این آمار جدیدی نیست ولی زمانی اهمیت خود را بیشتر نشان میدهد که بدانیم بیشتر این اختلالات با تحصیل و محیط مدرسه دانش‌آموزان مرتبط است و رعایت نکردن استانداردها در مکانی که دانش‌آموزان بیشترین وقت خود را در آن سپری می‌کنند، در ایجاد این اختلالات نقش غیرقابل انکاری دارند.
دکتر سید مسعود رایگانی، دانشیار طب فیزیکی و مدیر گروه طب فیزیکی و توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در گفت‌وگو با همشهری، با اشاره به اینکه خیلی از دانش‌آموزان مستعد ابتلا به ناهنجاری‌های قامتی بوده و باید حتما شناسایی شوند، به همشهری می‌گوید: متأسفانه در مدارس ما هنوز برنامه ویژه‌ای برای غربالگری این دانش‌آموزان در نظر گرفته نشده است در حالی که اختلالات قامتی بسیار متنوع هستند.
توصیه این متخصص این است که قبل از شروع سنین مدرسه همه دانش‌آموزان از نظر ابتلا به این اختلالات شناسایی شوند.
نیمکت‌های مدارس استاندارد نیست
«هنوز مطالعه جامعی در مورد اینکه مدارس چقدر در بروز اختلالات قامتی مؤثرند نشده ولی به‌طور کلی چیزی حدود 20 تا 25 درصد دانش‌آموزان به‌نحوی در اثر شرایط غیراستاندارد مبتلا به این اختلالات هستند.»
دانشیار طب فیزیکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به اینکه دردهای موضعی، اسپاسم و گرفتگی عضلات، اختلالات گردن و حتی اختلال سیستم‌های داخلی بدن، افتادگی شانه‌ها، گوژپشتی و گرد بودن ناحیه پشت از جمله اختلالات شایع بین دانش‌آموزان هستند، توضیح میدهد: به‌طور کلی همه مدارس باید در رابطه با استاندارد کردن محیط منطبق با علم ارگونومی باشند.
«ارگونومی یعنی سازگار کردن بشر با وسایل کار و تطبیق دادن این وسایل برای راحت استفاده شدن توسط بشر.»
دکتر رایگانی با این توضیح به استاندارد نبودن تجهیزات مدارس نیز اشاره می‌کند و معتقد است: البته به تازگی و برای منطبق شدن با این علم اقداماتی در دست انجام است ولی هنوز وضعیت تجهیزات مدارس با استانداردهای ارگونومی فاصله زیادی دارد.
دانش‌آموزان امروز، بیماران آینده
«اختلالات ایجاد شده در دختران تا سن 16سالگی و در پسران حداقل تا سن 18سالگی دیگر قابل اصلاح شدن نیستند.» این تاکید متخصصان طب فیزیکی درحالی است که اختلالات قامتی، در بیشتر موارد توسط مربیان مدارس و حتی والدین کاملا نادیده گرفته می‌شوند و فرد را در آینده در معرض ناهنجاری‌های جدی‌تری قرار می‌دهند.
دکتر نادر معروفی، دکترای تخصصی فیزیوتراپی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران با اشاره به اینکه عدم‌رعایت استانداردهای لازم چه از نظر زمان بودن در مدرسه و چه از نظر تجهیزات باعث شده طیف وسیعی از دانش‌آموزان امروز بیمارانی باشند که در آینده به کلینیک‌های فیزیوتراپی مراجعه می‌کنند، می‌گوید: به‌طور کلی دوران رشد و بلوغ اسکلتی مهم‌ترین مرحله شکل‌گیری قوس‌های ستون فقرات است و تشکیل این قوس‌ها هم بستگی به وضعیت‌های افراد از قبیل نشستن، خوابیدن و راه رفتن دارد.
این متخصص طب فیزیکی مطالعه زیاد در دانش‌آموزان را که مجبورند ستون فقرات را مدت زیادی در یک حالت نگه‌دارند نیز عامل مهمی در ایجاد ناهنجاری‌های ستون فقرات می‌داند و خاطرنشان می‌کند: این حالت در مدرسه نمود بیشتری پیدا می‌کند، چون با توجه به اینکه کودک مجبور است 4 تا 6 ساعت از وقت خود را در مدرسه بگذراند، آن هم بیشتر در شرایط بی‌تحرکی و نشسته در یک کلاس یک ساعت و نیمه، پس فرصتی برای بازسازی ستون فقرات باقی نمی‌ماند.
دکتر معروفی معتقد است از سوی دیگر، تکالیف حجیم دانش‌آموزان هم به این امر دامن می‌زند.
وی می‌افزاید: سن رشد و توزیع متوسط قد اقتضا می‌کند وسایلی که در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌گیرد، مطابق با وضعیت دانش‌آموز باشد و این در حالی است که متأسفانه در مدارس ما همه نیمکت‌ها به یک ارتفاع هستند و استانداردهای لازم از این نظر به هیچ وجه اجرا نمی‌شوند.
مربیان هم مقصرند
به عقیده کارشناسان، نقش مربیان مدارس هم در دامن زدن به این اختلالات انکارناشدنی است.
دکتر معروفی در این باره می‌گوید: متأسفانه مربیان ورزش تنها به دادن یک سری از ورزش‌های کلیشه‌ای به همه دانش‌آموزان بسنده می‌کنند در حالی‌که ما تاکید می‌کنیم در این زمینه هم دانش‌آموزان در تمام مدارس باید توسط فیزیوتراپ غربالگری شوند و برای آنها ورزش‌های خاص تجویز شود.
دکتر رایگانی نیز با تاکید بر اینکه مربیان ورزش و بهداشت باید در شناسایی اختلالات ساختاری و قامتی با هم رابطه تنگاتنگ داشته باشند و این امری است که تا به حال به آن توجه نشده، معتقد است: متأسفانه زنگ ورزش مدارس تنها محدود به یک زمان مشخص است که همین امر در به‌وجود آمدن ناهنجاری‌های قامتی تاثیر زیادی دارد، در حالی که بسته فعالیت‌های ورزشی باید مناسب با وضعیت بدن هر کودک توسط مربی تهیه شود و در اختیار او قرار گیرد.
به عقیده دکتر رایگانی، یک نکته را نباید فراموش کرد و آن این است که در بسیاری از موارد این خود دانش‌آموز است که به خاطر وضعیت نادرست نشستن، ایستادن و راه‌رفتن و همچنین عدم‌استقبال از ورزش مبتلا به ناهنجاری‌های اسکلتی-عضلانی می‌شود.
وی خاطر نشان می‌کند: حتی اگر همه استانداردها چه در مدارس و چه از سوی خانواده رعایت شود، ولی به دانش‌آموزان از نظر رعایت وضعیت صحیح تحرک و سکون آموزش کافی داده نشود، نباید منتظر کم شدن آمار مبتلایان به ناهنجاری‌های قامتی بود.
چرا باید به انحرافات ستون فقرات توجه کنیم؟
به گفته کارشناسان، اهمیت انحرافات ستون فقرات به‌خصوص در دانش‌آموزان اولا به این دلیل است که درصورت بروز آنها نیاز بیشتری به عملکرد عضلات دارد.
در این شرایط به سیستم عصبی – عضلانی کار بیشتری تحمیل می‌شود و این سیستم کم‌کم رو به تحلیل می‌رود.
دوم اینکه اعمال نابجای فشار باعث فرسایش مهره‌ها و لیگامان‌ها شده و منجر به اختلال دیسک بین‌مهره‌ای می‌شود به‌طوری که چنین فردی احتمالا در آینده دچار تنگی کانال نخاع و اختلالات حسی- حرکتی نیز خواهد شد.
سومین و مهم‌ترین مسئله این است که اگر قفسه سینه دچار فشار شود، حجم و فضای آن برای حمایت از قلب و ریه کم شده و همین باعث تغییر عملکرد قلبی – تنفسی می‌شود به‌طوری که برون‌ده قلبی تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد.
برای همین افرادی که انحرافات ستون فقرات دارند، ظرفیت انجام کوچک‌ترین فعالیتی از جمله راه رفتن معمولی را ندارند.
