همشهری آنلاین - فتانه احدی: گفتگوی تلفنی امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجه هیات حاکمه موقت افغانستان با امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان، در مورد مسائل بین ایران و افغانستان می‌تواند گویای این باشد که طالبان به دنبال همسو کردن ایران با خود هستند.
طالبان برای جلب توجه جوامع بین الملی به سوی خود از هیچ تلاشی فروگذار نخواهند کرد. متقی با ابراز تاسف عمیق خود از حوادث اخیر و تعرض به نمایندگی‌های کشورمان در کابل و هرات، نسبت به تامین امنیت کامل اماکن دیپلماتیک، دیپلمات‌ها و کارکنان جمهوری اسلامی ایران در این کشور اطمینان داد. حتی مدعی شد که طالبان برای توسعه و گسترش روابط و همکاری‌ها در راستای منافع دو کشور و ملت همسایه و مسلمان تاکید دارند و اطمینان داد که از هیچ تلاشی برای رفع نگرانی ایران دریغ نخواهد کرد.
امیرخان متقی موضوع حقابه ایران را مورد توجه قرار داد و از اعزام هیات تخصصی ایران بدین منظور به افغانستان استقبال کرد. همچنین بر جدیت طالبان برای مقابله با مواد مخدر تاکید کرد.
در همین راستا روحی صفت دیپلمات سابق ایران در افغانستان و پاکستان بر این باور است که وعده‌های افغانستان قطعا برای جلب رضایت همسایه خود و حتی جوامع بین المللی است. این کارشناس مسائل افغانستان میگوید که پیش کشیدن مسائلی چون حق‌آبه ایران و نظر مساعدت در این باره از سوی طالبان با توجه به اینکه عملیاتی شدن آن راهی طولانی در پیش دارد گامی موثر می‌تواند باشد حتی اگر طالبان دولتی پایدار نباشند و حتی این اتفاق در زمان آنها رخ ندهد. اما این گفتگو نشان از همان مشروعیت پیدا کردن و به رسمت شناخته شدن آنهاست. و حتی ممنوعیت کشت خشخاش که زمانی ۸۰ تا ۹۰ درصد تریاک در افغانستان تولید می‌شد که خود یک بی آبرویی به شمار می‌رود و اکنون تحت‌الشعاع خواسته‌های بین المللی قرار گرفته است. توقف این تجارت سودآور دقیقا به همین دلیل در دستور کار طالبان قرار گرفته است.
مشروح گفت‌وگوی همشهری آنلاین با «محسن روحی‌صفت» کارشناس مسائل افغانستان، تحلیلگر مسائل سیاست خارجی و دیپلمات پیشین ایران در افغانستان و پاکستان در این باره را بخوانید.
گفتگوی تلفنی سرپرست وزارت خارجه هیات حاکمه موقت افغانستان با وزیر امور خارجه کشورمان و توقف کشت خشخاش و جایگزین شدن آن از چه بابت است و ایران چه کمکی می‌تواند به افغانستان بکند؟ آیا این ادعا یک بازی سیاسی است یا تبلیغاتی از سوی طالبان برای جوامع بین المللی به شمار می آید؟
در اینکه جوامع بین المللی درخواست توقف تولید موادمخدر از افغانستان را داشته باشد، شکی نیست. چرا که افغانستان منبع کشت و تولید ۸۰ تا ۹۰ درصد تریاک در جهان است که این بی‌آبرویی بزرگی برای طالبان به شمار خواهد رفت. بنابراین حتما طالبان از سوی جامعه بین‌المللی تحت فشار قرار دارند و از این موضوع برای کسب مشروعیت نیز استفاده خواهند کرد. حتی بخواهند نشان دهند که کشوری مسئولیت‌پذیر هستند. ایران نیز می‌تواند با ارائه دانش و فناوری در زمینه کشاورزی در کشت جایگزین خشخاش کمک موثری برای افغانستان باشد.
با توجه به اینکه درآمد طالبان از فروش موادمخدر تریاک است و بخش عمده ای از بازار این تجارت را خود ایمن گروه در دست داشته و دارند، این ادعا کمی عجیب به نظر نمی رسد؟
بله. یکی از منابع درآمد افغانستان از گذشته، تولید و تجارت مواد مخدر بوده است. اکنون وقتی همه این امتیازات دست دولت است نیازی ندارد که سردمدار این موضع باشد که از این اقدام جلوگیری کنند. با توقف کشت خشخاش، قیمت‌ها در بازار مواد مخدر تریاک افزایش می‌یابد بعد به راحتی میتوانند با زد و بندهایی با باندهای قاچاق مواد مخدر درآمد خود را حفظ کنند. بنابراین خیلی طبیعی است که وارد این بازی شوند یا حتی شده‌اند. اکنون در مرحله تبلیغات هستند و در مرحله بعد اگر دولت پایداری داشته باشند عملیاتی می‌کنند. چرا که در اولین دوره روی کار آمدن طالبان کشت و مواد مخدر ممنوع شد اما باز هم تغییر و تحولاتی ایجاد شد که کشت و تولید افزایش پیدا کرد.
آیا ممکن است هدف نهایی طالبان از چنین اقدام یا ادعایی، صرفا کسب مشرعیت سیاسی و رسمیت گرفتن باشد؟
کشورها میتوانند بدون اینکه یکدیگر را به رسمیت بشناسند با هم ارتباط برقرار کنند. برای مثال ایران و مصر یکدیگر را به رسمیت نمی‌شناسند اما با هم مراودات اقتصادی دارند، ایران‌خودرو در آنجا شعبه دارد. بنابراین رسمیت دادن یا ندادن مانعی برای برقراری ارتباطات کشورها نیست.
امیرخان متقی موضوع حقابه ایران را مورد توجه قرار داد و از اعزام هیات تخصصی ایران بدین منظور به افغانستان استقبال کرد. آیا این استقبال جدی بود یا تعارف سیاسی؟
منطقه شرق ایران و غرب افغانستان نیاز به مدیریت جامع منابع آب دارد. مشکل در داخل ایران و افغانستان است. مشکل کم آبی و خشکسالی هر دو کشور را تحت تاثیر قرار داده است. بنابراین طبیعت دو طرف نیازمند مدیریت یکسانی است. با وجود منابع آبی و اقدامات کشاورزی و ایجاد اشتغال در دو کشور می‌توان به یک مدیریت مشترک رسید. ایران با داشتن خدمات فنی و مهندسی، مهارتهای لازم در زمینه کشاورزی، وجود ذخایر خوبی از بانک ژنی گندم، علم پیشرفته مدیریت آب و کشاورزی، از سوی دیگر نیز افغانستان با منابع آبی و نیروی کار و کشاورز بر اساس یک مدیریت واحد حتی با همکاری سازمان‌های بین المللی مشکلات خود را می توانند حل کنند. در واقع ما باید در آخر به این راهکار برسیم. حال ممکن است درک این موضع زمان ببرد و دو طرف به این مسئله توجه نکنند. اما اگر افغانستان برای انجام این موضوع گام بردارد و حتی اگر حکومت با ثباتی نباشد، اما می‌توان از حالا قدم هایی برداشت. می توان زمینه‌هایی فراهم کرد تا محصولات باکیفیت جایگزین کشت خشخاش شود و ایران نیز بازار مصرفی برای افغانستان باشد و گندم را به صورت تضمینی از افغانستان خریداری کند. برای افغانستان منبع درآمد خوب و برای ایران هم منبع پایداری برای وارداتش خواهد شد. حتی اگر این مسئله یک بازی سیاسی باشد اما برداشتن قدم‌ها خوب است. یعنی اینکه هر اقدام جدید باید در ذهن و فکر بیاید و تکرار شود تا اهمیت خود را پیدا کند. حتی شاید ارائه طرح و اجرایی شدن آن زمان زیادی ببرد و شاید به دوره طالبان هم نرسد.
آیا افغانستان بدون تریاک می‌تواند اقتصاد پابرجایی داشته باشد؟
افغانستان سرزمین مساعدی برای کشاورزی است. از جهت آب، خاک و نیروی انسانی افغانستان قابلیت بالایی برای کشاورزی دارد. درست است که تولید مواد مخدر سود بالایی دارد اما تنها برای جیب دلالان. کشاورزان از این سود سهم اندکی دارند. بنابراین اگر کشاورزی افغانستان مورد حمایت قرار گیرد حتما کشاورزان از کشت جایگزین استقبال خواهند کرد. کشاورزان از درآمد معمولی اما پایدار راضی هستند حتی اگر کشت خشخاش ممنوع شود.
دلیل اصرار بر کشت خشخاش در سالهای اخیر چه بوده است؟
تقاضای دلالان و بازار جهانی باعث شده است که کشاورزان به کشت خشخاش روی آورند. اما در واقع کشاورزان چندان راضی به این موضوع نیستند.
طالبان تا چه زمانی بر ادعای خود پایبند هستند؟
گروه‌های مختلف طالبان دارای اختلافات قومی و قبیله‌ای با یکدیگرند. برای گروه‌های مختلف طالبان منافع ملی ارجحیت ندارد بلکه منافع قومی و قبیله‌ای است که مدنظر آنها است. موضوعات مورد مناقشه هم زیاد است. هنوز طالبان به یک دولت تبدیل نشده‌اند و نحوه اجرای دستورات و احکام در این کشور شبیه گروه و قبیله است نه دولت. هنوز رفتار یک دولت را ندارند و بر اساس رفتار طایفه‌ای عمل می‌کنند بنابراین باید منتظر ماند طالبان تا چه حد می‌تواند بر ادعاهای خود پایبند باشد.
نظر شما