همشهری آنلاین- فهیمه طباطبایی: حالا چند سالی هست که سهم عابران پیاده تهرانی از کوچه و خیابان‌های این شهر آب می‌رود. تقریبا اغلب پیاده‌روهای شهر به تسخیر هر کس و هر چیزی جز عابر پیاده در آمده و آنها باید برای حرکت در پیاده‌روها از هفت خان خوردوهای پارک شده، رانندگان بی‌محابای موتور سیکلت، رستوران‌دارهایی که سفره در پیاده رو گسترده‌اند و.... عبور کنند.
«ما آخرین کسانی هستیم که اجازه داریم از پیاده‌رو بهره ببریم، در بعضی نقاط شهر مثل میدان هفت تیر یا تجریش و چهارراه ولیعصر، نیم متر جا برای راه رفتن پیدا نمی‌شود، همه چیز و همه کس به اجبار هدایت‌مان می‌کنند به داخل خیابان، حاشیه خیابان هم که در قرق تاکسی‌هاست یا خودروهای شخصی پارک کرده‌اند یا نقطه ویراژ دادن موتورسواران شده است.»
معضل سد معبر در پیاده‌روها به یک یا دو مورد بر نمی‌گردد، سالهاست هر کسی جز شهروندان عابر از آن استفاده می‌کنند؛ صاحبان خودرو و موتورسیکلت اصلی‌ترین معضل هستند. «اصلا نیازی نیست من یا کسی دیگر بگوید چه خبر است، اغلب شهروندان در روز ده‌ها بار با این صحنه مواجه می‌شوند که یک یا چند ماشین حاشیه کوچه یا خیابان و بزرگراه به زور خودشان را در پیاده‌رو جا داده‌اند، وقتی هم اعتراض کنی متهم می‌شوی به اینکه نمی‌فهمی پارکینگ در شهر کم است و جای پارک نیست و....اصلا مگر آدم در روز به چند نفر میتواند اعتراض کند؟ اعتراض هم کردی وقتی قانون حمایتی نمی‌کند چه فایده دارد؟» این را زنی سالمند می‌گوید که برای خرید روزانه تا میدان تره‌بار یا نانوایی باید از چند کوچه و خیابان جمهوری و جامی گذر کند و سرعت عکس العمل به موقع در مواجهه با ماشین و موتور را ندارد. « از ساعت هشت صبح تا ۹ شب، نمی‌شود در پیاده‌روهای اینجا قدم گذاشت، از بس موتور پارک شده است. تازه دیدم جلوی علاءالدین پارکبان هم گذاشته‌اند و از پیاده‌رو پول در می‌آوردند، چیزی که حق عابر پیاده است.»
کمبود جای پارک در تهران از یک طرف و بی‌تفاوتی شهروندان نسبت به حقوق عابران پیاده از سوی دیگر باعث شده که پیاده‌روهای شهر هویت خود را از دست دهند و در طول سالیان دراز به پارکینگ تبدیل شوند.
ادامه رستوران و کافه در پیاده‌رو
به جز رانندگان وسایل نقلیه که به طور مکرر به حریم پیاده‌روها تجاوز می‌کنند و با پارک کردن خودروی خود یا عبور از آن، راه عابر را مسدود می‌کنند، رستوران‌دارها هم جزو گروهی هستند که در طول یک دهه اخیر از محل عابر پیاده استفاده ابزاری می‌کنند. آنها با چیدن میز و صندلی در حریم پیاده‌رو و دادن خدمات به مشتریان در این محل، تردد عابران پیاده را به سختی می‌اندازند.
این تصویر را در شهر زیاد دیده‌اید که عده‌ای با ساندویچ یا قهوه به دست روی نیمکتی در پیاده‌رو نشسته‌اند و مشغول گپ و گفت با یکدیگرند. مهری رضایی یکی از کسانی است که در خیابان ستارخان زندگی می‌کند، او می‌گوید که برای تردد از این محله با مشکلات متعددی روبروست. « کل ستارخان در تسخیر فست فودی‌هاست و اغلب اوقات جلوی در هر کدام جمعیت فراوانی تجمع کرده که یا منتظرند نوبتشان شود یا روی نیمکت نشسته‌اند و مشغول غذا خوردن هستند. عملا پیاده‌رویی نمانده که عابر بتواند از آن عبور کند، به همین خاطر باید زیگزاگی برویم داخل خیابان، برگردیم داخل پیاده‌رو و چندین بار این عمل را تکرار کنیم تا به مقصد برسیم. واقعا برای مادری که فرزندش را با کالسکه بیرون می‌آورد و یا کسی که معلول است و با ویلچر در سطح شهر تردد می‌کند، این وضعیت خیلی سخت است. همیشه این سوال در ذهن من مرور می شود که چرا اصلا به این املاک که ظرفیت تبدیل شدن به رستوران را ندارند، مجوز چنین کاری را داده‌اند؟ این وسط حق عابر پیاده چه می‌شود؟»
دستفروشی بیخ گوش عابرپیاده
سومین گروهی که در سال‌های اخیر ساکن ثابت پیاده‌روهای شهر شده‌اند، دستفروشان هستند. کسانی که سفره کسب و کارشان را در این مکان پهن می‌کنند و ساعات طولانی از روز مهمان آن هستند. هر روز هم به تعدادشان افزوده می‌شود و پیاده‌روهای بیشتری در سطح شهر را به اشغال خود در می‌آورند.
چهارراه ولیعصر، میدان هفت‌تیر، میدان تجریش، صادقیه، خیابان پیروزی فقط چند پاتوق دستفروشان در این شهر بزرگ است که راه عابران پیاده در آنجا بسته شده و عبور و مرور را برایشان دشوار کرده است. ستاره میرحسینی، کارمندی است که هرروز از میدان هفت‌تیر عبور می‌کند، او می‌گوید: « ای کاش مسئولان یک دوربین بردارند و با چند عابر پیاده در سطح شهر همراه شوند. از درب خانه یا محل کار که خارج می‌شوی در کوچه‌های فرعی یک متر پیاده‌رو خالی به زور پیدا می‌کنی، چون اغلب ماشین‌ها یا موتورها داخل آن پارک کرده‌اند، بعد که وارد خیابان اصلی مثل هفت تیر می‌شوی، با انبوهی از دستفروشان روبرو هستی که پیاده‌رو را قرق کرده‌اند و جای سوزن انداختن نگذاشته‌اند. از حاشیه خیابان هم که بخواهی رد شوی، با حجم انبوهی از تاکسی‌های در حال مسافرگیری، موتور و ماشین روبرو می‌شوی که یا پارک کرده‌اند یا در حال تردد هستند. من عابر پیاده در این وضعیت چه کنم؟ اگر یک لحظه تمرکز نداشته باشم، قطعا دچار سانحه خواهم شد، شما فرض کن یک معلول نابینا یا با ولیچر و سالمندی که سرعت العمل کمتری دارد، اصلا میتواند از این مسیرها عبور کند؟»
سد معبر به نفع ساخت و ساز
بستن پیاده‌رو با داربست و گونی‌های محصور کننده توسط سازندگان ساختمان‌ها، چهارمین شکل تجاوز به حریم پیاده‌رو است که اگرچه کمتر از موارد بالا است اما در برخی از معابر عمومی شهر همچنان دیده می‌شود. سازندگانی که برای چندین ماه پیاده‌رو را بر روی عابران می‌بندند و راهشان را مسدود می‌کنند.اگرچه عابران می‌توانند این موارد را به سامانه‌هایی مانند ۱۳۷ گزارش دهند اما در برخی اوقات این سد معبر تا چندین هفته باقی می‌ماند و تردد را مختل می‌کند.
پیاده‌رو به مثابه انباری
سد معبر فروشگاه‌های بزرگ و کوچک محلی نیز از دیگر معضلات عابران پیاده است. فروشندگانی که بخشی از اجناس خود را با هدف جذب بیشتر مشتری یا به دلیل کمبود جا در مغازه قرار می‌دهند و راه عابران پیاده را می‌بندند.
شهرداری از پیاده‌روها صیانت کند
فرهاد تولایی، شهروندی است که خود را عابر پیاده معرفی می‌کند و می‌گوید که خیلی کم با خودرو شخصی در سطح شهر تردد دارد. او از این حجم تجاوز به حریم پیاده‌رو گلایه دارد و معتقد است که مسئولان شهری باید فکری به حال این موضوع کنند. « کارهای خوبی در سال‌های گذشته در خصوص پیاده‌راه‌سازی تهران صورت گرفته اما کافی نیست. به نظر من شهرداری در کنار ساخت پیادهراههای جدید، باید از پیادهراههای موجود در سطح شهر هم صیانت کند. هیچ زمانی به اندازه دهه اخیر، عابر پیاده در تهران بی‌پناه نبوده و نیست.»
او می‌گوید که چرا باید موتورسواران از پیاده رو تردد کنند. « پلیس راهنمایی و رانندگی چه زمانی میخواهد طرح جریمه رانندگان متخلفی که از پیاده‌رو عبور می‌کنند یا در این محل، خودرویشان را پارک می‌کنند، کلید بزند؟ چرا تبلیغات فرهنگی در رادیو و تلویزیون در نکوهش این تخلف صورت نمی‌گیرد یا چرا پلیس و شهرداری طرح برخورد با کسانی که سد معبر می‌کنند را رقم نمی‌زنند؟ بالاخره چه کسی باید از حقوق عابران پیاده دفاع کند؟»
قانون چه می‌گوید؟
تبصره یک بند ۲ ماده ۵۵ قانون شهرداری ها ، آنها را مکلف کرده که راسا نسبت به آزادسازی معابر اقدام کنند: سد معابر عمومی و اشغال پیاده‌روها و استفاده غیر مجاز آنها و میدان‌ها و پارک‌ها و باغ‌های عمومی برای کسب و یا سکنی و یا هر عنوان دیگری ممنوع است و شهرداری مکلف است از آن جلوگیری و در رفع موانع موجود و آزاد کردن معابر و اماکن مذکور فوق وسیله مامورین خود راساً اقدام کند. همچنین حریم تجاری مقابل برخی واحدهای صنفی فاقد کاربری تجاری است و براساس قانون نمی‌توان از این حریم ها به عنوان محل عرضه و فروش کالا یا ارائه خدمات استفاده کرد، بنابراین تبدیل آن به محل عرضه و فروش یا عرضه خدمات خلاف پروانه بوده و مشمول موارد قانونی است .
با همه این تفاسیر، شهروندان معتقدند اگر در بر همین پاشنه بچرخد و شهرداری مانع سد معبر متخلفان نشود، شهر پیاده‌روهای خود را یکی یکی از دست می‌دهد و عرصه برای عابران پیاده تنگ‌تر خواهد شد. عابرانی که بخشی از آنها کودکان، سالمندان، معلولان و زنان باردار و... هستند.
عکس‌ها از مونا عادل
نظر شما