همشهری- سیده زهرا عباسی- ستاره حجتی: سال تحصیلی گذشته با وجود برگزاری کلاس‌های حضوری در مناطق کم‌جمعیت و اعلام استفاده از آموزش مجازی و راه‌اندازی سامانه‌ای به نام شاد برای مناطق پرجمعیت، تعداد زیادی از دانش‌آموزان عشایری و حتی روستایی به‌دلیل دسترسی نداشتن به اینترنت و گوشی هوشمند از تحصیل بازماندند. گرچه در آمار منتشرشده از کودکان بازمانده از تحصیل از سوی وزارت آموزش و پرورش، وزارت کشور و نهادهای مردمی فعال در این زمینه اختلاف وجود دارد اما بنابر آمار رسمی وزارت آموزش و پرورش طی یک سال، حدود ۷۰ هزار نفر بر تعداد بازماندگان از تحصیل افزوده شد.
با وجود همه آماری که از بازماندگان اعلام می‌شود، هم‌اکنون بیش از ۲۱۸ هزار دانش‌آموز در مقاطع مختلف تحصیلی در ۶۷۰۰ مدرسه عشایری کشور تحصیل می‌کنند که سال گذشته با وجود تعطیلی سراسری همه مدارس به‌صورت حضوری در کلاس‌های درس حاضر شدند؛ البته نه در کلاس‌هایی شبیه تصویر آشنای ما بلکه در اتاق‌های کوچک یا چادرهایی که به‌گفته معلمان، حتی جای ثابتی هم ندارند.
امسال هم مانند سال گذشته با شروع سال تحصیلی جدید دانش‌آموزان مدارس عشایری و روستاهای کم‌جمعیت به شکل حضوری به مدرسه می‌روند تا مشکل دسترسی‌نداشتن به شبکه آموزش رفع شود.مدارسی باحال و هوایی متفاوت در دشت‌ها و کوهپایه‌ها و یا چادرهای عشایری.
طبق اعلام وزارت آموزش و پرورش از شنبه ۳ مهر همه مدارس روستایی و عشایری که کلاس‌های درس آنها کمتر از ۱۵ دانش‌آموز دارد، وارد فرایند بازگشایی حضوری شدند و قرار است در نیمه‌دوم مهر هم مدارس روستایی و عشایری با کلاس‌های درس ۳۰ نفر بازگشایی شوند. همچنین قرار است در نیمه‌اول آبان مدارس شهری با کمتر از ۳۰۰ دانش‌آموز فعالیت حضوری را آغاز کنند و در نیمه دوم آبان مدارس بالای ۳۰۰ نفر بازگشایی حضوری خواهند داشت. هرچند در میان همه‌گیری کرونا و در شرایطی که واکسیناسیون دانش‌آموزان به تازگی آغاز شده، نگرانی‌های زیادی در این‌باره وجود دارد.
واکسیناسیون نیمه‌کاره
یکی از معلمان عشایری که در منطقه گچساران چهارمحال و بختیاری تدریس می‌کند، نگران کامل‌نشدن واکسیناسیون است و به همشهری می‌گوید: واکسیناسیون بزرگسالان هم هنوز در مناطق عشایری تکمیل نشده است و بسیاری فقط یک دوز واکسن تزریق کرده یا هیچ واکسنی تزریق نکرده‌اند. طبیعتا تجمع دانش‌آموزان در مدارس خطرناک خواهد بود به‌ویژه اینکه رعایت مواردی چون فاصله‌گذاری اجتماعی در چادرها یا کانکس‌های کوچکی که به مدارس عشایری اختصاص می‌یابد، دشوار و تقریبا غیرممکن است.
عبدالناصر همتی با اشاره به مشکلات معلمان مدارس عشایری در شرایط عادی مانند سختی رفت‌وآمد و هزینه‌های بالا در ازای حقوق اندک می‌افزاید: ما هم نمی‌دانیم چاره چیست، زیرا آموزش از راه دور برای دانش‌آموزان عشایری بیشتر شبیه یک شوخی است و فراهم‌کردن امکانات آموزش مجازی برای بیشتر دانش‌آموزان عشایر امکان‌پذیر نیست.
آموزش حضوری برای همه خطرناک است
مجید مهدوی، یکی از معلمان مناطق عشایرنشین خراسان شمالی هم نظری مشابه دارد و معتقد است آموزش در مدارس عشایری پیش از کرونا هم مشکلات بسیاری داشت و همه‌گیری کرونا این مشکلات را دوچندان کرده است؛ با وجود تبلیغاتی که درباره دسترسی دانش‌آموزان عشایری به خدمات هوشمند می‌شود معمولا آنها به امکانات لازم دسترسی ندارند.
او با بیان این که نخستین مشکل مدارس عشایری استفاده از چادر به جای مدرسه است به همشهری می‌گوید: گاه این چادرها جابه‌جا می‌شوند و تقریبا ما در تمام سال با تغییر فضای آموزشی روبه‌رو هستیم. این جابه‌جایی علاوه بر نقل و انتقال در ییلاق و قشلاق است و معمولا معلم‌ها ناچار به جمع یا برپاکردن دوباره چادرها هستند.او ادامه می‌دهد: رعایت پروتکل‌ها در میان عشایر معمولا به میزانی که شما در شهرها مشاهده می‌کنید، نیست. ماسک و الکل به میزان لازم در اختیار همه نیست و بنابراین برگزاری کلاس‌ها به شکل حضوری بدون شک هم معلمان و هم دانش‌آموزان و به واسطه آنها والدینشان را هم به خطر می‌اندازد.
چاره‌ای جز آموزش حضوری نیست
با وجود نگرانی‌ها اما یکی از معلمان عشایری در کرمانشاه معتقد است که آموزش حضوری تنها گزینه پیش‌روی تحصیل محصلان عشایر است. مهدی نعمتی با تأکید بر این که با وجود همه خطرات چاره‌ای جز آموزش حضوری نیست به همشهری می‌گوید: سال گذشته به‌دلیل نبود امکانات یک ماه کامل مدرسه ما و ۳ مدرسه دیگر در کرمانشاه تعطیل بود، درحالی‌که جبران عقب‌ماندگی تحصیلی بچه‌ها کار دشواری است. در این شرایط که چاره‌ای جز آموزش حضوری نیست، آموزش و پرورش باید این موضوع را درنظر بگیرد که عشایر به فروشگاه‌ها و داروخانه‌ها دسترسی ندارند و برای تهیه ماسک و مواد ضدعفونی‌کننده امکانات لازم را در اختیار مدارس قرار دهند.
شیفت‌بندی در مدارس روستایی
این مشکلات اما تنها مختص مدارس عشایری نیست و بسیاری از مدارس روستایی نیز با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. با وجود این، مدیر مدرسه روستای میلک در سیستان و بلوچستان در این‌باره توضیح می‌دهد: مدرسه ما ۲۴۰ دانش‌آموز دارد و با توجه به این که اینترنت منطقه ضعیف است و بیشتر دانش‌آموزان هم امکانات آموزش هوشمند را ندارند با تصمیم شورای دبیران وانجمن اولیا و مربیان کلاس‌ها حضوری تشکیل می‌شود. برای رعایت پروتکل‌های بهداشتی دانش‌آموزان به ۲ گروه تقسیم می‌شوند و به نوبت ۵۰ درصد حضوری و ۵۰ درصد غیرحضوری در کلاس‌ها شرکت می‌کنند. ما معلمان را ملزم کرده‌ایم اگر سرعت اینترنت اجازه داد همزمان برای افرادی که در کلاس‌ها حضور ندارند هم ارتباط غیرحضوری برقرار کنند، اما معمولا سرعت اینترنت اجازه نمی‌دهد و همین موضوع آشفتگی در آموزش را بیشتر می‌کند.
رضا اربابی با بیان این که شاید فقط ۴ یا ۵ دانش‌آموز در منطقه امکان دسترسی به تلویزیون و کلاس‌های آموزشی آن را داشته باشند، می‌افزاید: در کنار دسترسی‌نداشتن دانش‌آموزان به اینترنت و امکانات در مدارسی مانند مدرسه ما مشکلات پیش‌بینی نشده هم وجود دارد و به‌عنوان مثال هفته گذشته به‌دلیل توفان شاهین ناچار شدیم مدرسه را تعطیل کنیم.این معلم مدرسه همچنین درباره رعایت پروتکل‌های آموزشی در مدرسه می‌گوید: دانش‌آموزان بالای ۱۵ سال در مدرسه ما واکسن زده‌اند و بقیه هم در حال انجام است. ماسک و مواد ضدعفونی را هم خودمان تهیه کردیم و از سوی دیگر، دانش‌آموزان در بدو ورود به کلاس با تب‌سنج بررسی می‌شوند و بدون ماسک اجازه ورود ندارند.
بازدید هفتگی از مدارس
بنابر اعلام دفتر توسعه عدالت آموزشی و آموزش عشایری کشور، ۶۷۰۰ مدرسه عشایری سیار، نیمه‌سیار و ثابت در ۲۷ استان کشور وجود دارد و دانش‌آموزان عشایری در ۱۴ هزار کلاس درس مشغول تحصیل هستند. ۱۳۲۷ مدرسه کانکسی و ۷۵۰ مدرسه چادری در کشور وجود دارد و به ۷۰۰ مدرسه چادری و هزار مدرسه کانکسی دیگر نیاز است.از میان جمعیت بیش از ۲۰۰ هزار نفری دانش‌آموزان عشایری، بیشترین جمعیت مربوط به آذربایجان غربی است.
رئیس اداره آموزش و پرورش عشایر آذربایجان غربی با بیان اینکه این استان ۳۵ هزار و ۷۸۸ دانش‌آموز عشایری دارد به همشهری می‌گوید: این جمعیت در ۶۹۰ مدرسه و ۱۸۸۲ کلاس درس تحصیل می‌کنند.
نسرین پاکدوست به مصوبه وزارت آموزش و پرورش و ستاد کرونا اشاره می‌کند و می‌افزاید: همه معلمان عشایری استان آذربایجان غربی واکسینه شده‌اند و واکسیناسیون دانش‌آموزان هم از امروز تا پایان هفته انجام می‌شود.به‌گفته وی، با توجه به جمعیت کم مدارس عشایری کلاس‌های این بخش سال گذشته هم حضوری بود و امسال نیز از ۳ مهر به‌صورت حضوری برپا شده است.
پاکدوست درباره مدارس کم‌جمعیت عشایری هم توضیح می‌دهد: استان ما مرزی است و به‌دلیل امنیتی در روستاهای مرزی اینترنت برقرار نیست و حتی اگر بچه‌ها گوشی هوشمند داشته باشند، اینترنت ندارند و به همین دلیل مدارس روستایی زیر ۱۰نفر این مناطق هم سال گذشته و هم امسال به‌صورت حضوری برپا هستند.
او با بیان این که آموزش و پرورش از طریق معاونت بهداشت سرانه بهداشتی به مدارس اختصاص داده است، می‌گوید: این سرانه بهداشتی برای تهیه وسایل بهداشتی، ماسک و ضدعفونی اختصاص یافته و ناظران بهداشتی هم به‌صورت هفتگی وضعیت بهداشتی مدارس را بررسی می‌کنند.
سرانه بهداشتی برای ۱۱۰ هزار مدرسه
در خوزستان هم واکسیناسیون دانش‌آموزان عشایری همزمان با دانش‌آموزان ۱۲تا۱۸ساله شهری و روستایی در حال انجام است و مدیرکل آموزش و پرورش این استان به همشهری می‌گوید: خوزستان ۱۴ تا ۱۵ هزار دانش‌آموز عشایری دارد که در حدود ۵۰۰مدرسه تحصیل می‌کنند. واکسیناسیون گروه سنی ۱۲ تا ۱۸ ساله این جمعیت همراه با همه دانش‌آموزان تا پایان هفته به پایان می‌رسد.وی با تأکید بر این که مدارس روستایی و عشایری این استان با جمعیت کم از سوم مهر به‌صورت حضوری برپاشده است، می‌افزاید: تا اسفند سال گذشته هم مدارس عشایری باز بودند و به‌دلیل جمعیت کم، مشکل خاصی نداشتیم.کورش مودت توضیح می‌دهد: اغلب مدارس عشایری ما زیر ۱۵ نفر هستند و به‌صورت حضوری برپا شده‌اند، اما تعداد کمی از مدارس عشایری ۲۰ نفر یا بیشتر هستند که آنها هم از نیمه دوم مهر با شیفت‌بندی برپا می‌شوند.به‌گفته او، سرانه بهداشتی همه مدارس استان اعم از شهری، روستایی و عشایری واریز شده است و سال قبل هم سرانه خوبی برای تهیه ماسک و ضدعفونی به مدارس اختصاص یافت.
بنا بر اعلام وزارت آموزش و پرورش در سال تحصیلی جدید ۵۰۰ میلیارد تومان به‌عنوان سرانه بهداشتی به ۱۱۰ هزار مدرسه در سراسر کشور اختصاص می‌یابد؛ سرانه‌ای که به‌طور میانگین به هر مدرسه ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان ... اختصاص می‌یابد و طبیعتا براساس جمعیت مدارس کم یا زیاد می‌شود.
راهبران آموزشی برای مناطق فاقد اینترنت
از کل جمعیت دانش‌آموزان عشایری کشور، ۱۵۰ هزار نفر عشایر ثابت هستند. هرچند آذربایجان غربی بیشترین جمعیت دانش‌آموزان عشایری را دارد، اما بیشترین جمعیت دانش‌آموزان عشایری ثابت با جمعیت بیش از ۲۵ هزار نفر در سیستان و بلوچستان به مدرسه می‌روند.به گفته مدیر آموزش و پرورش عشایری سیستان و بلوچستان، این جمعیت در بیش از ۶۰۰ مدرسه عشایری مشغول به تحصیل هستند، عبدالواسع پاکزاد با بیان اینکه عشایر ثابت در کانون‌های عشایری و مناطق صعب‌العبور و فاقد هرگونه زیرساخت مثل آب و برق زندگی می‌کنند، می‌افزاید: فقط ۲ تا ۳ درصد جمعیت دانش‌آموزی عشایر استان به اینترنت و فضای مجازی دسترسی دارند.محمدرضا سیفی، مدیرکل دفتر توسعه عدالت آموزشی و آموزش عشایر هم در این‌باره می‌گوید: در استان محرومی همانند سیستان و بلوچستان بسترهای مناسب مجازی وجود ندارد و بنابراین تمام تلاش این است تا مدارس به‌صورت حضوری باشد. هرچند در مناطقی که مدارس غیرحضوری فعالیت می‌کنند از راهبران آموزشی تربیتی استفاده می‌کنیم تا درس‌نامه‌ها را در میان مناطق توزیع کنند.
نگرانی دوباره والدین
با وجود اعلام شروع واکسیناسیون دانش‌آموزان و پایان این فرایند در گروه سنی ۱۲ تا ۱۸ ساله تا پایان هفته، اما نرسیدن دوز نخست به بسیاری مناطق، فاصله زمانی میان ۲ دوز واکسن و احتمال ابتلای شدید به کووید-۱۹ در سویه دلتا، نگرانی بسیاری از والدین را برانگیخته است.موسی غریب از عشایر فارس در این‌باره به همشهری می‌گوید: سال گذشته ۲ پسر و یک دخترم کرونا گرفتند و شرایط بسیار وخیمی داشتند. زندگی در ایل کلا طوری است که نمی‌شود به اندازه شهرها و روستاها رعایت کرد. به بچه‌های ما واکسنی زده نشده است.
او ادامه می‌دهد: اینجا آب کافی برای امور بهداشتی وجود ندارد؛ چه برسد به ماسک و الکل و چیزهایی مانند آن. می‌گویند همه دانش‌آموزان را این هفته واکسن می‌زنند، اما بهتر بود این کار را پیش از شروع سال تحصیلی انجام می‌دانند.
زبیده رازی از عشایر خراسان شمالی هم مادر ۲ دختر و ۲ پسر است که سال گذشته همسر و برادرش را بر اثر ابتلا به کرونا از دست داده است. او می‌گوید: اجازه نمی‌دهم بچه‌ها به مدرسه بروند. هفته گذشته از امور عشایری برای تحویل دام‌ها آمده بودند و اعلام کردند قرار است هم دوز دوم واکسن ما تزریق شود و هم به دانش‌آموزان واکسن بزنند، اما تا زمان انجام آن من به بچه‌هایم اجازه مدرسه رفتن نخواهم داد. همین داغ‌هایی که بر دلمان مانده، کافی است.
***
گرچه کاستی‌های زیرساختی در زمینه آموزش مجازی و شرایط اقتصادی، چاره‌ای جز بازگشایی مدارس عشایری و روستاهای کوچک و کم جمعیت باقی نگذاشته است، اما تجربه بیش از یک سال و نیم شیوع کرونا نگرانی هایی را در میان عشایر ایجاد کرده است البته در این میان گویی فقط دانش‌آموزان هستند که فارغ از خیال درد و بیماری با شادمانی به هیاهوی مدرسه بازگشته‌اند.
نظر شما