ریخت و پاش زباله، فرسایش خاک، تجاوز به مراتع و جنگل‌ها و حتی منطقه‌های حفاظت شده، جاده کشی و سد‌سازی‌‌های غیراصولی و آلودگی هوا و آب در هر نقطه‌ای به چشم می‌خورد. اما مناطقی هستند که دیدن مشکلات بزرگ زیست‌محیطی در آنها بسیار دردناک است؛ مناطقی چون کلاردشت که کمتر نظیر دارد؛ منطقه‌ای که قربانی مطامع بسازو بفروش‌ها و سوداگران زمین شد. چرا باید چنین شود؟
از دهه 1310 کلاردشت برای گردشگری نوین مورد توجه قرار گرفت که ساختمان نیمه‌تمام هتل سبک آلمانی در حسن کیف و کاخ رضا شاهی در اجابیت، نشانه‌های به جامانده از آن روزگار است. در مطالعات طرح جامع کلاردشت که سال 1345 تدوین شد، این منطقه به‌عنوان یک منطقه گردشگری تعریف شده است. اما در دو سه دهه اخیر بسیاری از جاذبه‌های طبیعی، فرهنگی و تاریخی این منطقه تخریب شد.
تخریب بخش قابل توجهی از جنگل‌های طبیعی و دست‌کاشت، تبدیل اراضی کشاورزی به ساختوساز، دیوارکشی‌های زشت و بی‌شمار بر فراز دشت و تپه ماهورها، تخریب و دگرگون‌سازی خانه‌های زیبای سنتی و بافت اصیل روستاها، ساختمان‌سازی در هر نقطه‌ای با نماهای بی‌هویت و به تبع آن جاده‌سازی در گوشه و کنار این منطقه به قصد زمین خواری و زمین فروشی، معدن کاوی و تخریب بی‌رحمانه کوه، زباله‌پراکنی در سراسر پهنه دشت، بستر رودخانه سردابرود و نیز در دو سوی جاده جنگلی عباس‌آباد (جاده‌ای که روزگاری نه چندان دور یکی از زیباترین جاده‌ها بود) و نابود‌سازی تپه تاریخی اکد در جریان معدن‌کاوی برای سنگ گرانیت؛ این تخریب‌ها بسیاری از جلوه‌های ممتاز گردشگری کلاردشت را از میان برده یا به آن آسیب جدی وارد کرده است.
گذشته از کلیات روشنی (مانند اصل پنجاهم قانون اساسی ) که حفظ محیط‌زیست و میراث فرهنگی کلاردشت (و هر جای دیگر کشور) را الزامی می‌کند، الزام‌های قانونی ویژه‌ای هم وجود دارد که اگر تمکین به قانون در میان مدیران و تصمیم سازان منطقه نهادینه بود، نمی‌بایست امروزه وضع کلاردشت را چنین فاجعه بار ببینیم. از جمله اینکه رودخانه سردابرود که شاهرگ زندگانی بخش کلاردشت است، از چند دهه پیش با عنوان «حفاظت‌شده» در مدیریت سازمان حفاظت محیط‌زیست قرار گرفته است.
همچنان‌که توده کوهستانی علم کوه و تخت‌سلیمان با عنوان «اثر طبیعی ملی» از سال 1381 جزو مناطق چهارگانه حفاظت شده محسوب می‌شود. اما متأسفانه حفاظت از این مناطق فقط در حد عنوان است و این عناوین فقط نام‌هایی هستند که نشانی از مدیریت همخوان با مضمون خود ندارند. برای کسی که بخواهد گزارشی از تخلف‌های زیست‌محیطی در کلاردشت بنویسد، نیازی به سوژه یابی ندارد به هرنقطه‌ای که نگاه کند سوژه‌ای می‌یابد.
نمونه‌هایی از تخریب‌ها
اخیرا تخریب‌هایی در منطقه رودبارک صورت گرفته که مشکلات قبلی کلاردشت را مضاعف کرده است؛ تخریب‌هایی که در مراجع قضائی قابل پیگیری است. با این حال انتظار می‌رود مسئولان محیـط‌زیسـت، شهرداری، شورای شهر و منابع طبیعی کلاردشت (حسب مورد و متناسب با وظیفه خود) به آنها رسیدگی کنند.
1 - در منطقه « لرگ » (رودبارک، نرسیده به قرارگاه کوهنوردی)، جنگل کاری مصنوعی را که در آن درختان نراد حدودا 40ساله وجود داشت، دیوار کشی کرده و درختان آن را ریشه‌کن کرده‌اند. مطابق ماده 2 آیین‌نامه اجرایی قانون واگذاری و احیای اراضی مصوب 25/6/58 واگذاری جنگل‌ها و بیشه‌های طبیعی، مراتع و نهالستان‌های عمومی، پارک‌های جنگلی و جنگل‌های دست کاشت مطلقا ممنوع است.
2 - در منطقه «کاسرخیل» رودبارک نیز قطعه بزرگی از زمینهای جنگل‌کاری شده منابع طبیعی را تصرف کرده و درختان 40 ساله نراد آن را از ریشه درآورده و سوزانده‌اند. در این منطقه، سیم‌های خارداری را که برای مشخص کردن منابع طبیعی نصب شده بود، کنده و ده‌ها متر بالاتر برده‌اند!
3 - در «زورنماسنگ» (نرسیده به دروازه مترو) عرصه منابع طبیعی با پوشش درختان جنگلی و بیشه‌ای را که 5هزار مترمربع مستثنیات (گویا متعلق به یکی از اعضای خاندان پهلوی ) داشته، به گستره 60هزار مترمربع تصرف کرده و دیوارکشی کرده‌اند. این منطقه کاملا کوهستانی است و ساختوساز در آن از جنبه ایمنی کاملا نادرست است. به علاوه، آنگونه که از مضمون ماده 37 قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها برمی‌آید، واگذاری عرصه‌های جنگلی حتی برای مصارف دولتی و عام‌المنفعه، فقط در اراضی جنگلی جلگه‌ای مجاز است. حال، چگونه می‌شود که اشخاصی روی شیب‌های جنگل پوش کوهستانی برای مصارف شخصی ساختمان می‌سازند. این پرسشی است که باید مقام‌های مجوز‌دهنده و ناظر به آن پاسخ دهند!
4 - یک نهاد، زمینی را در نزدیکی دروازه مترو، در حریم رودخانه سردابرود، تصرف و با از بین بردن پوشش گیاهی این زمین، آن را برای چادر زدن اجاره می‌دهد. شکی نیست که این کار، مقدمه ساخت و ساز در آن زمین است. قطعه زمین دیگری در نزدیکی همین زمین را سازمانی دولتی تصرف و تا لبه رودخانه فنس کشی کرده است. این در حالی است که ساخت و ساز در حریم رودخانه‌ها، مغایر ماده 2 قانون توزیع عادلانه آب مصوب 16/12/1361 است.
5 - شخص یا اشخاصی، در یکی دو سال گذشته اقدام به بریدن درختان توسکای کهنسال در یک توده جنگلی مجاور رودخانه (در نزدیکی هتل سمن) کرده و در آن ساختمان‌سازی کرده‌اند. بقایای این توده جنگلی موجود است اما خطر قطع شدن آن را تهدید می‌کند.
6 - در دره «راشک» (شمال قرارگاه کوهنوردی) ساخت و سازهایی با تجاوز آشکار به رودخانه و حریم مسیل انجام شده و بیم آن می‌رود که این ساخت و سازها گسترش یابد. در ضمن، این دره به محل تخلیه نخاله‌های ساختمانی بدل شده است.
7 - شرکتی که مرتبا در روزنامه‌ها آگهی فروش زمین می‌دهد، حدود 60 هکتار از دامنه‌های پرشیب را در منطقه « ماشکوه » تا راشک، جنگل تراشی و جاده‌کشی کرده و قصد ساخت و ساز در آن جا را دارد.
8 - یک سازمان دولتی، در نزدیکی قرارگاه کوهنوردی زمین بزرگی را تا لبه رودخانه دیوارکشی کرده است.
9 - در نزدیکی چشمه و منبع آب کلاردشت ساختمان‌هایی بنا شده و بیم آن می‌رود که این ساخت و سازها ادامه یابد و سبب آلودگی آب آشامیدنی منطقه شود.
10 - در نزدیکی تپه باستانی «اکد» (تپه‌ای که متأسفانه در سال‌های گذشته در جریان عملیات معدن سنگ کلاردشت، زیر و رو شده) خانه‌هایی ساخته شده که لوله پساب آنها مستقیم وارد رودخانه سردابرود می‌شود. همین وضع، در چندین ساختمان که در «ونداربن» بنا شده نیز به چشم می‌خورد. گذشته از این، پساب تمامی ساختمان‌های کلاردشت حتی آنهایی که در نزدیکی رودخانه ساخته شده‌اند، وارد چاه‌های جذبی می‌شود که با توجه به درشت دانه بودن خاک منطقه، نفوذ آلودگی‌ها به رودخانه محرز است. در واقع در کلاردشت، ساختمان‌ها پیاپی ساخته می‌شوند بی آنکه هیچ فکری برای دفع پساب آنها شده باشد. آلوده‌سازی آب‌ها، طبق ماده 688 قانون مجازات اسلامی و ماده 2 آیین‌نامه جلوگیری از آلودگی آب، مصوب 16/3/73 ممنوع است.
11 - در حوالی «چشمه امیر» فردی که مدعی است وارث یک مالک است، از چند سال گذشته تا‌کنون، آهسته آهسته بیشه و حریم رودخانه را به ملک مورد ادعای خود اضافه کرده و هیچ مقامی هم جلوی او را نمی‌گیرد.
12 - به تازگی یکی از نهادها، کانکس‌هایی را در نزدیکی تونل نیمه‌کاره ونداربن قرار داده گویا قصد دارد آنها را به مناطق دست نخورده خرم دشت یا حصارچال ببرد و در آنجا قرارگاه برپا کند. این کار قطعا موجب تخریب و آلودگی زیست‌محیطی و آلودگی صوتی در بخش‌های بالایی کلاردشت خواهد شد؛ بخش‌هایی که تا‌کنون کمتر آسیب دیده‌اند. این کار زمینهای خواهد شد برای ادامه ساخت و سازها که تا به امروز هم تمامی دره‌های اصلی کلاردشت را دربرگرفته است.
* مدیر گروه دیده‌بان کوهستان
