ناکامی در صید یافته‌های پژوهشی، آفت توسعه و تحول

همشهری آنلاین - مریم تقی‌خانی: رفاه عمومی، توسعه اقتصادی و پیشرفت اجتماعی دنیای امروز بیش از گذشته مدیون پژوهش‌های کاربردی است. از این رو ترویج جایگاه پژوهش و همگانی‌سازی دستاوردهای پژوهشی  تلاشی است برای تحقق جوامع آرمانی «دانایی‌محور» و دسترسی عمومی به نتایج کاربردی علم و پژوهش برای زندگی بهتر. رسانه‌ها زبان قابل فهم و قابل انتقالی برای بسط و گسترش این دستاوردها فراهم کرده‌اند و «رسانه‌ای‌سازی علم» (Medialization of Science) دغدغه پژوهشگران برای پل ارتباطی با رسانه است تا بتوانند از این ابزار فراگیر در عملیاتی کردن یافته‌های علم و خدمت به جامعه استفاده کنند.

ماموریت رسانه در آگاهی‌بخشی، تقویت سواد علمی و پژوهشی و گسترش تفکر پژوهش‌محور همراه با قابلیت گستردگی، تنوع و نفوذ در زندگی و فرهنگ جامعه نقش آن را در انتقال علم و کاربردی کردن پژوهش بی‌بدیل کرده است. زمان و فضای اختصاص‌یافته به پژوهش، استفاده از پژوهشگران در تولید محتوا و برنامه‌سازی و پیوستگی موضوع‌های کاربردی می‌تواند این ماموریت مغفول را به انجام رساند و نقش موثر پژوهش در توسعه را در بستر این ابزار قدرتمند برجسته کند.

قابلیت‌های رسانه در خدمت به سند تحول قضایی

در اصل ۱۵۶ قانون اساسی، قوه قضاییه به عنوان «پشتیبان حقوق فردی و اجتماعی و مسئول تحقق بخشیدن به عدالت» معرفی شده است. در مقدمه سند تحول قضایی نیز برای اتخاذ راهکارهای موثر به عدالت‌گستری و حمایت از حقوق فردی و اجتماعی، به استفاده از همه ظرفیت‌های نظام اعم از حاکمیتی و مردمی تاکید شده است. بنابراین تیزبینی و مستند بودن طرح‌های پژوهشی و رویکرد عملیاتی برای ارائه راهکارهای موثر، مسیر مناسبی برای تحقق این اهداف است.

فرآیند پژوهشی زمانی قادر به اصلاح امور و تحول‌آفرینی است که نگاه عملیاتی آن با ارائه الگو و مدل‌های مطلوب مبتنی بر واقعیات جامعه، وزن بیشتری داشته باشد. این قالب، رسانه‌ها را ترغیب می‌کند به عنوان یک ظرفیت غیرحاکمیتی و قابلیت تنوع و گستردگی، با زبان ساده و قابل فهم یافته‌های پژوهشی را رسانه ای کنند و آن را از بایگانی راکد مراکز علمی و پژوهشی به جامعه سرایت و بازخورد آن را نیز به این مراکز گزارش دهند.

رسانه‌ها با این قابلیت، فرصتی منحصربه‌فرد برای پویایی و کارآمدی کانون‌های پژوهشی فراهم کرده‌اند تا با اتکا به این یافته‌ها علاوه بر غنی کردن گزارش‌های تحقیقی خود به بهبود روش‌ها، اصلاح ساختارها و رفع مشکلات جامعه در حوزه‌های مختلف کمک کنند. با تقویت این ارتباط، پژوهشگاه‌ها و مراکز علمی و پژوهشی نیز سویه کاربردی دستاوردهای خود را فعال خواهند کرد.

پژوهشگاه قوه قضاییه که هفته گذشته در دومین سال برگزاری جشنواره شهید بهشتی از ایده‌ها، آرای قضایی و طرح‌های پژوهشی برتر تقدیر کرد، این جایگاه را به درستی شناخته و برای جذب اندیشه‌های تحول‌آفرین، سرمایه‌گذاری کرده است. حلقه گمشده این فرایند درست، حضور رسانه‌ها ورای پوشش خبری است. نقش مدام آنها در ترویج جایگاه پژوهش و رسانه‌ای کردن دستاوردهای آن منفعتی عمومی است که پیگیرانه باید دنبال شود.

مسیر توسعه و تحول با ارتباط تفاهمی پژوهشگر و رسانه

فاصله مراکز پژوهشی از رسانه به دلایل زیاد شکافی عمیق برای تحقق برنامه‌های توسعه‌ای به وجود آورده است. ناآشنا بودن پژوهشگران با قابلیت‌ها و زبان رسانه و فراهم نبودن زمینه‌های ارتباط دوسویه، این بهره متقابل را به حداقل رسانده است. رسانه نیز کمتر سراغ دستاوردهای پژوهشی آمده است. بسته بودن درهای پژوهشگاه‌ها، رویکرد تئوری یا تطابق نداشتن یافته‌ها با واقعیت‌های روز جامعه رغبت آنها را برای رسانه‌ای کردن این نتایج کاهش داده است.

علاوه بر این، در سال‌های اخیر بخش زیادی از ظرفیت تاثیرگذار رسانه منحصر به مسائل اجتماعی و سیاسی بوده و ضعف تولید محتوا برای مصرف رسانه امکان همگانی‌سازی پژوهش را به حداقل رسانده است. شناختن زبان رسانه و تامین محتوای کاربردی در قالب‌های شناخته‌شده رسانه‌ای و نیز اختصاص فضا و زمان مناسب یا برنامه‌سازی حرفه‌ای در رسانه می‌تواند گره ناگشوده تعامل مراکز پژوهشی و رسانه‌ها را باز کند.