و اهل باطن معتقدند آمادگی درماه رجب و شعبان مقدمه‌ای برای درک ماه مبارک رمضان است و ریاضت دراین ماه نیز بنده را برای درک فیض این شب آماده می‌کند.
از مهم‌ترین آداب این شب، علاوه برعبادت و نماز و تهجد، علم آموزی ودعوت به تعلیم و تعلم است. در شبی که بیشتر مردم آن را شب عبادت‌های عملی و نماز و قرائت قرآن کریم و. . . می دانند این دعوت از جانب خداوند و اهل‌بیت - صلواه الله علیهم اجمعین- نشانه عظمت درجه علم و دانش درکنار ریاضت و عبادت عملی است.
پیام مهم دیگراین ماه تأکید بر علم آموزی در شب قدر، تأکید بر عبادت با شناخت و معرفت است زیرا هرچه عبادت تهی از معرفت باشد از ارزش کمتری برخورداراست. از طرف دیگر تحول جز از راه بینش و دانش و عمل ممکن نیست و این دو، دو بال عروج به عوالم قدس و معنویت هستند.
امیرالمؤمنین - علیه السلام- می‌فرماید:ای مردم بدانید که کمال دین درطلب علم و معرفت و عمل به آن است. امام صادق - علیه السلام- نیز در این زمینه می‌فرماید: وقتی خداوند بخواهد به بنده‌ای خیرکثیر عنایت کند او را در دین اهل فهم و فقیه می‌گرداند. فقیه در این روایت و روایات مشابه به معنی اهل بینش و فهم و شناخت است.
از این حدیث می‌فهمیم از آنجا که شب قدرشب رحمت و خیرکثیر است علم نیز از وسایط نزول این خیرکثیر برجان بندگان است زیرا تفقه و فهم در دین منوط به داشتن علم نافع در کنار عمل صالح است.
بسیاری از عالمان و عارفان و حکما همچون علامه طباطبایی مؤلف تفسیرالمیزان، حاج ملا هادی سبزواری مؤلف منظومه و شرح منظومه درحکمت و شیخ محمد حسن صاحب جواهر، مؤلف کتاب عظیم جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام در فقه، با توجه به این احادیث نورانی و آثارعظیم رویکرد علمی در این شب مبارک، آثار خویش را در لیالی قدربه اتمام
رسانده اند و این کار را قسمتی از عبادت و ریاضت خویش به حساب آورده‌اند.
نکته‌ای که در این جا به ذهن می‌رسد این است که خداوند در سوره مبارک قدر فرموده است: تنزل الملائکه و الروح. و روح برترین مخلوق خداوند است که ملائک، اجنحه او هستند و در کنار او صف زده وبا احترام می‌ایستند: یوم یقوم الروح و الملائکه صفا .و چون روح با ال آمده نشانه جدا بودن او از دیگر ملائک و واسطه نزول دیگر ملائک است. اهل باطن معتقدند هر مَلک واسطه اسمی از اسماءالله است که فیض حق را از اول مخلوق دریافت کرده و به دیگر مراتب عالم جاری و ساری می‌کنند و آمدن روح همراه ملائک شاید به این معنی باشد که از وسایط کاسته شده و در حد سعه وجودی موجودات بر شدت افاضات افزوده شده است. پس چه بسا با درک درست از این شب بتوان با عنایت حق مراتب عالی علمی و شهودی را درنوردید و به شناخت عمیق‌تری از دین دست یافت.
در این شب که به واسطه عظمت آن خداوند روح خویش را جهت برآورده کردن حاجات و دستگیری بندگان فرستاده و فرموده که دعا‌ها را استجابت می‌کند. اهل علم نیز سعی می‌کنند ساعاتی از شب را به علم بپردازند تا برای لحظاتی هم که شده با ارتقای عقل خویش به مرتبه عقل بالمستفاد، به عقل فعال مرتبط شوند و از آن بهره گیرند تا هم علم اکتسابی را به دست آورند وهم زمینه دریافت بی‌واسطه علم از مبادی غیرطبیعی را آماده کنند.
