غربالگری زنان باردار ممنوع شده است؟ | پاسخ یک مقام عالی وزارت بهداشت به دغدغه جدی زوجین

به گزارش همشهری آنلاین، دکتر کمال حیدری معاون درمان، معاون بهداشت و سرپرست اداره جوانی جمعیت وزارت بهداشت در نشست خبری از  ارائه تسهیلات ویژه برای افزایش جمعیت و فرزندآوری در وزارت بهداشت خبر داد و گفت: آموزش‌های پیش از ازدواج در تمام مناطق کشور در حال اجراست و علاوه بر آن حمایت از مادران باردار و شیرده، همچنین مادران بی‌بضاعت باردار و صاحب فرزند هم مورد توجه است. در قانون هم به این مقوله به خوبی پرداخته شده است و تسهیل خدمات زایمانی به ویژه در زایمان طبیعی هم از جمله برنامه‌های اصلی حوزه معاونت بهداشت خواهد بود.

حیدری درباره تشکیل قرارگاه سلامت و جوانی جمعیت وزارت بهداشت اشاره کرد و افزود: وزارت بهداشت در جهت اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت ۶۰ درصد از این قانون را بر عهده دارد و  سایر دستگاه‌های نیز وظایفی برای آنها تعریف شده، که باید هر چه سریعتر اجرایی شود. جمعیت از مهمترین دغدغه های کشور بوده و با توجه به اینکه میزان رشد جمعیت و فرزند آوری  پایین بوده، امسال وزارت بهداشت به صورت ویژه به این موضوع پرداخته است. بعد از تشکیل این قرارگاه ترویج به فرزندآوری و توسعه بحث جمعیت از لحاظ کمی و کیفی نسبت به گذشته با تلاش بیشتری انجام خواهد شد و کلیه دستگاه‌ها در تمامی مباحث آموزشی و برنامه‌های باروری سالم در حوزه بهداشت همچنین درمان ناباروی و توسعه خدمات ناباروی نسبت به قبل مشارکت خواهند کرد.

به گفته وی تا پیش از این برنامه جمعیت در ذیل سلامت خانواده قرار داشت اما اکنون به یک اداره کل تبدیل شده و با قوت بیشتری به این دغدغه ملی و ارزشمند پرداخته خواهد شد. چرا که همین حالا هم برای اجرای برنامه‌های جوانی جمعیت کشور دیر شده و باید با تلاش جدی در این باره شکل بگیرد تا عقب‌ماندگی ترمیم جمعیت کشور جبران شود.

حیدری با بیان این که بحث جمعیت به یک مقوله فرهنگی بدل شده است، افزود: جوان‌ها به مانند گذشته به اهمیت فرزندآوری در جهت سلامت روانی، اجتماعی و معنوی خود و خانواده‌هایشان توجهی ندارند و داشتن فرزند به عنوان یک ارزش کمرنگ شده که باید پیش از پیش به آن پرداخته شود.

ایران جوان بمان

ﺩﮐﺘﺮ ﺻﺎﺑﺮ ﺟﺒﺎﺭﯼ ﻓﺎﺭﻭﺟﯽ، مسئول دبیرخانه قرارگاه سلامت و جوانی جمعیت وزارت بهداشت هم با اشاره به آغاز هفته ملی جوانی جمعیت از ۲۴ اردیبهشت گفت: تمام هدف‌گذاری‌ها جلوگیری از سالخوردگی جمعیت و حفظ نشاط و جوانی جمعیت است. بر این است در هفته پیش رو که به عنوان هفته ملی جمعیت نامگذاری شده، هر روز به یک نام تعریف شده و شعار محوری «ایران جوان بمان» برای آن تعریف شده است.»

جباری افزود: بر این اساس، روز شنبه ۲۴ اردیبهشت با نام «در آرزوی فرزند» باموضوع پیشگیری و درمان ناباروری خواهد بود. یکشنبه ۲۵ اردیبهشت «فرزند تنهای من» با رویکرد آسیب‌های تک فرزندی از نگاه پزشکی و روانشناختی، دوشنبه ۲۶ اردیبهشت «خانواده دوستار فرزند» با موضوع نقش تعدد فرزندان و فرزندپروری، سه‌شنبه ۲۷ اردیبهشت «پدر و مادر و حس خوب زندگی» با موضوع والدین و صمیمیت زندگی، چهارشنبه ۲۸ اردیبهشت «زندگی سالمندی من» با رویکرد آسیب‌ها و عوارضی سالخوردگی جمعیت برای فرد، خانواده و جامعه از نگاه پزشکی و روانشناختی، پنجشنبه ۲۹ اردیبهشت «می‌خواهم زنده بمانم» در بخث جلوگیری از سقط جنین و جمعه ۳۰ اردیببهشت «بحث حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» با رویکرد امتیازاتی که در قانون برای عموم مردم به ویژه زنان باردار و شیرده در نظر گرفته شده و همچنین تکالیف وزارت بهداشت در این حوزه.

پاداش فرزندآوری باید افزایش پیدا کند

حیدری در پاسخ به سوالی که درباره مقایسه و کمتر بودن پاداش‌های فرزندآوری در ایران نسبت به سایر کشورها گفت: این بحث به ما مربوط نمی‌شود اما در جهت تقویت راه‌هایی که ما در نظر داریم موثر است تا بتوانیم به سرعت، زمان از دست رفته را جبران کنیم. البته در دیگر کشورهای جهان بر اساس وسع اقتصادی، تسهیلاتی را برای فرزندآوری قائل می‌شوند تا با کمترین دغدغه خانواده‌ها و ویژه مادران به وظیفه خودشان بپردازند. امسال در مجلس شورای اسلامی به این موضوع پرداخته شده و بر اساس وسعی که بوده در این باره تسهیلاتی در نظر گرفته شده است.

وی تاکید کرد: این تسهیلات باید افزایش پیدا کند چرا که یکی از راه‌های افزایش موفقیت است و هر قدر هم هزینه شود، به نوعی سرمایه‌گذاری به شمار می‌رود. در این باره البته حمایت‌هایی انجام شده است و چانچه خانواده‌هایی از نظر نیازهای معیشتی و بهداشتی با توجه به آزمون وسغ دچار مشکل و بضاعت پایین باشند، مورد حمایت قرار می‌گیرند. بحث تسهیلات بسیار کمک‌کننده است چرا که خیلی از خانواده‌ها در مدیریت هزینه‌ها مشکلاتی دارند و دولت‌ها و دستگاه‌ها باید در این باره برنامه‌ریزی کنند، همانطور که برای مسائل مرتبط با مسکن، میعشتی و آموزش در قانون جوانی جمعیت دیده شده است.

معاون بهداشت وزارت بهداشت با بیان این که برخی کشورها به لحاظ مالی بضاعت قابل توجهی دارند و با توجه به این که جمعیت قابل توجهی هم ندارند می‌توانند تسهیلات بیشتری را ارائه کنند، اظهار کرد: در کشور ما گستره جمعیت بیشتر است و مشکلات اقتصادی که درگیر آن هستیم هم مطرح است. اما امسال ارائه پاداش و تسهیلات جزو نکات قانونی پراهمیت است که به آن پرداخته شده و قرار است هر آن چه که در غالب پویایی بهتر این قانون ضروری است، سریعا در مجلس مطرح و در جهت تقویت برنامه‌های حمایتی و مالی انجام می‌شود.

پوشش بیمه‌ای خدمات ناباروری

سعید کریمی، معاون درمان وزارت بهداشت هم با تاکید بر این که باید بحران پیری جمعیت و کاهش فرزندآوری را حل کنیم، به نقش عوامل متعدد در این باره اشاره کرد و گفت: وزارت بهداشت به عنوان یکی از عوامل تسهیل‌گر و کمک‌کننده در قانون جوانی جمعیت دیده و وظایفی برای این مجموعه تعیین شده است. قصد ما این است که به بهترین نحو قانون را اجرا کنیم و فراتر از امکانات موجود در برطرف کردن این مشکل کمک کرده باشیم.

کریمی با بیان این که مقوله جوانی جمعیت در کشور اهمیت زیادی دارد و تامین کننده سرمایه انسانی است، تاکید کرد: زمانی که کشور پیر و جوان‌ها کمتر می‌شوند، در همه زمینه‌ها آسیب وجود خواهد داشت و تلاش این است که از این بحران جلوگیری شود.

وی در پاسخ به سوالی درباره برنامه‌های وزارت بهداشت برای افزایش حمایت از زوج‌های نابارور و دهک‌های پایین جمعیتی و همچنین حمایت‌های بیمه‌ای، بیان کرد: تا پیش از این کنترل جمعیت در برنامه‌های وزارت بهداشت قرار داشته و هیچ یک از خدمات ناباروی تحت پوشش بیمه نبوده است. اما اکنون برنامه‌ها تغییر کرده و هدفگذاری فرزندآوری و افزایش جمعیت است. بر این اساس تسهیلات ناباروری و گسترش پوشش بیمه‌ای انجام شده و در چند روز گذشته بیش از ۵ میلیون از جمعیت سه دهک غیربرخوردار کشور که هیچ پوشش بیمه‌ای نبودند تنها با یک کد ملی به صورت رایگان بیمه شدند.

به گفته کریمی در حال حاضر بخش زیادی از خدماتی که در زمینه ناباروری ارائه می‌شود از جمله پاراکلینیک، رادیولوژی، سونوگرافی، آی‌وی‌اف، آی‌وی‌یوآی همچنین هزینه‌ها دارو و جراحی‌های مرتبط به صورت کامل تحت پوشش بیمه قرار گرفته‌اند.

غربالگری حذف نشده، تخصصی شده است

معاون درمان وزارت بهداشت درباره حذف غربالگری‌ها و خانواده‌هایی که تمایل به انجام دارند هم گفت: با وجود هجمه‌هایی که درباره حذف غربالگری مطرح می‌شود، به هیچ عنوان این مساله صحت ندارد و حذف نشده است، بلکه خدمات غربالگری تخصصی‌تر شده است. در قانون به صورت کامل در این باره اشاره شده که بر چه اساسی صورت خواهد گرفت. به هیچ عنوان قرار نیست با تولد بیش از حد فرزندان معلول مواجه باشیم.

وی افزود: اگر پدر و مادر خودشان تمایل به انجام غربالگری داشته باشند، به یک متخصص مراجعه می‌کنند و پس از مشاوره در پروسه غربالگری درباره بیماری که درباره آن نگران هستند، قرار می‌گیرند.

کریمی همچنین تاکید کرد: پیش از این بارداری‌های پرخطر در سن ۳۵ سالگی مطرح می‌شد، در حالی که بسیاری از مادران در سنین بالاتر هم می‌توانند فرزند سالم داشته باشند. توجه داشته باشیم که کلمه پرخطر موجب استرس برای مادران است و می‌تواند انگیزه‌های آنها را برای فرزندآوری در سنین بعد از ۳۵ سالگی کاهش دهد.

جباری، مسئول دبیرخانه قرارگاه سلامت و جوانی جمعیت هم در ادامه از تغییر در قانون غربالگری خبر داد و گفت: غربالگری از این پس ۶ ویژگی خواهد داشت؛ اول این که کار تخصصی‌تر شده و از سطح یک به متخصصان این حوزه رسیده است. در مرحله بعدی غربالگری‌ها استانداردتر انجام خواهند شد، همچنین نقش والدین در قانون جدید پررنگ شده است و با درخواست خود والدین انجام خواهد شد و اجباری برای آن نیست. ویژگی چهارم کامل‌تر شدن پوشش بیمه‌ای است و همچنین هوشمند شدن فرآیند غربالگری که کل مراحل آن باید در یک سامانه الکترونیک ثبت شود. آخرین ویژگی هم شفاف‌تر شدن آن برای مردم و متولیان امر سلامت است که به راحتی قابل رصد و پایش خواهد بود و متناسب با نتایجی که در این سامانه ثبت می‌شود تصمیم‌گیری می‌شود.

فضای مجازی عامل القای ناامیدی به خانواده‌هاست

معاون بهداشت وزارت بهداشت در پاسخ به سوال همشهری درباره کاهش کاهش فرزندآوری در دوران کرونا گفت: در دوران کرونا برعکس تصوراتی که کاهش میزان فرزندآوری مطرح می‌شود، با افزایش تولدها مواجه بودیم که امیدواریم این روال ادامه داشته باشد. همچنین ثبت ازدواج‌ها هم  در این دوره هم بیشتر شده و استمرار آن مساله خوبی قابل قبولی است.

حیدری افزود: در حوزه مسائل فرهنگی، فضای مجازی به یکی از معضلات ما بدل شده است. ناامیدی موجود در این فضا و این که مطرح می‌شود فرزندآوری برای خانواده‌ها مشکل‌زاست، منجر به القای یاس در خانواده‌ها شده‌اند. بحث تک فرزندی هم دغدغه اصلی ما است و با توجه به این که فرصت زمانی برای بارداری کم سن ازدواج بالا است، امسال اعتبارات ویژه‌ای برای آموزش، اشتغال و ازدواج جوانان دیده شده و تلاش می‌شود که باور خانواده‌ها در این باره تقویت شود.

آمار بالای تمایل زنان به سقط جنین مورد تایید نیست

کریمی، معاون بهداشت هم در پاسخ به دیگر سوال همشهری درباره، پژوهش منتشر شده از تمایل ۶۹ درصدی زنان و ۱۶ درصدی مردان برای سقط جنین بیان کرد:‌درصدهای آماری اعلام شده درباره تمایل به سقط جنین مورد تایید ما نیست. ممکن است این پژوهش‌ها در جمعیت خاص و با پرسشنامه‌های خاص انجام شده باشد که به ااین اعداد رسیده است.  این که زنان ایرانی با چنین آماری تمایل به سقط جنین باشد را به هیچ وجه تایید نمی‌کنم.

او با بیان این که ارتباط مسائل اقتصادی و مالی با فرزندآوری، به عنوان یکی از فاکتورها مطرح است اما رابطه خطی ندارد، تاکید کرد: بررسی‌های حال حاضر نشان می‌دهد که خانواده‌های پرفرزند به لحاظ مالی چندان متمول نیستند و یکی از عوامل مهم در این باره امید به آینده و نگرانی‌هایی است که خانواده‌ها دارند. در این باره ارائه بسته‌های فرهنگی، ایجاد امید و رفع نگرانی‌ها باید باعث شود که فرزندآوری افزایش پیدا کنند وگرنه بسیاری از خانواده‌ةای متمول دارای فرزندان کم یا بدون فرزند هستند. پس مسائل اقتصادی مهم هست اما رابطه مستقیم و یک به یک با فرزندآوری ندارد و بحث‌های فرهنگی بسیار مهم‌تر است.

تغییر سیاست از تک فرزندی به ۳ یا ۴ فرزندی

جباری، مسئول دبیرخانه قرارگاه سلامت و جوانی جمعیت هم در پاسخ به این سوال همشهری که سیاست وزارت بهداشت در حال حاضر خانواده‌های چند فرزندی است و سن بارداری مادران چقدر تعیین شده است، بیان کرد: برای سن بارداری هیچ خط و مرزی تعیین نشده است. در دنیا بارداری زیر ۱۷ و بالای ۴۰ سال به عنوان کودک طلایی (GOLDEN BABY) یاد می‌شود. بر این اساس در حال تغییر نظام مراقبتی هستیم که اگر در سنین خاصی احتمال مراقبت بیشتر وجود داشته باشد، آن خدمات را ارائه کنیم. البته توصیه عمومی در وزارت بهداشت این است که هر قدر بارداری در سنین پایین‌تر اتفاق بیفتد هم موفق‌تر است و هم فرزند سالم‌تر خواهد بود. تحقیات هم نشان می‌دهد که ضریب هوشی فرزند هم بیشتر خواهد بود. بهتر است خانواده‌ها تاخیر در بارداری‌ اولیه یا خانواده‌های تک فرزند که فاصله زمانی زیادی برای بارداری دوم دارند، نداشته باشند. در وزارت بهداشت توصیه این است که یک یا دو فرزند حتما اشتباه است و سه یا چهار فرزند را خانواده‌ها بر اساس نقشه راهبردی زندگی انتخاب کنند.

او همچنین در پاسخ به این سوال همشهری که چه برنامه‌هایی برای افزایش فرزندآوری برای زنان متولد دهه ۶۰ و  در نظر گرفته شده است هم عنوان کرد: در حال حاضر عمده زنان در سنین باروری دهه ۶۰ هستند و فرصت طلایی برای جبران سالخوردگی جمعیت به شمار می‌روند. در قانون امتیازاتی در این باره و مبتنی بر شکوه مادری دیده شده است. خودرو، زمین، تسهیلات، خدمات رایگان، مرخصی‌های زایمان و دوره بارداری و شیردهی از جمله این موارد هستند. همه اینها برای این است که این امر برای مادران ما در دهه ۶۰ تسهیل شود و فرزندآوری خوب و موفقی را تجربه کنند. به همین نسبت دهه ۷۰ هم نقش دارند اما کمتر از دهه ۶۰. درباره دهه ۸۰ البته با چالش‌های بیشتری مواجه هستیم.

جباری تاکید کرد: رویکرد ما این است که در مجموعه اقدامات وزارت بهداشت در نظام شبکه ارزیابی براساس شاخص‌هایی از اقدامات دانشگاه‌ها و حتی مراقبین سلامت و به‌ورزان انجام شود، از جمله ازدواج زودهنگام، موفق و پایدار و فرزندآوری به موقع و تمایل خانواده‌ها برای داشتن حداقل سه فرزند. مجموع این نظامات باعث می‌شود که مردم تمایل به فرزندآوری به موقع و به تعداد مناسب داشته باشند.

برنامه ویژه برای استان‌های سالمند

حیدری، معاون بهداشت وزارت بهداشت هم از اجرای طرح‌های ویژه برای استان‌های سالمند برای ارتقای جمعیت جوان خبر داد و گفت: برنامه‌های جوانی و افزایش جمعیت برای تمام کشور است اما بیشترین تاکید و تمرکز ما درباره استان‌هایی است که TFR آنها پایین است.

به گفته وی، استان‌هایی از جمله گیلان، مازندران، آذربایجان شرقی، اصفهان، کرمانشاه و مرکزی با حد جانشینی بسیار فاصله دارند و باید به شکلی در بحث فرهنگی، مشاور دادن، برنامه‌های حمایت و متقاعد کردن این خلآ را جبران کرد.

نقش مخرب فضای مجازی در سقط جنین و ازدواج نکردن جوان‌ها

حیدری در پایان این نشست به مادران پرخطر اشاره کرد و گفت: ما به جای این کلمات از مادران بیش‌مراقبت استفاده می‌کنیم چرا که الفاظی از این دست بار منفی دارند و وظیفه داریم درباره مادرانی که بیشتر نیازمند مراقبت هستند اقدامات بیشتری انجام دهیم. اما مهم‌ترین توصیه وزارت بهداشت ازدواج زودهنگام و به هنگام و داشتن فرزند است. این در حالی است که باید تک‌فرزندی در خانواده‌ها هم مورد توجه قرار بگیرد چرا که در حال حاضر والدین فقط خودشان را در نظر می‌گیرند و به نیاز فرزند برای عقبه و خانواده کمتر توجه می‌کنند.

وی همچنین درباره تاثیر شرایط اقتصادی کنونی بر کاهش میل به فرزندآوری در جامعه هم بیان کرد: طبق پژوهش‌های انجام شده در گذشته، مشخص شد که مباحث اقتصادی در کاهش فرزند رتبه ۵ به بالا دارد و موارد دیگری بر این موضوع دخیل است. مباحث مطرح شده فعلی در فضای مجازی، مدیریت مسائل اجتماعی را سخت کرده و جامعه از افتخار به مادر بودن و شغل و جایگاه مادری فاصله گرفته است. این فضا باعث شده که جوان‌ها تفکر سقط جنین یا حتی ازدواج نکردن و جایگزین کردن نیازها با موارد دیگر را داشته باشند.

معاون بهداشت وزارت بهداشت معتقد است عمده بحث جمعیت، فرهنگی شده است و باید با تلاش جمعی و همدلی آحاد جامعه از بحران جمعیتی در آینده جلوگیری کرد. وی تاکید کرد:‌ نباید اجازه داد که سیاست کشورهای دیگر برای زمین‌گیر کردن ایران در بحث جمعیت اجرایی شود و اگر عرق ملی وجود دارد باید همگی برای این مقوله تلاش کنیم تا پویایی، سلامت و جوانی جمعیت رقم بخورد.

جوانی جمعیت فقط فرزندآوری نیست

معاون درمان وزارت بهداشت هم در جمع‌بندی صحبتهایش اینطور عنوان کرد که نباید هنگام صحبت از جمعت تنها به فرزندآوری و تولد و زایمان فکر می‌کنیم و این همه جمعیت این نیست.

کریمی ادامه داد: حفظ جمعیت جوان هم باید دیگر اولویت‌ باشد. برای پرورش یک کودک و رسیدن او به سن جوانی تلاش زیادی می‌شود اما زمانی که او در سن کار و حضور در فعالیت‌های اجتماعی قرار می‌گیرد، بر اثر یک تصادف از بین می‌رود. مرگ یک جوان بر اثر تصادف موتوسیلکت یا حوادث جاده‌ای و مرگ چندین جوان در تصادفات رانندگی خسارت بزرگی است.

وی با تاکید بر این که فرزندآوری مقوله بسیار مهمی است اما همسو با آن حفظ جمعیت جوان هم باید وجود داشته باشد، عنوان کرد: شایع‌ترین علت مرگ در سنین ابتدایی بعد از تولد مسائل عفونی بوده که در سیستم بهداشت و درمان به دلیل پیشرفت‌های صورت گرفته کنترل شده است. اما شایع‌ترین علت مرگ در سنین جوانی، بحث تصادفات و آسیب‌های ناشی از تروما است و باید در این باره تدبیر شود. حتی اگر فرد در اثر تصادف فوت نکند، ممکن است با معلولیت مواجه شود و تا آخر عمر به جای یک فرد فعال اجتماعی به معلولیت دچار می‌شود. تاکید و توصیه وزارت بهداشت این است که اگر می‌خواهیم جمعیت جوان داشته باشیم، علاوه بر فرزندآوری به مقوله بعد از تولد هم فکر کنیم.

افزایش جمعیت زنان سرپرست

جباری، سرپرست اداره جوانی جمعیت وزارت بهداشت هم در پایان این نشست گفت: در کنار ازدواج آسان و موفق و پایدار باید به کاهش طلاق هم فکر کرد، وضعیت بسیار خوبی در کشور نداریم و باید مهارت‌های زندگی را به جوانان آموزش داد. صبر در مقوله زندگی مقوله کم‌رنگ امروز شده و دچار آسیب‌های ناشی از طلاق شده‌ایم. باید توجه داشته باشیم که فرزند سالم و نسل باکیفیت در خانواده‌های مستحکم و بادوام پرورش پیدا می‌کند و باید مانع از افزایش فرزندان طلاق در جامعه شد.

وی تاکید کرد: مقوله طلاق و از هم پاشیدگی خانواده‌ها موضوع چند عاملی است و باید در وزارت بهداشت و سایر دستگاه‌ها به صورت همسو انجام شود. آمار طلاق در شهرهای مختلف متفاوت است اما در کلانشهرها با آمار بالای طلاق مواجه هستیم.  

این مسئول همچنین به موضوع ازدواج مجدد زنان سرپرست هم اشاره و عنوان کرد: این فرهنگ غلط در جامعه است که اگر به هر دلیلی از جمله طلاق یا فوت همسر زنان بیوه شدند، ازدواج مجدد آنها صورت نگیرد. تعداد زنان سرپرست خانوار از ۲ درصد اوایل انقلاب  به نزدیک ۱۳ درصد رسیده و باید نگاه‌ها به زن سرپرست خانوار تغییر کند و دیدگاه ازدواج مجدد آنها تقویت شود.