به‌علت تولید ناکافی داخلی، دولت همه ساله مجبور به اختصاص منابع ارزی بالایی برای واردات بنزین و گازوئیل و تخصیص یارانه برای عرضه ارزان این دو کالاست. ایران یکی از ارزان‌ترین سوخت‌ها را در جهان عرضه می‌کند و در حالی که بنزین در داخل کشور 100 تومان است، قیمت وارداتی آن از 700 تا 1000 تومان در نوسان است.
از سوی دیگر، براساس قانون توسعه حمل‌ونقل عمومی و مدیریت مصرف سوخت که سال گذشته به تصویب مجلس رسید، دولت موظف است نسبت به خروج بنزین و گازوئیل از سبد حمایتی، حداکثر از ابتدای سال1391 اقدام کند. از این رو، مشخص است که دولت باید نسبت به افزایش قیمت بنزین و گازوئیل در سطح قیمت وارداتی تا سال 1391، اقدام کند.
با وجود اینکه این قانون سال گذشته به تصویب رسید و انتظار می‌رفت دولت به تدریج اقدام به افزایش قیمت بنزین کند، تاکنون این امر محقق نشده است. اگر دولت سال آینده یعنی سال 1388 هم قیمت بنزین و گازوئیل را افزایش ندهد و این قیمتها در سال پس از آن یعنی 1389 هم ادامه یابد، محرز است که در سال 1390 باید منتظر افزایش یک‌باره قیمت بنزین و گازوئیل بود. مطالعه ذیل که توسط مرکز پژوهش‌های مجلس انجام شده نشان می‌دهد که اگر دولت سالانه و به تدریج قیمت بنزین و گازوئیل را افزایش دهد، اثر تورمی به‌مراتب کمتری نسبت به افزایش یک‌باره، ایجاد خواهد شد.
اصلاح قیمت بنزین و گازوئیل (رساندن به سطح قیمت وارداتی)
آثار مستقیم: افزایش قیمت حامل‌های انرژی همچون بنزین و گازوئیل با توجه به سهم آن در بودجه خانوار، منجر به افزایش سطح عمومی قیمتها می‌شود.
آثار غیرمستقیم: افزایش قیمت بنزین و گازوئیل به‌علت تاثیری که این دو محصول بر قیمت سایر کالاها و خدمات دارند، موجب افزایش قیمت کالاهای مرتبط هم می‌شود. طبیعی است که این افزایش قیمت، در مجموع موجب می‌شود هزینه خانوارها از افزایش قیمت بنزین و گازوئیل، بیشتر از سهم این 2کالا از سبد مصرفی آنها باشد. مسلم است به‌دنبال افزایش هزینه تولید به‌علت افزایش قیمت حامل‌های انرژی، قاعدتا دارندگان نیروی کار و دارندگان سرمایه، قیمت‌های آنچه را صاحب هستند، افزایش خواهند داد. مثلا با افزایش قیمت بنزین و گازوئیل، شاخص قیمت‌های حمل‌ونقل دچار تغییرات عمده‌ای می‌شود. متعاقبا هزینه‌های حمل‌ونقل افزایش می‌یابد و هزینه‌های ساخت و ساز‌بیشتر می‌شود.
افزایش تدریجی به نفع مردم است
نتایج مطالعات بیانگر آن است که سطح آثار تورمی ناشی از اصلاح قیمت بنزین و رساندن آن به سطوح قیمت واقعی آن (قیمت وارداتی به کشور) به‌صورت تدریجی و زمان‌بندی شده به‌مراتب کمتر از آثار تورمی ناشی از افزایش قیمت آن به‌صورت دفعی و یک‌باره است. اگر قیمت بنزین در عرض 4 یا 5 سال افزایش یابد و به سطح قیمت وارداتی برسد، اثر تورمی ناشی از آن به‌مراتب پایین‌تر از افزایش یک‌باره قیمت بنزین است. بررسی مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد بار تورمی افزایش قیمت بنزین از 100 تومان به مثلا 110 تومان در عرض 5سال به‌طور متوسط سالانه 1/3درصد است. این در حالی است که افزایش یک‌باره قیمت بنزین از 100 تومان به 200 تومان اثر تورمی 5درصدی و افزایش آن به 700 تومان اثر تورمی 5/28درصدی دارد.
چرا بنزین و گازوئیل را باید گران کرد؟
مصرف محصولات نفتی کشور به‌دلیل پایین بودن بهای آنها، عادات نادرستی را چه در میان مصرف و چه در بخش تولید ایجاد کرده است. ارزان بودن قیمت حامل‌های انرژی در کشورمان نسبت به کشورهای رقیب موجب شده تولیدکنندگان که سازنده وسایل، ابزارها و کالاهای مختلف هستند، به مصرف بالای انرژی عادت کنند و هزینه بالای تمام شده محصولات خود را که به‌علت بی‌بهرگی از فناوری‌های روز دنیاست، با ارزان بودن انرژی مصرفی جبران کنند. تا زمانی که برای این حوزه چالشی، تدبیری اندیشیده نشود، معضل مصرف غیربهینه آن حل نخواهد شد و یکی از بحران‌های آینده کشور همین بحران انرژی خواهد بود و قاعدتا ابزارهای قیمتی یکی از چند ابزار مؤثر و کارآمد برای کنترل و بهینه‌سازی مصرف به شمار می‌رود.
ریشه بحران بنزین و گازوئیل چیست؟
دلیل اصلی وضع کنونی مصرف بی‌رویه بنزین و گازوئیل را نباید صرفا ساختار قیمت این دو کالا عنوان کرد. بلکه ساختار مدیریتی ادوار گذشته نیز در شرایط بحران فعلی، مقصرند. توجه به برنامه‌ریزی دورنگر برای توسعه ظرفیت‌های موجود، افزایش ظرفیت‌های جدیدتر، اصلاح ساختار الگوهای تولید حامل‌های انرژی، اصلاح ساختار هزینه‌ها، پایه‌ریزی یک نظام حمل‌ونقل عمومی کارآمد درون شهری و برون شهری (به‌ویژه حمل‌ونقل ریلی)، استفاده از فناوری‌های نوین در تولید خودروهای کم‌مصرف و... سیاست‌ها و برنامه‌هایی است که باید از سال‌ها قبل اتخاذ می‌شد تا اکنون کشور نفت‌خیز ایران با مشکل کمبود بنزین و گازوئیل مواجه نباشد و سالانه میلیاردها دلار از منابع کشور صرف واردات این دو فرآورد‌ه نفتی نشود.
آخر
افزایش یک‌باره قیمت حامل‌های انرژی برای رسیدن به سطح قیمت واقعی خرید آن(قیمت وارداتی) دارای آثار تورمی زیادی است که یقینا چالش‌های اقتصادی و اجتماعی وخیمی ایجاد خواهد کرد.اصلاح قیمت حامل‌های انرژی به‌ویژه بنزین و گازوئیل به سطوح قیمت‌های واقعی آن با استفاده از شیوه افزایش تدریجی سالانه، توصیه اصلی برای این موضوع است.
