می‌کند او در ادامه می‌افزاید: «امسال هم همین برنامه را داریم البته تعدادی از خدام به برای خدمت زائران به کربلا می‌روند که البته کم هستند چون سهمیه‌بندی شده است. آنهایی هم که مشرف نمی‌شوند برای کمک به قشر بی‌بضاعت راهی مناطق محروم می‌شوند. این کار به آنها آرامش می‌دهد.» 

• خدمت در موکب ۱۱۲۰

این ستاد البته فعالیت‌های دیگری هم دارد و آن تهیه سبد کالا برای خانواده‌های بی‌بضاعت است که به مناسبت اربعین صورت می‌گیرد. او در ادامه خاطره‌ای از سفر به کربلا و خدمت به زوار اربعین تعریف می‌کند: «سال ۹۵ بود. در کربلا خادم بودیم. من و دیگر دوستانم در عمود ۶۵۷ ایستگاه داشتیم. از طریق یکی از بچه‌ها اعلام شد، خانمی ۲ فرزند ۱۰ ساله و ۶ ماهه گم کرده است.

گویا در ازدحام جمعیت نوزادی که در کالسکه بوده همراه با برادر بزرگ ترش گم شده بودند. مادر از ساعت ۳ عصر تا ۸ شب موکب به موکب، عمود به عمود را می‌رود و برمی‌گردد. تا اینکه نیمه‌شب از عمود ۱۱۲۰ که مربوط به خودمان می‌شد اعلام کردند ۲ بچه پیدا شده و از مشخصاتی که دادند متوجه شدم همین بچه‌ها هستند. ۲ تا از دوستان به سراغ مادر رفتند و بعد از کلی جست‌وجو او را پیدا کردند. جالب اینکه خانم و آقایی که در موکب ۱۱۲۰ بودند وقتی متوجه می‌شوند این بچه‌ها گم شده‌اند از آنها مراقبت می‌کنند و خانم که خود نوزاد داشته به کودک ۶ ماهه شیر می‌دهد و پرستاری می‌کند. وقتی مادر به بچه‌هایش رسید صحنه‌ای کاملاً دیدنی بود.» 

• در کربلا نظافتچی بودم

«مهدی بابایی» کارشناس روابط‌عمومی شهرداری منطقه ۸ که چندین بار به‌عنوان خادم راهی کربلا شده، می‌گوید: «خدمت کردن به زائران امام حسین(ع) لذت زیادی دارد. همه از هم سبقت می‌گیرند که بتوانند نظافت کنند. در صورتی که در جاهای دیگر این اتفاق نمی‌افتد. وقتی مسیری که زائران رد می‌شدند را جارو می‌زدم نگاهم به گنبد طلایی آقا می‌افتادگویی در آسمان‌ها سیر می‌کردم.

وصف ناشدنی است.» ۲ سال در کربلا و یک سال هم در کوفه به‌عنوان نظافت‌چی بودم و افتخار می‌کنم چنین توفیقی نصیبیم شده است. به خاطر دارم در کوفه با یکی از هموطنان اصفهانی که برای ساخت ضریح آمده بود آشنا شدم. می‌گفت چند سال از داشتن نعمت فرزند محروم بودم تا اینکه در همین سفرها که به عتبات عالیات داشتم و مشغول ساختن ضریح شدم از سوی حضرت زهرا(س) عنایتی به من شد و خداوند یک فرزند به من عطا کرد.

به گفته بابایی امسال قرار است اقدام جالبی در منطقه ۸ انجام شود و اینکه شهرداری در نظر دارد ماکت ضریح امام حسین(ع) در میدان نبوت نصب کنند و روز اربعین با رعایت پروتکل‌های بهداشتی مراسم سوگواری برگزار شود.  

• برای اهل خانه روضه می‌خوانم

«مهدی رضایی» پسر مرحوم مرشد رجب روضه‌خوان است. همان مردی که پای تنور نانوایی نوحه‌سرایی می‌کرد و نان به دست مردم می‌داد. رضایی خود نیز مداح است. این را از پدر آموخته و جوانی‌اش را در این راه سپری کرده است. او درباره اهمیت اربعین می‌گوید: «مفهوم عدد «چهل» در فرهنگ اسلامی از قداست بالایی برخوردار است. از زمان ائمه(ع) به این مهم توجه داشتند. خود ما برای عزیزانمان مراسم چهلم برگزار می‌کنیم.

برای اینکه یاد و خاطره‌اش را زنده کنیم. اربعین امام حسین(ع) هم همین معنا را دارد. برای اینکه هدف ایشان فراموش نشود.» او توصیه می‌کند چه خوب که شهروندان در روز اربعین، زیارت اربعین بخوانند و حتی با یک استکان چای به سوگ بنشیند. سیاهی نصب کنند. خود را عزادار نشان دهند. نسبت به این روز بی‌تفاوت نباشند. هدف فرهنگسازی است هرکسی می‌تواند با اقدامی که در توان دارد انجام دهد.

خود من این روزها که کرونا اجازه دورهمی و برپایی روضه نمی‌دهد در خانه برای بچه‌هایم روضه می‌خوانم.» او خود خاطره جالبی از پیاده‌روی اربعین دارد. می‌گوید: «چند سال پیش مشرف شدم. نیمه‌شب بود که به یک روستایی رسیدیم. خسته و گرسنه. نای راه رفتن نداشتیم. در خانه یکی از روستاییان رفتیم و با آغوش باز ما را پذیرفتند. به بهترین نحو هم از ما پذیرایی کردند.» 

• شیدای حسین(ع)

«رمضانعلی قربانی» ملقب به شیدا، پیرغلام و شاعر اهل‌بیت(ع) در محله طیب زندگی می‌کند. کمتر کسی در شرق تهران پای روضه‌خوانی او ننشسته و از نوحه سرایی‌اش بهره‌نبرده است. شیدا از دوران نوجوانی تا الان که بیش از ۷۰ سال دارد، روضه‌خوان امام حسین(ع) بوده و در این راه خدمت کرده است. او درباره آداب روز اربعین می‌گوید: «فداکاری‌های امام حسین(ع) دین را زنده نگه داشته و بر ما مسلمانان واجب است این فداکاری‌ها را زنده نگه داریم.

از امام حسن عسگری(ع) روایت شده یکی از ۵ نشانه مؤمن خواندن زیارت اربعین است. بنابراین از اعمال واجب این روز، خواندن زیارت اربعین است.» او درباره اهمیت زیارت امام حسین(ع) روایاتی را از ائمه معصومین(ع) نقل می‌کند: «امام موسی کاظم(ع) به یکی از یارانش فرمود امام حسین(ع) را مرتب زیارت کن. یارش گفت: «چگونه؟ ‌» و ایشان پاسخ داد هر وقت خواستی امام حسین(ع) را زیارت کنی برو زیر طاق آسمان یا بالای بام رو به قبله و به ایشان سلام بده. در روایت دیگری داریم که امام صادق(ع) زیارت امام حسین(ع) را بر هر مرد و زنی واجب کرده است.  

حال این زیارت می‌تواند مشرف شدن به کربلا باشد یا سلامی که فرد از خانه‌اش به آقا می‌دهد.» به گفته شیدا، روز اربعین بازگشت اهل‌بیت(ع) به کربلا است برای همین از اهمیت بالایی برخوردار است.

 او در ادامه می‌افزاید: «پیاده‌روی اربعین اقدام ارزنده‌ای برای فرهنگسازی و زنده نگهداشتن قیام حسینی بوده و هست که بازتاب خوبی هم داشته و دارد. جمعیت میلیونی که برای عرض ارادت به امام حسین(ع) راهی کربلا می‌شدند. عده‌ای هم که نمی‌توانستند بروند از میدان امام حسین(ع) تا آستان حضرت عبدالعظیم(ع) پیاده می‌رفتند. اما امسال نمی‌دانم با توجه به شرایط کرونا عملی می‌شود یا خیر.» 

اما خیلی‌ها نه توان رفتن به کربلا را دارند و نه پیاده‌روی تا حرم حضرت عبدالعظیم(ع)، شیدا به آنها توصیه می‌کند: «هر کسی می‌تواند زائر امام حسین(ع) باشد حتی در خانه. با طهارت رو به قبله سلامی خالصانه بدهد. غذایی که طبخ می‌کند به نیت شهدای کربلا باشد. با اهل خانه دور هم زیارت اربعین بخوانند. سینه بزنند و عزاداری کنند.» او خود نیز در نظر دارد همین کار را انجام دهد.

به باور این پیرغلام، مهم عرض ارادت به محضر امام حسین(ع) است. او می‌گوید: «نصب پرچم سیاه بر سر در خانه، ‌کاری است که همه ما می‌توانیم انجام دهیم. یا اینکه ظرف خرمایی را بین همسایه‌ها خیرات کنیم. مهم زنده نگه داشتن آیین اربعین است.» اگر امسال پیاده‌روی اربعین میسر نشده اما او برای خشنودی امام حسین(ع) از چند روز مانده به اربعین دستگیری از نیازمندان را آغاز کرده و همراه همسرش بسته‌های ارزاقی را که با کمک‌های مردمی تهیه شده به دست آنها می‌رساند.  

• از راه دور هم می‌شود زیارت امام‌حسین(ع) را خواند

یکی دیگر از پیرغلامان بنام شرق تهران، «سید اصغر موسوی» است. او هدف از برگزاری مراسم اربعین را فرهنگسازی و زنده نگهداشتن پیام کربلا می‌داند و می‌گوید: «خیلی‌ها تصور می‌کنند برای اربعین فقط باید پیاده‌روی به عتبات عالیات داشته باشند. این خوب است اما هرکسی می‌تواند با آنچه در توان دارد مراسم عزاداری برگزار کند. مهم این است که فرد خود را سوگوار بداند. چه خوب که در خانه‌ها مراسم عزا برپا شود.

اگر کسی می‌تواند روضه بخواند. نمی‌توانند چند نفری دور هم نشسته سینه بزنند و حسین حسین بگویند. زیارت اربعین بخوانند. زیارت امام حسین(ع) فقط رفتن به کربلا نیست از راه دور هم می‌شود این کار را کرد. بسته به معرفت انسان‌ها دارد.» موسوی چند سال پیش توفیق پیاده‌روی اربعین را داشته و خاطرات زیادی از آن مراسم دارد.  

• سفره‌داری به سبک آقا «احسان»

«رضا عسگری» یکی از شهروندان خیابان فرجام است که چندین بار به کربلا مشرف شده و در پیاده‌روی اربعین شرکت کرده است. به باور او، پیاده‌روی اربعین یکی از اقدامات ارزنده‌ای است که برای معرفی قیام حسینی و شناساندن فلسفه عاشورا انجام می‌شود. او می‌گوید: «در هیچ جای دنیا نداریم میلیون‌ها نفر برای عرض ارادت به کسی پای پیاده‌راهی شوند و خستگی و تشنگی برایشان معنا نداشته باشد.

این فرهنگ زیبا باید حفظ شود چراکه معرف قیام حسینی است.» او خاطره‌ای از یکی از سفرهایش تعریف می‌کند: «در یکی از سفرها همراه ۲ پسرم بودم. وقتی به کربلا رسیدیم ساعت ۴‌ـ ۵ عصر بود. خسته بودیم و همه موکب‌ها پر شده بود. تصمیم گرفتم به هتل برویم. اما هزینه هتل‌ها خیلی سنگین بود. ترسیدم موجودی کیفم جوابگو نباشد. داشتم با خودم فکر می‌کردم که چه کنم نکند هنگام بازگشت موجودی کم بیاورم که ناگهان مرد عربی به من نزدیک شد.

فارسی بلد بود. اسمش احسان بود. نگاهم کرد و گفت چرا نگرانی ماجرا را گفتم. گفت چرا هتل بیا خانه من. موتور سه چرخی کرایه کرد و به مرد راننده نشانی داد که ما را به آن جا ببرد. قرار شد خودش هم پشت سر ما بیاید. به آن جا که رسیدیم دیدیم نوشته شده حسینیه حضرت رقیه(س) چند نفر دیگری هم بودند. از کسانی که آن جا بودند به استقبال ما آمدند. حمام کردیم و سفره پر نعمتی چیده شده بود. دفعات دیگری هم که به کربلا رفتم سری به آقا احسان می‌زدم.» 

•  فرهنگسازی در روز اربعین

به گفته «مهدی آجرلو» فرمانده بسیج شهرداری منطقه ۱۳، قرار است امسال هم مثل سال‌های گذشته، جاماندگان از پیاده‌روی اربعین و زیارت کربلا از میدان امام حسین(ع) تا شهرری پیاده‌روی کنند. او می‌گوید: «برنامه‌ریزی‌های لازم صورت گرفته تا این امر محقق شود. شهرداری مناطق هم به‌خصوص آنهایی که در مسیر میدان امام حسین(ع) تا شهرری قرار دارند با برپایی موکب به شهروندان خدمت‌رسانی می‌کنند.

اما نوع کارشان با سال‌های گذشته فرق می‌کند. اهدای محصولات فرهنگی و مواد بهداشتی و ماسک به جای مواد خوراکی از جمله اقداماتی است که در این موکب‌ها انجام می‌شود.» کانون جوانان منطقه ۱۴ هم در نظر دارد برای فرهنگسازی بسته‌های مواد غذایی و بهداشتی را در مناطق کم برخوردار توزیع کند. «حسین شیرازی» مسئول کانون جوانان منطقه ۱۴، می‌گوید: «هماهنگی‌های لازم با نیروی سپاه صورت گرفته و با همکاری آنها به یکی از مناطق محروم کشور رفته و کارهای جهادی انجام می‌شود.»