به گزارش همشهری آنلاین، چند روز پیش، مهدی سالم، مشاور وزیر و رئیس مرکز روابط عمومی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، یک نظرسنجی در توییتر منتشر کرد. در این نظرسنجی سؤال شده بود که «آیا برای مراقبت از فرزندانتان در فضای مجازی، تمایل به استفاده از اینترنت ایمن دارید؟» در زمان نگارش این گزارش، حدود ۱۷هزارو۳۰۰ اکانت در این نظرسنجی شرکت کردند که ۸۷درصد آنها به این پرسش پاسخ منفی داده‌اند. اگرچه تا پایان این نظرسنجی هنوز بیش از ۵روز باقی مانده، با این حال، نظرات بیشتر کاربران حاکی از این است که کنترل کودکان در فضای مجازی باید به‌عهده خانواده‌ها باشد و ابزارهایی همچون سیم‌کارت کودک که با دسترسی فقط به چند پلتفرم داخلی شبیه یک فیلترینگ با لیست سفید (whitelist) عمل می‌کند، برای این کار مناسب نیست. آنچه کاربران بر آن تأکید می‌کنند، استفاده خانواده‌ها از ابزارهای کنترلی در قالب اپلیکیشن‌ها و نرم‌افزارهای در دسترس برای اعمال کنترل بر فرزندان است. به‌عبارت دیگر، آنها معتقدند که مراقبت از کودکان باید بر عهده نهاد «خانواده» و نهاد «آموزش» باشد و نه نهاد «سیاست و دولت.»
استفاده از فناوری‌های کنترل‌کننده
سینا تفنگچی، مدرس رشته ارتباطات در گفت‌وگو با همشهری از نرم‌افزارهایی نام می‌برد که هم می‌تواند ورود کودکان به سایت‌ها و دانلود محتوای تصویری و صوتی و هم میزان استفاده کودکان از گوشی یا تبلت را کنترل کند. تفنگچی یادآوری می‌کند که بسیاری از گوشی‌ها به‌طور پیش‌فرض، قابلیت‌هایی را در دسترس کاربران قرار می‌دهند که بدون نیاز به نصب هرگونه اپلیکیشنی، به والدین در کنترل فرزندان کمک می‌کند. به‌گفته او «گوگل هم ابزارهایی را در اختیار والدین قرار داده تا آنها با استفاده از این ابزارها، فضایی امن و سالم برای کودکان در اینترنت ایجاد کنند.»
تمرکز پلتفرم‌ها بر سالم‌سازی
پژوهشگر فناوری‌های نوین با اشاره به اینکه در موضوع اینترنت کودک، بیش از اینکه دولت‌ها حساسیت داشته باشند، اکنون شبکه‌های اجتماعی حساسیت نشان می‌دهند، می‌گوید: «یوتیوب که یکی از پلتفرم‌های فیلترشده در کشور است، یکی از شبکه‌های به‌شدت حراست‌کننده از کودک است. درواقع، اگر تعداد کمی از کاربران یک ویدئو را ریپورت کنند و بگویند، این ویدئو شامل تصاویر و کلمات نامناسب است، به سرعت حذف می‌شود.»
تفنگچی همچنین به تأکید اینستاگرام در بازنگری مقررات جدید خود که حفظ و حراست سخت‌تری برای مراقبت از کودکان پیش‌بینی کرده است، اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: «این در حالی است که اینستاگرام با استفاده از هوش مصنوعی در حال پایش محتواهای گوناگون برای سالم‌سازی پلتفرم خود برای کودکان است تا درصورت انتشار یک محتوای آسیب‌زننده، بلافاصله آن را حذف کند.»
او با تأکید بر اینکه بهداشت روانی کودکان، مقوله‌ای نیست که الزاما دولت‌ها بخواهند یا بتوانند برای آن سیاستگذاری کنند، از وجود قوانینی در سازمان‌های بین‌المللی و کشورهای دیگر نام می‌برد که با هدف گوشزد کردن خلأهای احتمالی در پلتفرم‌ها تصویب شده است.به‌گفته تفنگچی «پلتفرم‌ها هم براساس این قوانین، خلأها را در یک بازه زمانی مشخص و با ایجاد زیرساخت‌ها و ابزارهای گوناگون برطرف می‌کنند.»
خانواده‌ها کنترل می‌کنند
کارشناس فضای مجازی با یادآوری دوران کرونا و قوت گرفتن آموزش از راه دور به جای آموزش حضوری، به حساسیت و نگرانی بیش از پیش خانواده‌ها نسبت به حضور فرزندان خود در فضای مجازی اشاره می‌کند.
تفنگچی با اشاره به اینکه موضوع نظارت خانواده‌ها بر کودکان در فضای مجازی باعث ارتقای دانش فنی شد، می‌گوید: «این دانش فنی علاوه بر اینکه به توسعه پلتفرم‌های آموزشی کمک کرد، باعث شد که نرم‌افزارهای کنترل‌کننده هم توسعه پیدا کنند.»
به‌گفته او «به‌عبارت دیگر، نگرانی و مطالبه والدین باعث شد که بسیاری از پلتفرم‌ها تلاش خود را بر حفظ و حراست از کودکان در فضای مجازی متمرکز کنند.»
تفنگچی با تأکید بر اینکه فرهنگ توسط نهاد خانواده و نهادهای آموزش‌دهنده باید رشد کند، ادامه می‌دهد: «در غیراین صورت، فرد درنهایت در آن مسیری که خودش فکر می‌کند درست است و نیازهایش را برآورده می‌کند، حرکت خواهد کرد.»
دولت‌ها چه کنند؟
این کارشناس فناوری با اشاره به اینکه دولت‌ها باید ابزارهای کنترل‌کننده کودکان را معرفی و به والدین آموزش‌های مرتبط با فضای مجازی را ارائه کنند، معتقد است: «دولت‌ها باید بستری برای آگاه کردن و افزایش دانش سایبری والدین را فراهم کنند تا فرهنگ مراقبت از کودکان در فضای مجازی توسعه یابد.» تفنگچی با بیان اینکه دولت‌ها نباید با ایجاد برخی محدودیت‌ها، ناخواسته باعث کند شدن روند علم‌آموزی و کسب دانش از سوی کودکان و نوجوانان شوند، ادامه می‌دهد: «گاهی مشاهده می‌شود که سایت‌های علمی که هیچ موضوع آسیب‌زایی در محتوای خود ندارند، فیلتر شده‌اند.»
به‌گفته او «این درحالی است که دولت‌ها هم باید دانش خود را نسبت به فضای مجازی افزایش دهند. برخی موارد مشاهده می‌شود که مثلا ۵سال پیش پلتفرمی آسیب‌زا بوده، اما دولت‌ها، اطلاع ندارند که همان پلتفرم اکنون با به روزرسانی‌های مختلف فضای این پلتفرم را پالایش کرده است.»
گزارش: عمادالدین قاسمی‌پناه
نظر شما