به گزارش همشهری آنلاین، ازدواج امر مقدسی است که خداوند آن را محملی برای رشد انسان‌ها قرار داده است و اساساً هدف از ازدواج، رسیدن به قله‌های رشد و کمال است. افرادی که طالب رشد شخصیت و کمال معنویت هستند، سعی می‌کنند هرچه سریع‌تر مقدمات ازدواجشان را فراهم کنند؛ همچنان که امر ازدواج، از جهات مختلف، پشتوانۀ تقویت بنیان‌های یک جامعه محسوب می‌شود؛ یک جهت آن، تأمین امنیت روانی جامعه است. در حال حاضر مهم‌ترین دغدغۀ یک جوان، داشتن شغلی مناسب برای تشکیل خانواده است. تأخیر در مقدمات شکل‌گیری ازدواج سبب افت کارکرد نیروی جوان جامعه و به دنبال آن، پسرفت در ارکان مختلف نظام می‌شود. جهت دیگر آن، تنظیم رشد جمعیت و تأمین نیروی انسانی جوان است؛ تا خانواده شکل نگیرد، رشد جمعیت مسئله‌ای انتزاعی خواهد بود.
کمرنگ شدن واسطه‌گری
در این بین، شناسایی تهدیدات و موانع پیش روی ازدواج، امری بسیار ضروری جلوه می‌کند؛ رهبر معظم انقلاب در طول سال‌های اخیر به معرفی این آسیب‌ها پرداختند و اکنون به برخی از این موارد اشاره می‌کنیم؛ به عنوان نمونه از اولین چالش‌ها، کمرنگ شدن سنت حسنۀ وساطت در امر ازدواج است. این امر قبلاً بسیار مرسوم بود، اما اکنون به دلایل مختلفی که از حوصله بحث خارج است، رنگ باخته است. رهبر معظم انقلاب در این باره فرمودند «یکی از مسائل مهم این است که رسم خواستگاری رفتن و وساطت کردن برای ازدواج دخترها، متأسّفانه کمرنگ شده؛ این چیز لازمی است. افرادی هستند – سابق‌ها همیشه معمول بود، حالا هم با کثرت نسل جوان در جامعه‌ی ما، باید این رواج داشته باشد- پسرهایی را می‌شناسند، به خانواده‌ی دختر معرّفی می‌کنند؛ دخترهایی را می‌شناسند، به خانواده‌ی پسر معرّفی می‌کنند؛ تسهیل می‌کنند و آماده‌سازی می‌کنند ازدواج را؛ این کارها را بکنند. هرچه که ما بتوانیم در جامعه مسئله‌ی مشکل جنسی جوانها را حل کنیم، این به نفع دنیا و آخرت جامعه‌ی ما است؛ به نفع دنیا و آخرت کشور ما است.» (۹۴/۰۴/۲۰ بیانات در دیدار جمعی از دانشجویان) «در گذشته معمول بود که برای ازدواج، افراد خیر و مؤمنی پیدا می‌شدند، واسطه‌گری می‌کردند، دخترهای مناسب را، پسرهای مناسب را، معرفی می‌کردند، ازدواج‌ها را راه می‌انداختند؛ این کارها باید انجام بگیرد؛ باید واقعاً در جامعه یک حرکتی در این زمینه به‌وجود بیاید.» (۹۳/۰۵/۰۱) ایشان در
گرفتن روح تقدس از ازدواج
از مهم‌ترین تهدیداتی که متوجه امر ازدواج است، گرفتن روح تقدس از این پیوند آسمانی است که خود این مسئله سبب بروز مشکلات بعدی می‌شود. اکنون شاهد شکل‌گیری جریاناتی در جامعه هستیم که سعی دارند ازدواج را امری عادی جلوه دهند که ممکن است برای انسان تکلف ایجاد کند. رواج چنین تفکری از یک سو سبب بی‌رغبتی جوانان به ازدواج و سقوط آن‌ها در منجلاب گناهان می‌شود و از دیگر سو سبب غلبۀ نگاه مادی و مادی‌گرایی نسبت به این امر مقدس می‌شود؛ رهبر معظم انقلاب در سخنانی بر این امر تأکید دارند که «ازدواج یک جنبه‌ی قدسی دارد؛ این جنبه‌ی قدسی را نباید از آن گرفت. گرفتن جنبه‌ی قدسی به همین کارهای زشتی است که متأسفانه در جامعه‌ی ما رایج شده است. این مهریه‌های سنگین به خیال اینکه می‌تواند پشتوانه‌ی حفظ خانواده و حفظ زوجیت باشد، تعیین می‌شود.» (۹۰/۱۰/۱۴ بیانات در سومین نشست اندیشه‌های راهبردی)
سخت‌گیری در شرایط ازدواج و چالش مهریه
از دیگر آسیب‌های تحقق ازدواج، سخت‌گیری در شرایط و معیارهای خواستگار است که این چالش از همان غلبۀ نگاه مادی حاصل می‌شود. هر چه که قرآن و ائمه معصومین دعوت به معیارهای آسمانی و دینی کردند، ما عمدتاً برعکس آن عمل می‌کنیم؛ چه از مهریه، چه تشریفات ازدواج دچار بحرانیم. رهبر معظم انقلاب در این باره می‌فرمایند «در مرحله انتخاب همسر، شرایط عجیبی را که هرگز دخالتی در کفو بودن و همتایی دختر و پسر برای آغاز زندگی ندارند، به جای دین و تقوا و اخلاق قرار داده‌ایم! مهریّه را – که هدیه‌ای است به نشان مهر و راستی و در سنّت پیامبر صلی الله علیه وآله ارزش مالی آن اصلاً مورد توجه نبوده است، بلکه کم بودن آن نشان شگون و خوش‌قدمیِ عروس شمرده شده است – به قیمت‌گذاری برای دختر تبدیل کرده‌ایم!» (۸۶/۰۸/۱۶) رهبر معظم انقلاب مهریۀ بالا را دور از شأن عنصر مقدس زن می‌دانند و معتقدند هر نوع قیمت‌گذاری، سبب تحقیر جایگاه دختر خانواده است. ایشان می‌فرماید «اصل قضیه ازدواج یک امر انسانی است؛ نه یک امر مادّی. اسلام مهریه را قرار داده است؛ اما مهریه این را به‌صورت یک معامله‌ی دادوستدی نمی‌کند. اینجا دادوستدی نیست؛ بلکه طرفین در یک جای مشترک سرمایه‌گذاری می‌کنند… اینجا چیزی دادن و چیزی گرفتن نیست؛ بلکه هر دو نفر موجودی خودشان را در صندوق و کاسه‌ی مشترکی می‌گذارند و هر دو از آن استفاده می‌کنند. در ازدواج، قضیه این است. بنابراین، نقش مادّیات در اینجا باید خیلی ضعیف باشد… بعضی‌ها چند میلیون تومان مهریه می‌گذارند؛ یعنی ازدواج را که یک امر انسانی است، به یک دادوستد و به یک کار بازاری و معامله‌گری تبدیل می‌کنند. این، تحقیر و توهین به نقش و شأن انسانیت در ازدواج است. این، کار غلطی است.» (۱۳۷۰/۰۴/۲۰ بیانات در مراسم اجرای خطبه‌ی عقد ازدواج)
آداب و رسوم غلط
چالش دیگری که در مسئله ازدواج وجود دارد، گستر ش آداب و رسوم غلط و من‌درآوردی است؛ آدابی که هیچ نسبتی با آموزه‌های دین اسلام و بلکه هیچ دین آسمانی ندارد. حاصل این آداب و رسوم غلط و جاهلی، تأخیر در امر ازدواج جوانان است. باید بدانیم هر آدابی و رسومی که سبب ایجاد دست‌انداز در هر امر خیری شود، به طور قطع از ناحیۀ ابلیس و وسوسه‌های اوست. خداوند با ارسال برترین خوبان بشر یعنی انبیاء و رسولان، حجت را بر ما در تمام عرصه‌ها از جمله سبک زندگی به ویژه امر ازدواج تمام کرد و دیگر بهانه‌ای برای جهالت وجود ندارد. هیچ پیامبر و یا امامی را نمی‌یابیم که ازدواج را بر خود یا اطرافیان سخت بگیرد بلکه همواره دعوت به سهل‌گیری و مدارا شده‌ایم؛ از این جهت گناه تأخیر در امر ازدواج جوانان به دلیل آداب و رسوم جاهلی، به پای خانواده‌هایی نوشته می‌شود که منطق عقل و شرع و اخلاق را کنار گذاشته‌اند و منطق جهالت و وسوسه‌های شیطان را در پیش گرفته‌اند. رهبر معظم انقلاب نیز در این باره فرمودند «به بهانه‌ی انجام آداب و رسوم، آبروداری، حفظ حیثیّت و ارزش نهادن بر دختر و پسر و… این شیرین‌ترین حادثه‌ی زندگی جوانان را به کابوسی وحشتناک تبدیل کرده‌ایم. نتایج تلخ این نگاه بیمار، تعداد زیادی از جوانان را از تشکیل زندگی ناامید کرده است و تعداد فراوان دیگری را با مشکلات فراوانی در آغاز راه روبه‌رو کرده است. خانواده‌های زیادی با نزدیک شدن به زمان ازدواج فرزندشان، به جای جشن و شادی عزا می‌گیرند. آسیب‌های فرهنگی، تربیتی و اخلاقیِ ناشی از تجرّدِ طولانی مدّت و تأخیر در ازدواج، غیر قابل محاسبه است. نتایج شوم یک شروع پُر مشقّت و پُردردسر، چه بسیار کام جوانان را در آغاز زندگی تلخ می‌کند.» (۸۶/۰۸/۱۶)
تشریفات زائد ازدواج
چالش بعدی در امر ازدواج، تشریفات زائد است. اساساً تشریفات یکی از شعبه‌های اسراف است که حرام شمرده می‌شود. مضاف بر اینکه هر نوع فعلی که سبب تولید هزینۀ اضافی برای دیگری شود و برای او ایجاد تکلّف کند تا جایی که فرد را در آستانۀ بدهی‌ها و مخارج کمرشکن قرار دهد، به طور قطع مغضوب خدا خواهد بود و خدا نظر رحمت خود را از کسانی که بانی این هزینه‌ها شده‌اند بر می‌دارد. امیر مؤمنان علیه السلام در روایتی مشهور فرمود «إرحَمْ تُرحَمْ»؛ رحم کن تا بر تو رحم شود. برگزاری چند مرحله عقد و انجام مراسم‌های خارج از عرف عروسی، هزینه‌های سنگین تالار و آتلیه‌های گران‌قیمت و… بخشی از این تشریفات زائد است. مقام معظم رهبری با اشاره به چالش تشریفات زائد ازدواج می‌فرماید «خرج‌های زیاد، مجالس متعدد - که واقعاً انسان دلش می‌گیرد وقتی می‌شنود. اینها از آن مواردی است که گفتمان‌سازی می‌خواهد. خانم‌های مؤثر، آقایان مؤثر، اساتید دانشگاه، روحانیون، به خصوص صدا و سیما و رسانه‌ها باید در این زمینه‌ها کار کنند؛ این را از این حالت بیرون بیاورند.» (۱۳۹۰/۱۰/۱۴بیانات در سومین نشست اندیشه‌های راهبردی) ایشان همچنین در دیدار اعضای گروه اجتماعی صدای جمهوری اسلامی ایران، یکی از مهم‌ترین وظایف صدا و سیما را شکستن رسم تشریفات ازدواج دانسته، فرمودند «یکی از موضوعات زنده‌ای که الان در میان مردم مطرح است، تشریفات ازدواج است. این‌گونه موضوع‌ها، موضوع‌های زنده‌ای است که طرح آن حقیقتاً در وضع زندگی مردم تأثیر می‌گذارد. تشریفات ازدواج، پدر مردم را درآورده است؛ هرچه هم گفته می‌شود، اثر نمی‌کند؛ این را شما به میان مردم بیاورید و آن کسانی که دنبال مهریه‌ی زیادی و جهیزیه‌ی آن‌چنانی هستند، یک هفته خوب عرق‌شان را در بیاورید! یقیناً کسانی پیدا خواهند شد که برای این کارها بهانه‌های معمولی را به شما خواهند گفت -– آقا اگر مهریه‌مان را بالا نبریم، دخترمان را طلاق می‌دهند – اما شما باید قبلاً مطلب را برای خودتان پخته کنید و جوابش را در دست داشته باشید؛ و تا کسی اینطور گفت و گزارشگر شما منتقل کرد، شما به زبان مناسب و با شکل هنرمندانه‌ای به او پاسخ بدهید.» (۷۰/۱۱/۲۹)
امکانات ازدواج
تهدید دیگری که پیش پای ازدواج جوانان وجود دارد، سخت‌گیری در امکانات ازدواج است. پدر و مادری که خود قبلاً با کم‌ترین امکانات و ساده‌ترین شرایط ازدواج می‌کردند، اکنون بیشترین امکانات را از خواستگار دختر خود خواستارند. این مسئله هم دور از انصاف است و هم در تضاد با قواعد آموزه‌های دین است. سوگوارانه این فرهنگ به حدی غلبه یافته که تبدیل به امری عادی شده است. اگر قبلاً معیارِ تقوا و اخلاق محوریت معیار خانواده‌ها برای ازدواج دخترشان بود، اکنون محوریت با مادیات است. از این جهت شاهد گسترش اختلافات خانوادگی هستیم که تمام آن‌ها از سر بداخلاقی زوجین با یکدیگر است. رهبری نظام درباره چالش امکانات ازدواج فرمود «من خواهش میکنم و تقاضا میکنم از شماها که یک خرده امکانات ازدواج را آسان کنید. پدر و مادرها سخت‌گیری می‌کنند؛ هیچ سخت‌گیری لازم نیست. بله، یک مشکلات طبیعی وجود دارد – مسئله‌ی مسکن، مسئله‌ی شغل و از این مسائل – لکن «اِن یَکونوا فُقَرآءَ یُغنِهِمُ اللهُ مِن فَضلِه»؛ (اگر فقیر باشند، خداوند آن‌ها را از فضلش غنی می‌کند) خب، این قرآن است. ممکن است جوان، الان هم امکانات مالی مناسبی نداشته باشد، امّا ان‌شاءالله بعد از ازدواج خدای متعال گشایش می‌دهد. ازدواج جوانها را متوقّف نکنند؛ من خواهش میکنم که پدرها و مادرها به این مسئله توجّه کنند. » (۹۴/۰۴/۲۰ بیانات در دیدار جمعی از دانشجویان) همگان می‌دانیم که مادیات، اخلاق و دین نمی‌آورد و کسی که مقیّد به دین نباشد، هر کاری از او بر می‌آید. دین با محدودیت‌هایی که ایجاد می‌کند و با آموزه‌هایی که در امور مختلف مثل ازدواج ارائه می‌دهد، به افراد معیار می‌دهد تا در برخورد با چالش‌های زندگی به دست‌انداز نیفتند. رهبر معظم انقلاب در جایی دیگر اشاره دارند «ما باید به این وعده، مثل بقیه‌ی وعده‌های الهی که به آن وعده‌ها اطمینان می‌کنیم، اطمینان کنیم. ازدواج و تشکیل خانواده، موجب نشده است و موجب نمی‌شود که وضع معیشتی افراد دچار تنگی و سختی بشود؛ یعنی از ناحیه‌ی ازدواج کسی دچار سختی معیشت نمی‌شود؛ بلکه ازدواج ممکن است گشایش هم ایجاد کند.» (۹۳/۰۵/۰۱)
جهیزیه نامتعارف
از مهم‌ترین چالش‌های امر ازدواج، جهیزیه‌های سرسام‌آور است. برخی به اسم آداب و رسوم، سعی می‌کنند بهترین امکانات را در اختیار دختر خانواده قرار دهند تا جایی که ممکن است تهیۀ جهیزیه سبب تأخیر زیاد در امر ازدواج شود. این خانواده‌ها به تصور اینکه جهیزیۀ کم سبب سرشکستگی دختر است، حاضرند زیر بار قرض‌های سنگین و کمرشکن بروند تا بتوانند قطعه‌ای از جهیزیه تهیه کنند. هرچند این مسئله متأسفانه تبدیل به فرهنگی عمومی شده و خانواده‌هایی هستند که ناخواسته تن به این فرهنگ و عرف نامبارک داده‌اند، اما اگر فکری برای اصلاح این فرهنگ صورت نگیرد، تبعات آن روز به روز بیشتر دامنگیر جوانان می‌شود. رهبر معظم انقلاب جهزیه‌های سنگین را از زاویه‌نگاه تفاخر یا فخرفروشی مورد ارزیابی قرار داده، می‌فرماید «بعضی‌ها هم ازدواج را که یک امر عاطفی و انسانی و وجدانی است، به صحنه‌ی تفاخر تبدیل می‌کنند. مثلاً می‌گویند که جهیزیه‌ی ما این‌چیزها را داشت؛ آیا جهیزیه‌ی دختر شما هم اینها را دارد؟! تفاخر و تنافس! … اینکه ما اینجا را صحنه‌ی تفاخر قرار بدهیم، غلط اندر غلط است. هم محیط ازدواج را آلوده‌ی به مادّیات می‌کند، هم این صحنه‌ی پاک و لطیف وجدانی را صحنه‌ی تفاخرها و تنافس‌ها و زیاده‌روی‌ها می‌کند، بعد هم این دختر و پسر از اول عادت می‌کنند که بایستی زندگی آنان بر تجمل و تشریفات بگذرد؛ چرا؟ پس بگذارید از اول به یک زندگی متوسط عادت کنند.» (۱۳۷۰/۰۴/۲۰ بیانات در مراسم اجرای خطبه‌ی عقد ازدواج) و در جایی دیگر فلسفۀ جهیزیه را سهل کردن آغاز زندگی دانسته، فرمودند «… جهیزیّه را که هدیه خانواده‌ها برای سهل کردن آغاز زندگی و نشان محبّت و دوستی پدران و مادران در زندگی فرزندان عزیزشان است، به سدّ راه زندگی آن‌ها و مصیبت بزرگ خانواده‌ها مبدّل ساخته‌ایم. هر چه شرع اَنوَر بر انجام صمیمانه و آسان ازدواج تأکید کرده است، ما در مقابل بر سخت کردن و انجام تکلّف‌آمیز آن همّت ورزیده‌ایم. به راستی! پایان این رقابت و چشم و هم چشمیِ جاهلانه و شیطانی تا کجاست؟» (۱۳۸۶/۰۸/۱۶)
