همشهری‌آنلاین - فتانه احدی: روابط بین الملل قواعدی دارد و بر اساس آن کشورها در مذاکرات اگر از موضع قدرت وارد نشوند، بعید است که برنده مذاکرات شوند. این را رامین مهمانپرست می‌گوید و معتقد است که اگر بخواهیم در مذاکرات برجام به نقطه مطلوب حقوق کشورمان دسترسی پیدا کنیم باید از موضع اقتدار وارد شویم مذاکرات را دنبال کنیم و از همان موضع اقتدار تصمیم نهایی را بگیریم. این وضعیت زمانی حاصل میشود که بتوانیم مجموعه عواملی را که ما را در موضع اقتدار قرار می‌دهد، آماده کنیم و در کشور از آنها به بهترین نحو استفاده کنیم.
گفت وگوی همشهری‌آنلاین با رامین مهمانپرست سخنگوی پیشین وزارت امور خارجه و سفیر پیشین ایران در لهستان، لیتوانی، قزاقستان و تایلند را بخوانید.
به گفته آقای خطیب‌زاده، آمریکا پاسخهای مورد انتظار ایران را به پیام‌هایی که از مجاری مرسوم بین تهران و واشنگتن رفت و برگشت شده، نداده است. با توجه به این موضوع، به نظر شما اکنون چه سناریوهایی برای آینده برجام قابل پیش‌بینی است و چه اتفاقی ممکن است بیفتد. آیا امکان دارد آمریکا در آینده نزدیک پاسخهای مورد نظر ایران را بدهد یا خیر؟
در روابط بین الملل قاعده کلی وجود دارد. اگر شما در یک رابطه و مذاکره‌ای از موضع اقدار وارد شوید می توانید امیدوار باشید که از حقوق خود دفاع کنید و منافع کشورتان را به دست بیاورید. اگر از موضع ضعف باشد و شرایط طوری باشد که شما در موضع ضعف قرار گرفته باشید، بر اساس قاعده حاکم بر نظام بین‌الملل به آنها فشارهای بیشتری می آورند و سعی میکنند امتیازات بیشتری بگیرند و کمتر حقوق شما را رعایت کنند. بنابراین ما باید بدانیم اگر می‌خواهیم در مذاکرات برجام به نقطه مطلوب حقوق کشورمان دسترسی پیدا کنیم باید از موضع اقتدار وارد شویم مذاکرات را دنبال کنیم و از همان موضع اقتدار تصمیم نهایی را بگیریم. این وضعیت زمانی حاصل میشود که بتوانیم مجموعه عواملی را که ما را در موضع اقتدار قرار می‌دهد، را آماده کنیم و در کشور از آنها به بهترین نحو استفاده کنیم. اکنون مسائلی که طرف مقابل با ما مطرح می‌کند، جدای از برجام است. درصورتی که برجام متنی بوده که توافق شده بود اما طرف آمریکایی از آن خارج شد، تعهداش را نقض کرد و اروپاییها نیز یا ناتوان بودند که خلا آمریکا را جبران کنند، یا اراده‌ای برای جبران نداشتند.
در هر صورت با خروج آمریکا از برجام، طرف غربی نشان داد که آنها نقض‌کننده این توافق هستند. ولی اکنون بحث‌های مطرح شده خارج از چهارچوب برجام است. اگر روی مسئله برجام قرار باشد دو طرف به تعهدات خود عمل کنند، طرف ایرانی که همه محدودیت‌های هسته‌ای خود را حاضر است مجددا برگرداند. در همان ایامی که این محدودیت‌ها را رعایت می‌کرد، به تایید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌رسید. پس ما مشکلی برای اجرا و برگشتن به تعهدات خود در برجام نداریم. طرف غربی هم اگر همه آن تعهدات را بپذیرد و برگردد به نقطه‌ای که تحریم‌ها به صورت غیرقانونی وضع شد، به ویژه در دوره آقای ترامپ که تحریم‌های جدیدی هم اضافه شد، آنها را لغو کنند و برگردند به تعهدات خود مشکل حل میشود.
اکنون مشکل از کجاست؟
مشکلی که اکنون وجود دارد این است که طرف غربی خواسته‌هایی را مطرح می‌کند که خارج از برجام است و موضع اقتدار ما را نشانه گرفته است. یکی از این مباحث، فعالیت‌های موشکی است که در زمینه اقتدار دفاعی، جزو ضروری‌ترین موضوعاتی است که ما باید داشته باشیم. اگر کشوری قدرتمندانه بتواند از سرزمین خود دفاع کند، زمنیه ساز ثبات، امنیت و صلح است و اتفاقا، این مسئله جنبه بازدارندگی پیدا می‌کند و احتمال درگیری و جنگ را کاهش می‌دهد. مسئله دوم بحث منطقه‌ای ماست که قطعا اجازه نخواهیم داد که وضعیت امنیت منطقه برهم بخورد یا توطئههایی در منطقه صورت بگیرد یا مستقیما امنیت ما را هدف قرار خواهد داد. بنابراین این دو موضوع ما را در موضع اقتدار نگه می‌دارد و طرف غربی میخواهد این نقطه را از بین ببرد و به آن ضربه وارد کند.
مواضع اقتصادی چقدر می‌تواند در توافقات برجام تاثیرگذار باشد؟
یک بعد دیگر اقتدار اقتصادی است. در این نقطه ضعف داریم و اتفاقا طرف مقابل از این نقطه میخواهد فشار را بیشتر کند. آنها در جمعبندی به این نتیجه رسیده‌اند که اگر ما نتوانیم وضعیت اقتصادی کشور را با یک تحول بزرگی به سمت بهبود اوضاع ببریم، گذشت زمان ما را در فشار بیشتری قرار می‌دهد و به همین دلیل خواسته‌های فراتر از برجام مطرح میشود. اینجا نقش‌آفرینی مسئولان کشور می‌تواند تعیین کننده باشد. باید برنامه‌های تحول بزرگ اقتصادی را به گونه‌ای اجرا کنیم که ضعف‌هایی که اکنون وجود دارد برطرف شود و سطح رضایت و رفاه مردمی افزایش پیدا کند و از پشتوانه مردم در تصمیم‌گیری‌هایی سیاسی استفاده مطلوب کرده، تا از حقوق ملت و کشور دفاع کنیم. اکنون که طرف مقابل ادعاهایی خارج از برجام دارد و نقض‌کننده این توافق طرف غربی بوده، افکار عمومی را باید مطلع کنیم تا مردم بدانند در داخل و خارج از کشور مقصر چه کسی است. از طرفی باید در وضعیت اقتصادی کشور رویکرد امیدوارکننده‌ای ایجاد کنیم که این امیدواری باعث پشتیبانی جدید مردم از تصمیمات دولت خواهد بود و طرف مقابل را از اینکه فشار بیشتری بخواهد بیاورد ناامید می‌کند. در چنین شرایطی آنها احساس خواهند کرد که گذشت زمان به ضرر آنها و به نفع ماست. ما باید صحنه را به نفع خود برگردانیم. اگر به این نقطه برسیم و از گذشت زمان در جهت پیشبرد برنامه‌های اقتصادی و رفع مشکلات داخلی و افزایش رضایت عمومی استفاده کنیم، قطعا طرف غربی راحت‌تر به پای توافق خواهد آمد و کمتر از موضوعات خارج از برجام صحبت خواهد کرد.
آیا احتمال صدور قطعنامه شورای حکام آژانس وجود دارد یا خیر؟
بله ما در گذشته هم این اتفاق را تجربه کرده‌ایم. یکی از ابزارهای فشار کشورهای غربی استفاده از این دست موضوعات است. رژیم صهیونیستی هم کلاهک هسته‌ای دارد، هم کشورها را تهدید می‌کند و هم عضو NPT نشده و امنیت و ثبات امنیت خاورمیانه را نیز تهدید می‌کند ولی کسی به این رژیم کاری ندارد؛ در مقابل سعی میکنند ما را که عضو متعهد آژانش انرژی اتمی هستیم، NPT را امضا کرده‌ایم و تمام گزارشاتی که از فعالیت صلح‌آمیز هسته‌ای بوده موید این است که در چهارچوب عمل کرده ایم را با ابزار شورای حکام تحت فشار قرار دهند. به هر حال این احتمال وجود دارد که مجددا این کار را بکنند و اقدام اولیه را صورت داده‌اند در واقع دارند به عنوان یک اهرم فشار از این مسئله سوء استفاده میکنند. فرقی نمی‌کند ممکن است غیر از شورای حکام از ابزار فشارهای دیگری هم بهره‌برداری کنند.
در این صورت ممکن است توافق صورت گیرد؟
اکنون چون به نقطه آخری رسیده‌ایم که توافق خیلی راحت حاصل میشود، با استفاده از ابزارهای فشار می‌خواهند حداکثر امتیازات را از ما بگیرند. اتفاقا در چنین شرایطی امکان رسیدن به توافق می‌تواند خیلی بالا باشد به شرط اینکه ما اقداماتی را دنبال کنیم که طرف مقابل احساس کند، اهرمهای فشار تاثیری نخواهد داشت و رویکرد ما به گونه‌ای است که با گذشت زمان در اجرای برنامه‌هایمان موفق‌تر عمل می‌کنیم و در جلب رضایت مردم و افزایش رفاه آنها برنامه های جدی در دست کار داریم. اگر این صحنه را بتوانیم به وجود آوریم مطمئن باشید آنها به این نتیجه می‌رسند که به کارگیری این اهرم فشار که خیلی از آنها سیاسی است تاثیری ندارد و بهتر پای توافق خواهند رفت.
آیا روابط بین ایران و آمریکا با توجه به اتفاقاتی که افتاده مثل توقیف نفتکش‌ها ممکن است که برخوردها شدیدتر از این شود یا خیر؟
قطعا این موضوعات می‌تواند تنش‌ها را بیشتر کند، اما طرف شروع کننده این تنش ما نبوده‌ایم. کشورهای غربی بودند که اقدام به این کار کردند. آنها مدعی هستند که به دنبال برداشتن تحریم‌ها هستند تا فروش نفتمان به صورت کاملا قانونی شکل بگیرد و بتوانیم از درآمدهای نفتی استفاده کنیم ولی دقیقا در زمانی که در حال نزدیک شدن به نقطه آخر توافق هستیم، به امید اینکه با فشارهای اقتصادی بتوانند شرایط کشور ما را به سختی بیشتری هدایت کنند و امتیاز بیشتری بگیرند به چنین اقداماتی دست می زنند. طبیعتا آنها اگر چنین اقداماتی انجام دهند پاسخ مقابل هم دریافت خواهند کرد.
برخی معتقدند با توجه به اینکه اکنون که روسیه به چین پیشنهاد خرید نفت خود را داده است باید زودتر توافق صورت می‌گرفت و راه اروپا برای فروش نفت و گاز باز می‌شد؟ نظر شما در این باره چیست؟
بازار انرژی در دنیا ویژگی خاصی دارد. ما یک میزان منابع خاص داریم. اکنون امکان دسترسی به منابع خاص داریم و در حال حاضر یک میزان تقاضا وجود دارد. چون میزان عرضه و تقاضا به شکلی است که وابستگی ایجاد می‌کند شبیه ظروف مرتبط میشود یعنی انرژی موجود به سمت جایی که نیاز بیشتری دارد، هدایت میشود و کسی نمی‌تواند جلویش را بگیرد و حالا ممکن است روش‌هایش متفاوت باشد. اینکه چین یکی از درخواست‌کننده‌های بزرگ انرژی باشد، اروپا درخواست‌کننده بزرگ دیگری باشد، هند میزان بالایی مصرف انرژی داشته باشد. این یک طرف قضیه است، طرف دیگر تولیدکنندگان و صادرکنندگان منابع انرژی هستند که مشخص است، کشور ما یکی از صادرکنندگان بزرگ است. بنابراین وقتی نیاز از حدی بیشتر شود مطمئن باشید از طرق مختلف کشورهایی که منابع انرژی در اختیار دارند آن نیازها را برطرف میکنند، ممکن است جابه‌جایی هایی صورت بگیرد اما اصل کار انجام میشود.
نظر شما