او متولد سال1337 در شهرستان رودسر استان گیلان است و اکنون 32سال می‌شود که به تذهیب، تشعیر، گل و مرغ و نقاشی ایرانی می‌پردازد.او در این مدت حدود268 جلد کتاب ادبی، هنری و36 جلد آلبوم را تذهیب و تشعیر کرده است.
این به جز پوسترها و قطعه‌های خوشنویسی شده‌ای بوده که به مناسبت‌های مختلف کار تذهیب آن به وی گذار شده است. او چندی مسئولیت نمایشگاه‌های انجمن خوشنویسان ایران را نیز برعهده داشته است. با او درباره تذهیب و جایگاه این هنر اصیل در کشور صحبت کرده‌ایم که می‌خوانید.
- پس از 25سال فعالیت در زمینه نگارگری، هنر را چگونه تعریف می‌کنید؟
البته هنر را به طور جامع و مانع نمی‌توان تعریف کرد. هرچند تعاریف متعددی از هنر شنیده باشیم اما باید به این نکته توجه کنیم که هنر کیفیتی است معنوی و فقط خواص و آثارش را می‌توان تعریف کرد ولی ماهیت هنر قابل تعریف نیست؛ مثل روح انسان که قابل تعریف نیست ولی می‌توانیم آثار و خواص روح را بیان کنیم. به طور کلی هنر بخشی از فرهنگ است و فرهنگ بدون هنر مفهوم ندارد؛ همانطور که هنر بی‌فرهنگ مفهومی ندارد.
این دو از حیث هدف و مقصد، اشتراک و خویشاوندی دارند. هدف فرهنگ، کمال است؛ یعنی رهایی از آنچه پلید، دست‌پاگیر و محدود‌کننده است اما منشأ هنر احساس انسان است؛ البته احساس متعالی انسان. این را نیز بگویم هنر همیشه از علم یک گام جلوتر بوده است. هنر در عمق روح هنرمند در آن سوی دست نیافتنی پرواز می‌کند. مدت‌ها قبل از اینکه علم بتواند به ماورای جو دسترسی پیدا کند هنرمندان عالم هنر و خیال خود، انسان را به کهکشان‌ها برده بودند؛ جایی که انسان تصور آنجا را هم نمی‌توانست بکند چه برسد به آنکه در عالم خارج به آن دسترسی پیدا کند.
یک نکته بسیار مهم دیگر در هنر نهفته است و آن عبارت است از نقشی که هنر در جهت دادن به زندگی فرد و جامعه دارد. گفتیم منشأ هنر احساس انسان است، تا احساس نباشد انگیزه نیز نیست و تا زمانی که انگیزه‌ای نباشد عمل نیز نخواهد بود و از آنجایی که عمل در زندگی انسان و سرنوشت جامعه و قوم نقش اساسی را ایفا می‌کند پس هنر به عنوان اینکه احساس را زنده می‌کند و به عمل می‌رساند مورد توجه بوده است. خلاصه اینکه هنر و فرهنگ یک هدف مشترک دارند که همانا به کمال رساندن انسان و جامعه است.
- با این تعریف جامع از هنر، خاستگاه نگارگری ایرانی و به خصوص تذهیب را چگونه می‌بینید؟
نگارگری در ایران چه قبل از اسلام و چه بعد از اسلام یک خمیرمایه توحیدی داشته و به‌طور کل ممزوج شده از مبدا وجود حضرت باری‌تعالی است. قبل از اسلام کتاب مانی مثل ارژنگ یا ارتنگ یک نوع انتقال معنوی بوده است.
این کتاب پایه اصلی هنر کتاب آرایی یا تذهیب بعد از اسلام است. بعد از اسلام بهترین جلوه‌های نگارگری را آرایه‌بندی کلام آسمانی می‌بینیم. در این دوره در جامعه ایران هنرمندان با نهایت علاقه و اردت در جهت هرچه باشکوه جلوه‌دادن کلام الهی سعی و اهتمام از خود نشان دادند و به همین منظور از بهترین مصالح نیز استفاده کردند. این امر در انتخاب بهترین طرح‌‌ها نیز بی‌تاثیر نبوده است. نگارگر ایرانی اغلب از طرح فصل بهار که نماد جنت و فردوس است در کتاب‌آرایی کلام آسمانی یا قطعات خوشنویسی استفاده کرده است. گل و برگ و سبزه‌هایی که با شادابی در حواشی اجرا می‌شود برداشتی است که هنرمند از طبیعت و محیط خود دارد، البته این برداشت‌ها سلیقه‌ای است.
از همان آغاز هنرمندان این سرزمین کوشیده‌اند نقش‌‌هایی بنگارند که کنایه و نشانه‌هایی از اشکال و اشیای دوروبر آنها باشد. اینگونه نگاره‌ها نه‌تنها اشیاء را به شکل انتزاعی نشان می‌دهد بلکه جنبه عاطفی آنها را نیز جلوه‌گر می‌سازد و چون این نقش‌ها بر باورهای دینی استوار است ژرف‌ترین تاثیر را پدیدار می‌سازد. باید باورداشت اینگونه از هنر تنها برای خوشایندی چشم یا شادی ذهنی شکل نمی‌گیرد بلکه مضامینی بسیار ژرف‌تر دارد که نشانه ارادت هنرمندان به مذهب و کلام الهی یا معصومین است.
- هنر نگارگری ایرانی- اسلامی کلا به چند بخش تقسیم می‌شود؟
نگارگری را کلا می‌توان به 4 بخش تذهیب، تشعیر، گل و مرغ و مینیاتور تفکیک کرد.
تذهیب، یا همان آرایه‌بندی یا کتاب‌آرایی است یا به عبارتی به‌زرگرفتن، طلاکاری، طلااندودکردن و زراندودکردن نیز اطلاق می‌شود. هر گاه هنرمندی با استفاده از رنگ‌های جسمی مثل گواش یا رنگ‌های روحی مانند آبرنگ شفاف، مجموعه‌ای از طرح‌های اسلیمی همچون درخت، گل و غنچه یا برگ‌ها را در حواشی کتاب‌های مذهبی، مرقعات تاریخی یا قطعات خوشنویسی به نمایش گذارد تذهیب‌کاری یا کتاب‌آرایی کرده است. پیشینه هنر تذهیب در ایران به دوره ساسانی برمی‌گردد.
ظهور اسلام و گرایش هنرمندان به دین اسلام باعث به‌وجود آمدن نوعی هنر شد که الهام آن از طبیعت بود و به آن حرکت اسلیمی یا ختایی می‌گویند که بعدها این هنر به مکتبی مستقل نامگذاری شد که همان تذهیب است. تشعیر هم‌نوعی از تذهیب است که طرح آن گرفت‌وگیر یا جنگ حیوانات است. این حیوانات خواه پرنده باشند، خواه دو غزال یا دو حیوان درنده، فرقی نمی‌کند. اما خطوط تشکیل‌دهنده در این نقش‌ها بسیار ظریف‌تر از قبلی و با تار مویی از گربه یا سنجاب یا سمور اجرا می‌شود. این روش هم یا مطلاست یا الوان.می‌توان گفت این هنر از نقش‌برجسته‌های حیوانات در طاق‌بستان و تخت جمشید که به طرز زیبایی حجاری شده الهام گرفته شده و در نهایت کاربرد آن را در هنر تشعیر می‌بینیم.
مینیاتور برای تزئین کتب خطی، گیاه‌شناسی، فیزیک، نجوم و مخصوصا دیوان‌های شعر به کار رفته است و احتمال بسیار دارد که از شعر که از تخیل برخوردار است الهام گرفته شده باشد.
- در کتاب‌آرایی مذهبی مثل قرآن یا قطعات خوشنویسی از کدام فرم بیشتر استفاده می‌شود؟
در کتاب‌آرایی مذهبی یا قطعات خوشنویسی که به نوعی به مذهب ربط داده می‌شوند یا به نوعی پیام مذهبی دارند اغلب از طرح‌های اسلیمی، ختایی، تذهیب و گل و مرغ استفاده می‌شود. پایه طرح‌های اسلیمی همانطور که از نامش پیداست شاخه، برگ، ساقه و کلا تنه درختی است مارپیچ‌گونه برگی و گلدار که به طرز ویژه و اغراق‌آمیز عارفانه با ریتم خاص منظم و سیستماتیک توسعه و گسترش می‌یابد. جالب اینکه این هنر زیبا و این حرکت هنرمندانه عالمگیر شد و در نیمه اول قرن شانزدهم به طور مقتدری وارد هنر کشورهای اروپایی از جمله ایتالیا، فرانسه، آلمان و اسپانیا شد؛ هرچند این تاثیرپذیری در اسپانیا به سختی شکل گرفت. با این حال هنر اسپانیایی بیشتر اسلامی است اما براساس گونه‌ای از آن که نام مورسک برایش نهاده اند.
این هنر آنچنان دقیق و منضبط نیست و وحدت شکلی آن چندان سختگیرانه و مقید نبوده چرا که ساختار اسلیمی را با عناصر دیگری ترکیب کرده‌اند. با این حال سبک اسلیمی به غرب نیز شتافت. غرب هم با توجه به سیاست‌های استعماری‌اش آنچنان که هر تازه‌وارد خوب را به نام خود ثبت می‌کند اسلیمی را نیز مال خود کرده و با نام مورسک به شیوه جدیدی بنا کرد.
- خط و کتابت چطور در کنار هم یک هنر زیبا به نام مذهب را بنا نهادند؟
منبع الهام هنر خطاطی که در طول تاریخ اسلام همواره حضور دارد مذهب است چون که قرآن نزد مسلمانان منزلتی عظیم دارد.
