همشهری آنلاین _ سارا جعفرزاده: . ابتدای خیابانی که مسیل باختر(گلشن دوست) در آن قرار دارد به چهارراه گلبرگ و انتهای آن به باشگاه نظام‌آباد و بزرگراه امام علی(ع) می‌رسد و از روی پل به سه‌راه گلستان منتهی می‌شود. در گذشته مسیل باختر فقط رودخانه‌ای فصلی در محله بود که آبی روان و زلال داشت اما به مرور زمان و با گسترش شهرنشینی شکل مسیل باختر تغییر کرد و شهرداری منطقه ۸ با ایجاد دیوارهای بتنی و سرپوشیده کردن آن سعی بر اصلاح شکل ظاهری این رودخانه داشت.
- بانوان کنار رودخانه رخت می‌شستند
در گذشته‌های نه چندان دور مسیل باختر به شکل کنونی نبود و فقط یک رودخانه کوچک محلی به حساب می‌آمد. «شهرزاد باجلان» مدیر سرای محله لشکر به نقل از قدیمی‌های محله می‌گوید: «اکنون ورودی مسیل باختر از خیابان شهید مدنی به سمت بزرگراه شهید صیاد شیرازی است. اما در گذشته که بزرگراه‌های امام علی(ع) و صیاد شیرازی وجود نداشتند افراد می‌توانستند پایین بروند و در کنار آب کم اما زلال آن، زمانی را سپری کنند. اما ماجرا به اینجا ختم نمی‌شود. آن زمان آب لوله‌کشی وجود نداشت و اهالی همچنان از طریق قنات و پمپ و موتورهای آب، آب مصرفی خود را تأمین می‌کردند. در نتیجه پای ثابت این رودخانه بانوان بودند که در طول روز در این رودخانه دور هم جمع می‌شدند و رخت و ظروف خود را می‌شستند. البته اهالی در فصول سرد با مشکل یخ‌زدگی رودخانه مواجه می‌شدند و مجبور بودند تا فصل بهار منتظر جاری شدن آب زلال بمانند.»
آب بود، آباد شد
مسیل باختر از میان ۲ محله لشکر و مجیدیه می‌گذرد. در گذشته اهالی مجیدیه به راحتی به این رودخانه دسترسی پیدا می‌کردند. چون مجیدیه به‌صورت شمالی و جنوبی نبود و محله‌ای یکپارچه به حساب می‌آمد. البته زمین‌های مجیدیه به دلیل شرایط نامناسب کشاورزی تا سال‌ها خالی از سکنه بود و بعدها به سبب وجود مسیل باختر روز به روز بر تعداد ارامنه در این محله اضافه شد. «هرایر والادیان» ۷۰ ساله یکی از اهالی ارمنی محله مجیدیه درخصوص اینکه ارامنه به دلیل وجود رودخانه در مجیدیه ساکن شده‌اند می‌گوید: «حدود ۵۰ سال پیش هیچ‌کس حاضر نبود در محله مجیدیه زندگی کند. چون بسیار خلوت بود اما کم‌کم اهالی متوجه شدند هر جا که آب باشد آبادی و آبادانی هست و در نهایت به دلیل وجود رودخانه مسیل باختر کم‌کم مجیدیه شلوغ شد. البته آب رودخانه قابل آشامیدن نبود. اما اهالی بسیاری از کارهای روزمره از جمله شست وشو را به وسیله آب این رودخانه انجام می‌دادند.»
- پیوند رودخانه‌های شمال شرق با مسیل باختر
«داریوش شهبازی» تهران‌شناس درخصوص مسیل باختر می‌گوید: «کلمه مسیل اسم مکان است به معنای محل جریان یا معبر سیل؛ در واقع همان رودخانه‌های فصلی تهران است که از جنوب دامنه‌های توچال شروع می‌شود و به سمت جنوب شهر حرکت می‌کند. فلات ایران میلیون‌ها سال پیش زیر آب و کف دریا بوده و با تغییرات آب و هوایی فلات از کف دریا بیرون زده است و رودخانه‌های دارآباد و شمیران از ۱۵ تا ۲۰ هزار سال پیش که دوران خشکی شروع شده محل عبور باران بوده و آب‌های کوهستانی را به سمت جنوب شهر هدایت می‌کردند. این وضعیت تا ۵۰ سال پیش ادامه داشته که کم‌کم این مناطق مسکونی به شهر اضافه شدند و بعدها شهرداری این رودخانه‌ها را به مسیل‌های بتنی تبدیل کرد.» او ادامه می‌دهد: «به‌صورت کلی آب‌های دامنه جنوب شمیران به ۲ بخش تقسیم می‌شود. بخش غربی وارد غرب و بخش شرقی که دارآباد سوهانک است وارد بخش شرق می‌شود. در حوزه شرقی رودخانه‌های دربند، دارآباد و سوهانک به دره مهران در حدود سه‌راه ضرابخانه پیوند می‌خورند و در تقاطع بزرگراه صیاد شیرازی و مجیدیه به مسیل باختر می‌ریزند. در واقع مسیل باختر بخشی از این رودخانه است که آب‌های شمیران را جمع می‌کند و بعد از گذر از خیابان دماوند به دشت‌های ورامین می‌رساند.»
- خرید روزانه بعد از آبتنی
یکی از خاطره‌های اهالی قدیمی محله لشکر مربوط به آبتنی در رودخانه است. «هوشنگ ابوالحسنی» یکی از اهالی قدیمی محله لشکر که در این محله متولد شده است از رودخانه‌ای می‌گوید که در کودکی در آن آبتنی می‌کرد: «در گذشته، ما مسیل باختر کنونی را به نام «رودخانه» می‌شناختیم. بعد کم‌کم به نام «لب رودخانه» معروف شد و بعدها به مسیل باختر و امروزه به مسیل گلشن دوست تغییر نام پیدا کرد. آن زمان تمام معابر از جمله ۱۴ متری لشکر خاکی بود و برای تفریح با دوستان هم‌محله‌ای به قسمت عمیق‌تر رودخانه در مکان مترو صیاد شیرازی کنونی که ابتدای رودخانه بود می‌رفتیم. چون آنجا دهنه رودخانه بود و نسبت به جاهای دیگر عمیق‌تر و برای آبتنی مناسب بود. به آنجا غار می‌گفتیم. بعد از آبتنی به بازار روز می‌رفتیم و خریدهای روزانه را انجام می‌دادیم.»
- سیل تجریش آب رودخانه را گل‌آلود کرد
وقوع سیل تجریش در سال ۱۳۶۶ به قدری سهمگین بود که میدان تجریش تا ۲ ماه بسته بود. ابوالحسنی درخصوص سیل تجریش و تأثیر آن بر رودخانه می‌گوید: «رودخانه محله لشکر در گذشته آب بسیار زلال و روانی داشت. به نحوی که اهالی رخت و لباس و ظروف خود را در آب این رودخانه می‌شستند. اما بعد از سیل تجریش تا مدت‌ها آب رودخانه گل‌آلود بود و سنگ و کلوخ و گل و لای در رودخانه دیده می‌شد که برای اهالی ناراحت‌کننده بود.» ابوالحسنی از وجود ۳ زمین فوتبال در کنار مسیل می‌گوید و می‌افزاید: «در میدان سبلان قدیم درست مجاور مسیل باختر ۳ زمین فوتبال وجود داشت که بخشی از فراغت ما آنجا سپری می‌شد. این زمین‌ها به نام‌های درخشان، شاهین شرق و اقبال بودند که پسر بچه‌ها از محله‌های مجاور برای برگزاری مسابقات فوتبال به اینجا می‌آمدند. من هم در این زمین با دوستانم فوتبال بازی می‌کردم.»
نظر شما